Бақылауға арналған сұрақтар және тапсырмалар

Тренинг – семинарларғ а тапсырмалар мен жаттығ улар

« Ұ ғ ым» тақ ырыбы бойынша жаттығ улар

1. Бір сө збен білдірілген ұ ғ ымды жә не екі немесе одан да кө п сө здермен білдірілген ұ ғ ымды келтірің із.

2. Бір ұ ғ ымды білдіретін екі немесе кө птеген сө здерді келтірің із.

3. Мына сө здер синонимдер болып табыла ма:

Келісім жә не контракт, ең бек жә не жұ мыс, отан жә не ата жұ рт, тұ тқ ындау жә не қ амау, ү кім жә не шешім, тонау жә не ұ рлау, жазалау жә не ө ш алу.

4. Мына ұ ғ ымдардың мазмұ нын (белгілерін) кө рсетің із:

Демократия, республика, Ата заң, заң гер, қ ылмыс, қ ұ қ ық, егемен, студент, ерлік, ғ арышкер, ә ке, ү кім, сот

5. Тө менде келтірілген мысалдарда осы ұ ғ ымдардың мазмұ нын
қ ұ растыратын белгілерді кө рсетің із:

Логика — дұ рыс ойлау заң дары мен формалары туралы ғ ылым.

Кездейсоқ — қ ажеттіліктің кө ріну формасы.

Жала жабу деген басқ а тулғ аны қ орлайтын жалғ ан пікірлерді тарату.

Зардап шеккен деп оғ ан қ ылмыс нә тижесінде моральдық, денелік, мү ліктік зиян тигізілген адамды айтады.

Кылмысқ а итеруші деп белгілі бір қ ылмыстың жасалуына себепкер болғ ан, қ ылмыскердің сыбайласын айтады.

6. Аталғ ан белгілердің қ айсылары мына ұ ғ ымдардың мазмұ нына енеді:

1. Студент — бұ л:

а) жатақ ханада туратын;
ә) стипендия алатын;

б) жоғ ары оқ у орнында оқ итын;

в) оқ ушы.

2. Ұ рлық — бұ л:

а) тү нде жасалган;
ә) жасырын;

б) нә рселерді ұ рлап кету.

7. Мынадай ұ ғ ымдардың кө лемін кө рсетің із:

Депутат, заң гер, студент, заң ды тұ лғ а, кінә сіздік, Кылмыстық кодекс.

8. «Заң гер» ұ ғ ымының кө леміне тергеуші, «ә ке» — бала, «қ ылмысқ а» — ұ рлық, «заң герге» — Қ азМУ студенті ене ме?

9. Тө менде келтірілген ұ ғ ымдардың қ айсысы жеке, жалпы жә не нолдік болып табылады:

Мә ң гі двигатель, президент, қ ылмыстық іс, қ ұ қ ық, отан, заң ды, КазМУ, «Горизонт» газеті, айып, ғ ылым, Алматы.

10. Мына ұ ғ ымдардың арасынан жинақ таушы ұ ғ ымдарды атап ө тің із:

Ғ арышкер, адвокат, парламент, полк, егемен, кітапхана.

11. Теменде келтірілген ұ ғ ымдар мазмұ ны бойынша қ андай болып
табылады (нақ тылы немесе абстрактылы, оң жә не теріс, салыстырмалы немесе абсолютті):

Кұ қ ық тық заң, жаза, айыпталушы, заң сыз, сенімділік, сот, ақ, саяси жү йе.

12. Бір немесе бірнеше ө зара тепе-тең дік, бағ ыну, қ иылысу, қ айшылық жә не қ арама-қ арсылық қ атынастарда болатын жұ п ұ ғ ымдарды келтірің із.

13. Мына қ ос ұ ғ ымдардың ә рқ айсысына тектік ұ ғ ым табың ыз:

1. Қ ұ қ ық, ә деп.

2. Қ ұ қ ық тық заң, жарлық.

3. Ә дейі, байқ амай.

4. Сот, тергеуші.

15. Мына ұ ғ ымдарғ а тү рлік болып табылатын ұ ғ ымдарды табың ыз:

1. Заң гер.

