Студопедия — Лекция 2
Студопедия Главная Случайная страница Обратная связь

Разделы: Автомобили Астрономия Биология География Дом и сад Другие языки Другое Информатика История Культура Литература Логика Математика Медицина Металлургия Механика Образование Охрана труда Педагогика Политика Право Психология Религия Риторика Социология Спорт Строительство Технология Туризм Физика Философия Финансы Химия Черчение Экология Экономика Электроника

Лекция 2






1. Á ³ ð ò ұ ò à ñ å ñ å ï æ ү é å ñ ³ æ ә í å ñ ò à ò è ñ ò è ê à

Нарық тық экономикағ а ө ту кезең інде республикада болып жатқ ан ә леуметтік-экономикалық қ ұ былыстар мен процестер туралы жә не олардың даму немесе кему жағ дайын анық тау ү шін; жалпы мемлекеттік саясаттың жү різілуі мен орындалуын қ амтамасыз ету ү шін кө п салалы халық шаруашылығ ын басқ ару ү шін тү рлі статистикалық мә ліметтер қ ажет, Мұ ндай мә ліметтер кә сіпорындардың ұ йымдар мен мекемелердің, шаруашылық тардың, фермерлік шаруашылық тардың жә не т.б. ә р тү рлі есептеу жолдары арқ ылы, яғ ни оперативтік жедел, бухгалтерлік жә не статистикалық есеп беру жү йелері арқ ылы жинақ талады, ө нделеді жә не оғ ан талдау жасалынады. Бірақ, осы аталғ ан есеп тү рлерінің ә рқ айсысының алдарына қ ойғ ан мақ саты мен есептеу ә дістемелеріне қ арай ө здеріне тә н ерекшеліктері болады. Тө менде осы есептердің ерекшеліктерін жеке-жеке қ арастырайық:

Оперативті жедел немесе оперативті-техникалық есеп. Оның негізгі мақ саты сол кә сіпорындардың, шаруашылық тардың бірлестіктер мен ұ йымдардың бө ліктері мен цехтарында болғ ан жү мыс кө рсеткіштеріне, яғ ни ө ндірілген дайын ө німдер мен оның сапасына; жартылай даярланғ ан фабрикаттар мен тетіктердің дайындалуына, шикізаттар мен материалдың жұ мсалуына; ең бек қ ұ ралдарының қ олданылуына жә не т.б. операциялардың жү ргізілуіне кү нделікті бақ ылау жасау ү шін жү ргізіледі. Оперативті жедел есеп арқ ылы алынғ ан кө рсеткіштер кү нделікті орындалғ ан шаруашылық операцияларының жұ мыс бабын, олардың дұ рыстығ ын қ адағ алап отыру жә не басшылы жасау ү шін қ олданады. Егер жұ мыс барысында тү рлі себептер мен кемшіліктер кездесетін болса, онда оны тү зету ү шін арнайы шешімдер қ абылдауғ а жә не іс жү зінде оны жү зеге асыруғ а кө мектеседі.

Оперативті есепің кө рсеткіштері бастапқ ы қ ұ жаттар бойынша немесе телеграф, телефон арқ ылы жинақ талады жә не онда бухгалтер есеп беру формасында ашық кө рсетілмейтін негізгі мә ліметтер қ амтылады. Сондық тан оны дер кезінде берілетін жедел есеп деп те атайды.

Бухгалтерлік есеп. Есептің бұ л тү рі барлық кә сіпорындарда, мекемелер мен ұ йымдарда шаруашылық тар мен бірлестіктерде, шағ ын жә не жеке кооперативтер мен ұ жымдарда жү ргізіледі. Бухгалтерлік есеп арқ ылы ә рбір кә сіпорындар, мекемелер жә не т.б. бойынша ақ ша қ аржыларының қ озғ алысын, ө ндірілген ө німнің ө зіндік қ ұ нын, материалдық шығ ындар мен оның пайдалануын, ең бекақ ы мө лшерін, кіріс пен шығ ыс жә не т.с.с. кө рсеткіштердің Нақ ты есебі жү ргізіледі. Бұ л есепте кө рсетілетін кө рсеткіштер ресми қ ұ жаттарғ а сү йеніп жинақ талады жә не оғ ан экономикалық талдау жасалынып, қ орытындыланады. Басқ а есептермен салыстырғ анда, оның ерекшелігі қ ұ жаттылығ ында жә не ондағ ы кө рсеткіштердің барлығ ы ақ шалай ө лшем бірлігіне айналдыру арқ ылы кө рсетілетіндігінде.

Бухгалтерлік есептің негізгі мақ саты жү йелі тү рде бірың ғ ай ережелер мен ә дістерді қ олдана отырып, шаруашылық операциялары туралы мә ліметтерді жинақ тайды. Басқ аруғ а қ ажет болатын кө рсеткіштерді ө з ішінде қ олданады жә не сол арқ ылы белгілі бір шешімдер қ абылдауғ а кө мектеседі. Есептің бұ л тү рінің негізгі ә дістері мыналар: бухгалтерлік баланс, тіркеу, бағ алау, калъкуляциялау. Ең бастысы, қ ұ жаттық принципін сақ тай отырып, екі жақ ты жазу ережесіне сай жү ргізілетіндігі.