2. Сот.,

3. Қ ұ қ ық нормалары.

4. Жеке меншік.

5. Қ ызметтік қ ылмыс.

6. Қ ылмыс қ ұ ралы.

16. Мына ұ ғ ымдармен қ осу операциясын жасаң ыз жә не оны схема арқ ылы бейнелең із:

1. Заң институтының студенті жә не студент.

2. Ү здік жә не ү здік емес.

17. Мына ұ ғ ымдармен кө бейту операциясын жасаң ыз, оны схема арқ ылы бейнелең із жә не кө бейту нә тижесінде алынғ ан ұ ғ ымның кө лемін штрихпен кө рсетің із:

1. Заң гер.

2. Қ ұ қ ық тық норма.

3. Туысқ ан.

18. Мына ұ ғ ымдарды жалпылаң ыз:

1. Студент.

2. Халық соты.

3. Бү лдіру.

4. Жер аудару.

5. Терістеуші.

6 Тауар айырбастау келісімі.

19. Мына ұ ғ ымдармен терістеу операцияларын жү ргізің дер, оны схема арқ ылы кө рсетің іздер жә не осы операцияның нә тижесін штрихпен кө рсетің із:

1. Заң гер.

2. Қ ұ қ ық тық норма.

3. Туысқ ан.

20. Мына ұ ғ ымдарды жалпылау дұ рыс жү ргізілген бе?

1. Диверсия — мемлекеттік қ ылмыс — қ ылмыс.

2. Тергеуші — аудан прокуроры — облыс прокуроры — республика прокуроры.

3. Балта — шабу қ ұ ралы — қ ылмыс қ ұ ралы.

4. Сатып алу келісімі — келісім — іс — азаматтық — қ ұ қ ық тық қ атынас — қ оғ амдық қ атынас.

21. Мына ұ ғ ымдармен шектеу жү ргізің із:

1. Куә гер.

2. Саяси партия.

3. Республика.

4. Терроризм.

5. Қ ылмыс.

6. Ұ рлық.

7. Жаза.

22. Ұ гымдарды шектеудің дұ рыстығ ын тексерің із:

1. Қ ұ қ ық — заң — жарлық — Қ Р Қ К бабы.

2. Ұ рлық — алдап алу — тартып алу.

3. Олигархия — монархия.

4. Қ ылмыс — жала жабу.

5. Дін — ислам.

6. Мемлекет — республика.

23. Тө мендегі анық тамаларғ а логикалық талдау жасаң ыз, яғ ни анық талушы жә не анық таушы ұ ғ ымдарды айырың ыз, анық таушы ұ ғ ымдағ ы тектік жә не тү рлік айырмашылық ты кө рсетің із:

1. Сот — бұ л қ алыптасқ ан процессуалдық ережелерге сә йкес азаматтық жә не қ ылмыстық істерді қ арастыратын мемлекеттік ұ жым.

2. Ә рекет істей алу — бұ л тұ лғ алардың қ ұ қ ық тық қ абілеті жә не заң алдында жауап бере алу мү мкіндігі барлығ ы жә не олар жасағ ан қ ылмыстары ү шін заң арқ ылы жазалана алады.

3. Сыбайлас деп екі немесе одан кө п адамның белгілі бір қ ылмысты бірге жасауын атайды.

24. Мына анық тамалардың дұ рыстығ ын айқ ындаң ыз. Егер анық тама дұ рыс болмаса, онда логиканың қ айсы ерекшелігінің бұ зылғ анын жә не қ андай қ ателік жіберілгенін айқ ындаң ыз:

1. Демократия — халық билігі.

2. Логика — ойлау туралы ілім.

3. Ұ ры — ұ рлық пен айналысатын адам.

4. Логика — ой тұ жырымдары туралы ілім.

5. Студент — бұ л оқ итын адам.

6. Жылқ ы — бұ л тү йе емес.

25. Ү ғ ымдарды бө лудің тү рін, бө лінетін ұ ғ ымды, бө лу мү шелерін жә не бө лу негіздерін кө рсетің із:

1. Сот ү кімі не айыптаушы, не анық таушы болады.

2. Кінә екі тү рлі болуы мү мкін — алдын ала ойлағ ан жө не байқ амай істелген.

3. Мемлекеттік салық тікелей жә не жанама болып бө лінеді.

26. Тө мендегі ұ ғ ымдарды бө лу дү рыс жасалғ ан ба?

1. Халық аралық келісімдер ә ділетті жә не ә ділетсіз, жазбаша жә не ауызша болды.

2. Қ ылмыстар мемлекеттік, қ ызметтік жә не жү мысқ а келмей қ алу тү рінде болады.

3. Ү кім ақ таушы, айыптаушы жә не негізсіз болады.

4. Куә герлер туысқ андар, таныстар жә не таныс еместер болады.

«Пайымдау» тақ ырыбы бойынша тапсырмалар мен жаттығ улар

1. Тө мендегі пайымдаулардың қ айсысы ақ иқ атты білдіреді жә не неге?

1. Материя мә ң гі

2. Ә лемнің шегі жоқ.

3. Шамды ө шір.

4. Кезкелген қ ылмыс - заң сыз іс.

2. Мына пайымдауларда субъекті, предикатты жә не байланыстырушыны табың ыз:

1. Қ ұ қ ық қ оғ амдық қ алынастарды реттейді.

2. Куә гер жә бірленушінің туысқ аны.

3. Сот мү шесінің ешқ айсысы дауыс беруден жалтармауы керек.

4. Абай — қ азақ тың ұ лы ағ артушысы.

3. Мына пайымдаулардың сапасы жә не санын анық таң ыз. Олардың ә рқ айсысы пайымдаудың қ андай тү рлеріне (А, Е, I, О) жатады?

1. Ә рбір шарт келісім болып табылады.

2. Кейбір шарттар — ақ ылы.

3. Кейбір заң герлердін жоғ ары білімі жоқ.

4. Бірде-бір жалғ ан қ ұ жат дә лелдеме бола алмайды.

4. Пайымдаудың тү рін анық таң ыз, атрибутивтік жә не қ атынастық пайымдаулардың схеі^асын келтірің із:

1. Алматы Қ арағ андыдан оң тү стікте.

2. Заң дылық демократьшның қ ажетті бө лігі.

3. Уақ ыты ө тіп кеткен атқ арушы қ ү жаттарды сот іске қ абылдамайды.

4. Соң ғ ы бес жылдағ ы маусымғ а қ арағ анда биылғ ы мауысым жылы.

5. Мына атрибутивтік пайымдаулардан орташа предикатты, байланыстырушыны табың ыз, пайымдаулардың санын жө не сапасын анық таң ыз, кванторлық сө зді кө рсетің із:

1. Ә рбір адамның білім алуғ а қ ұ қ ығ ы бар.

2. Қ ылмыс жасағ ан тү лғ а қ ылмыстық жауаптылық қ а тартылуы қ ажетті.

6. Пайымдаулардың біріктірілген классификациясын берің із, схемаларын жә не логикада қ олданғ ан А, Е, I, О таң баларын келтірің із:

1. Кейбір келісімдер біржақ ты.

2. Қ ұ қ ық тық қ абілетті шектеуге бағ ытталғ ан келісімдер заң ды емес.

3. Қ амау дегеніміз адамды қ атал бө лектеу жағ дайында ұ стауғ а жатады.

4. Кейбір қ ылмыстардың қ оғ ам ү шін ү лкен қ аупі жоқ.

7. Пайымдаулардың біріктірілген классификациясын берің із, терминдер арасындағ ы қ атынасты Эйлер шең берлерімен кө рсетің із, субъект пен предикаттың таратылуын анық таң ыз:

1. Пайымдау — ойлау формасы.

2. Соттың кейбір қ ызметкерлерінің жоғ ары білімі жоқ.

3. Кейбір келісімдер бір жақ ү шін пайдалы емес.

4. Дә йекті ғ алым экологиялық мә селелерден жалтара алмайды.

8. Кү рделі пайымдаудың тү рін, оның қ ұ рамдас бө ліктерін (қ арапайым пайымдаулар) кө рсетің із, пайымдауларды таң балар арқ ылы бейнелең із:

1. Амнистия жалпы немесе жеке болуы мү мкін.