Бухгалтерлік есепке ә дістемелік жағ ынан кө мек кө рсетіп, басшылық ету жұ мысы республика Қ аржы министрлігіне жү ктелген. Ол Қ азақ стан Республикасының ұ лтггық статистика агенттігімен келісе отырып бухгалтерлік есеп айырысу шоттарын жә не олардың жоспарын, есеп беру формаларының типтік ү лгісін, оларды жү ргізу, толтыру ә дістері туралы нұ сқ ауларды бекітеді. Оньң іс жү зінде қ олданылуына бақ ылау жасап отырады.

Статистикалық есеп. Бұ л есепте қ оғ ам ө мірінде болып жатқ ан ә леуметгік-экономикалық қ ұ былыстар мен процестердің барлық сандық кө рсеткіштері мен сапалық жақ тары есепке алынады, жинақ талады ө здеріне тә н белгілеріне қ арай ә р тү рлі топқ а бө лінеді жә не оғ ан талдау жасалынады. Бұ л есептің негізгі мақ саты халық шаруашъілығ ы салаларын дұ рыс басқ арып, материалдық игіліктерді ө ндіру жә не бө луге бақ ылау жасау ү шін қ ажетті мә ліметтерді жинақ тап, ө ң деп, дер кезінде Ү кімет қ арауына беріп отыру. Статистикалық есепте кө рсетілетін кө рсеткіштер бухгалтерлік жә не оперативтік жедел есептер арқ ылы тиісті қ ұ жат бойынша жинақ талады. Егер, бұ л есептерде кейбір қ ажетті кө рсеткіштер жоқ болса, онда оны жинау ү шін арнайы статистикалық бақ ылау жү ргізіледі.

Статистикалық есептің басқ а есептермен салыстырғ анда ө зіне тә н ерекшеліктері мен есептеу ә дістері бар. Олар: мә ліметтерді жинау, топтау, ө ң деу, талдау жә не нақ та, қ атысты, орташа шамалармен бірге индекстік, графикалық, баланстық, корреляциялық ә дістерді қ олданатындығ ында.

Сонымен, есеп пен статистиканың біртұ тастығ ын тө менде берілген зандылық тардан кө руге болады:

1) барлық кә сіпорындарда жү ргізілеітін есеп жұ мыстары оны толтыру ә дістемелерінің бірегей болуы. Мысалы, барлық кә сіпорындарда ө ндірілген ө німнің кө лемін есепке алу бір ә діспен, бір бағ дарлама бойынша жү ргізілетіндігі. Егер, осы кө рсеткіштерді ә р тү рлі тә сілдермен есептейтін болсақ, онда оларды бір-бірімен салыстыруғ а болмайды;

2) есептің бү л ү ш тү рі ә рқ ашанда бірін-бірі толық тырып отырады жә не олардың арасында алалық, қ айшылық, параллелизм (жарыспалылық) жоқ, олардың арасында кө рсеілген кө рсеткіштер бірімен-бірі тығ ыз байланыста болады;

3) бастапқ ы есеп қ ұ жаттарының біркелкілігі жә не оның негізі ретінде барлық есептер ү шін бастапқ ы қ ү жаттар арқ ылы кө рсеткіштер есепке алынады.

Демек, біртұ тас есеп жү йелерінің жоғ арыда кө рсетілген зандылық тарын толығ ымен сақ тағ ан кездерде ғ ана есеп жұ мыстары дұ рыс жү ргізіледі.[3]

 







Дата добавления: 2014-12-06; просмотров: 5035. Нарушение авторских прав; Мы поможем в написании вашей работы!



Шрифт зодчего Шрифт зодчего состоит из прописных (заглавных), строчных букв и цифр...

Картограммы и картодиаграммы Картограммы и картодиаграммы применяются для изображения географической характеристики изучаемых явлений...

Практические расчеты на срез и смятие При изучении темы обратите внимание на основные расчетные предпосылки и условности расчета...

Функция спроса населения на данный товар Функция спроса населения на данный товар: Qd=7-Р. Функция предложения: Qs= -5+2Р,где...

ТЕОРИЯ ЗАЩИТНЫХ МЕХАНИЗМОВ ЛИЧНОСТИ В современной психологической литературе встречаются различные термины, касающиеся феноменов защиты...

Этические проблемы проведения экспериментов на человеке и животных В настоящее время четко определены новые подходы и требования к биомедицинским исследованиям...

Классификация потерь населения в очагах поражения в военное время Ядерное, химическое и бактериологическое (биологическое) оружие является оружием массового поражения...

Законы Генри, Дальтона, Сеченова. Применение этих законов при лечении кессонной болезни, лечении в барокамере и исследовании электролитного состава крови Закон Генри: Количество газа, растворенного при данной температуре в определенном объеме жидкости, при равновесии прямо пропорциональны давлению газа...

Ганглиоблокаторы. Классификация. Механизм действия. Фармакодинамика. Применение.Побочные эфффекты Никотинчувствительные холинорецепторы (н-холинорецепторы) в основном локализованы на постсинаптических мембранах в синапсах скелетной мускулатуры...

Шов первичный, первично отсроченный, вторичный (показания) В зависимости от времени и условий наложения выделяют швы: 1) первичные...

Studopedia.info - Студопедия - 2014-2024 год . (0.009 сек.) русская версия | украинская версия