2. Таным жолы ә рі ауыр, ә рі ұ зақ

3. Сот мә жілісінде прокурор не айыптауды қ олдауы керек, не одан бас тартуы керек.

4. Бала жыламаса, шешесі емшек бермейді.

9. Қ осушы жә не ажыратушы пайымдауларды табың ыз, соң ғ ыларда дизъюнкцияның (қ атал жә не қ атал емес) тү рлерін кө рсетің із:

1. Қ оғ ам не демократиялық, не демократиялық емес.

2. Қ ылмыстық қ ұ қ ық та қ ателік не деректік, не заң герлік болады.

3. Ө мір қ ысқ а, ө нер ұ зақ.

4. Республика не парламенттік, не президенттік болады.

10. Шартты пайымдаулардағ ы антицедент пен консеквентті кө рсетің із, олардың таң балық жазуын кө рсетің із:

1. Темекі шегу — денсаулық қ а зиян келтіру.

2. Егер ток реттейтін қ ұ рал кү йіп кетсе, теледидар ө шіп қ алады.

3. Сот жоқ шының талабын орындамай қ ойды, себебі ол заң сыз еді.

4. Егер Н. қ ылмыс жасаса, онда ол жауапқ а тартылады.

11. Пайымдауларды талдаң ыз, олардың тү рлерін анық таң ыз, таң балармен бейнелең із:

1. Не аяқ ү зең гіде, не бас отта.

2. Дағ дарыстар мен жанжалдар халық аралық терроризм ү шін қ олайлы.

3. Жү зік кіші, бірақ қ ымбат.

12. Мына кү рделі қ осынды пайымдауларды таң балар арқ ылы бейнелең із:

1. Мемлекет қ орғ айтын мә дени ескерткіштерді қ иратушылар қ ылмыстық жауапқ а тартылады.

2. Егер ол ө рт кезінде терезеден секіретін болса, ол не аяғ ын сындырады, не денесі кү йеді, не екеуіне де душар болады.

13. Пайымдаудың тү рін, оның терминдерін жә не олардың таратылуын анық таң ыздар:

1. Кейде адамдар жұ мысқ а кешігеді.

2. 80° С дейін жылытылғ ан су қ айнамайды.

3. Кейбір адамдар логиканы оқ ымайды.

4. Шібилерді кү зде санайды.

14. Мына пайымдауларда модальдық тың тү рін анық таң ыз:

1. Мә ң гі двигательді жасауғ а болмайды.

2. Қ оғ амдық орында ә дептілік ережелерін сақ тау қ ажетті.

3. Сү т, мү мкін, алғ ашқ ы ауыл шаруашылық ө німі болғ ан шығ ар.

4. Светофорда жасыл жанғ анда автокө лікке жұ руге болады.

15. Мына кү рделі пайымдауларғ а терістеу жү ргізің із:

1. Егер мағ ан жазда жолдама берсе, онда мен тең ізге дем алуғ а, не шетелге саяхатқ а барамын.

2. Бұ л жазушының не ақ ын, не драматург екені дұ рыс емес.

16. Тө мендегі сө йлемдер пайымдаулар болып табыла ма?

1. А. Толстой қ ай жылы туғ ан?

2. Мағ ан кітапты кешке алып кел.

3. «Кө ктемгі бақ та қ андай гү л жоқ» (В. Шекспир).

4. Ө зің дікі емес шанағ а отырма! Логиканың негізгі заң дары тақ ырыбы бойынша тапсырмалар мен жаттығ улар

« Ой тұ жырымы» тақ ырыбы бойынша тапсырмалар мен жаттығ улар

1. Айналдырудың, ауыстырудың, предикатқ а қ арсы қ оюдың схемаларын қ ұ растырың ыз.

2. Ауыстыру арқ ылы қ орытынды жасаң ыз:

1. Топтың студенттерінщ бә рі ү лгереді.

2. Соттың кейбір ү кімдері негізсіз.

3. Барлық қ ылмыстар ә дейі жасалмағ ан.

4. Н-ның ісі бойынша сот ү кімі ә ділетті емес.

5. Кейбір келісімдер сынаржақ ты болып табылады.

3. Ауыстырудың дұ рыстығ ын тексерің із жә не ол дұ рыс болмаса, ө згертің із:

1. Кейбір қ ылмыскерлердің жасы кө мелетке толмағ ан. Кейбір қ ылмыскерлер кә мелетке толмағ андар.

2. Кейбір заң герлер адвокат емес. Кейбір заң герлер адвокат еместерге жатпайды.

3. Сот ү кімі негізделген болуы керек. Сот ү кімі негізделмеген болмауы тиіс.

4. Ең бек шынық тырады. Шынық тырмайтын нә рсе ең бекке жатпайды.

5. Мемлекет ә р уақ ытта ө мір сү рген жоқ. Мемлекет ешқ ашан ө мір сү рген жоқ.

4. Айналдыру арқ ылы қ орытынды (егер мұ мкін болса) жасаң ыз:

1. Милиция қ ызметкерлері ант қ абылдайды.

2. Қ азМХИ-дщ кейбір студенттер ү лгерушілер.

3. Бірде-бір кінә сіз адам жауапқ а тартылмайды.

4. Кейбір заң герлер прокурорлар.

5. Барлық қ ылмыстар қ оғ ам ү шін қ ауіпті.

6. Бірінші курстың кейбір студенттері қ ысқ ы сессияны тапсырғ ан жоқ.

5. Айналдырудың дұ рыстығ ын тексерің із. Егер айналдыру дұ рыс болмаса, онда дұ рыс қ орытынды жасаң ыз:

1. Заң герлік мамандық тың барлық студенттері логиканы оқ иды. Логиканы оқ итын барлық студенттер — болашақ заң герлер.

2. Кейбір қ ылмыскерлер рецидивистер. Кейбір рецидивистер — қ ылмыскерлер.

3. Қ ылмысты ұ йымдастырушылар — қ ылмыскердің сыбайластары. Қ ылмыскердің кейбір сыбайластары — қ ылмысты ұ йымдастырушылар.

4. Кезкелген қ ылмыс — заң сыз ә рекет. Кейбір заң сыз ә рекеттер қ ылмыс.

5. Бірде-бір кінә сіз айыпталмауғ а тиіс. Бірде-бір айыпталушы кінә сіз болмауғ а тиіс.

6.Предикатқ а қ арсы қ ою арқ ылы қ орытынды (мү мкін болса) жасаң ыз, дұ рыстығ ын ауыстыру жә не айнаддыру арқ ылы тексерің із:

1. Барлық тергеушілер — заң герлер.

2. Кейбір заң герлер тергеушілер емес.

3. Кейбір қ ылмыстар ә дейі жасалғ ан.

4. Барлық қ ылмыс қ оғ ам ү шін қ ауіпті.

5. Кезкелген заң, қ ү қ ық тық -нормативтік акт болып та-былады.

6. Кейбір келісімдер сың аржақ ты.

7. Бірде-бір кінә сіз жазаланбауғ а тиіс.

7.Алғ ышарттардан қ орытынды жасаң ыз. Корытындының дұ рыстығ ын шең берлік схемалармен тексерің із:

1. Айыпталушының қ орғ алу қ ұ қ ығ ы бар; Н. айыпталушы, сондық тан...

2. Н. — жазағ а кесілген, ал жазағ а кесілгеннің кешірім сұ рауғ а қ ұ қ ығ ы бар...

3. Ә дейі заң сыз қ амау жазаланады; заң сыз қ амау — ә ділеттілікке қ арсы қ ылмыс.

8. Ү ш тә сілмен: фигуралардың ерекше ережелерімен, модустар бойынша, кесімді силлогизм ережелерімен тө мендегі кесімді силлогизмдердің дұ рыстығ ын, қ орытындының ақ иқ ат пайымдау екендігін дә лелдең із:

1. Барлық рецидивистер — қ ылмыскерлер. Бұ л адам — рецидивист.

2. Ә рбір ұ рлық заң арқ ылы жазаланады. Автокө лікті айдап кету — ұ рлық. Автокө лікті айдап кету заң арқ ылы жазаланады.

3. Жеке меншікті ұ рлағ ан қ ылмыстық жауапқ а тартылады. Н. жеке меншікті ұ рлағ ан жоқ. Н. жауапқ а тартылмайды.

9. Ой тұ жырымдары тү рлерін анық таң ыз, схема жасаң ыз, формуласын жазың ыз:

1. Заң шығ ару қ ұ қ ық тық жү йенің бө лігі. Нормативтік акт заң шығ арудың қ ұ рамдас бө лігі. Заң нормативтік акт. Ата Заң болып табылады. Ата Заң кү ші бар Президент жарлығ ы заң болып табылады. Ата Заң кү ші бар Президент жарлығ ы — қ ұ қ ық тық жү йенің бө лігі.

2. Қ ылмыс — жауапқ а тартылатың іс. Шпиондық ә рекет — жауапқ а тартылғ ан іс. Шпиондық ә рекет қ ылмыс болып табылады.

3. Жігерлік пен батырлық ты талап ететін нө рсенің бә рі ерлікке жатады. Ғ арышқ а ү шу жігерлілік пен батырлық ты талап етті. Ғ арышқ а ү шу ерлікке жатады. Ерлік мә ң гі қ алады. Ғ арышқ а ұ шу ерлікке жатады. Ғ арышқ а ұ шу мә ң гі қ алады.

4. Мемлекетті немесе соғ ыс қ ұ пиясын басқ а елге беру Отанды сату болып есептелінеді. Отанды сату — аса ауыр мемлекеттік қ ылмыс. Аса ауыр мемлекеттік қ ылмыс мемлекеттік қ ылмыс болып табылады. Мемлекеттік қ ылмыс қ ылмысқ а жатады. Барлық қ ылмыс ү шін адам жауапқ а тартылады. Мемлекеттік немесе соғ ыс қ ү пиясын басқ а елге жеткізу жауапқ а тартылатын қ ылмыс болып табылады.

10. Шартты-кесімді силлогизмдерді:

1. Қ ұ птаушы.

2. Терістеуші модустар бойынша, олардың бірінің алғ ышарты ретінде мына пайымдауды ала отырып, қ ұ растырың ыз: егер куә герлердің кө рсетулері кү мә н туғ ызса, онда ү кім кү шінде қ ала алмайды.

11. Ажыратушы-кесімді тұ жырымдардьщ бірмодусы бойынша алғ ышарттан қ орытынды жасаң ыз, оның схемасын қ ұ растырың ыз:

1. Дә лелдеулер тура жә не жанама болады. Бұ л тура дә лелдеу емес, сондық тан...

2. Сот ү кімі не ақ таушы, не айыптаушы болады. Бү л іс бойынша ақ таушы ү кім шығ ара алмайды. Сондық тан...

3. Қ ұ қ ық бұ зушылық қ ылмыс жә не теріс қ ылық болып бө лінеді.

4. Бұ л қ ұ қ ық бү зушылық — теріс қ ылық. Сондық тан...

12. Ажыратушы алғ ышартты қ олдана отырып, ой тұ жырымын қ ұ растырың ыз (қ ұ птаушы, терістеуші жә не терістеуші-қ ұ птаушы модустар бойынша):

1. Заң дар негізгі (конституциялық) жә не кә дімгі болып бө лінеді.

2. Бұ зылғ ан қ ү қ ық туралы ө тінішті сот, арбитраж жә не қ азылық сот қ абылдайды.

3. Жә бірленуші деп қ ылмыс нә тижесінде оғ ан денелік, моральдық немесе мү ліктік зиян келген тұ лғ аны айтады.

13. Ажыратушы-кесімді силлогизмнің бір модусы бойынша тұ жырымдау қ ұ растырың ыз:

Айыптаушының тергеуге кешірімді себеппен келмей қ алуына жататындар: ауру, шақ ыру қ ағ азын уақ ытында алмау немесе осы сияқ ты басқ а да объективті жағ дайлар. Айыпталушының шақ ыру қ ағ азын уақ ытында алғ аны жә не дені сау екендігі анық талды. Мү мкін оның тергеуге келе алмауына басқ а объективті себептер болғ ан шығ ар?

14. Дилемманың тү рін анық таң ыз, схемасын қ ұ растырың ыз:

1. Азамат оның арнамысын, қ адірін, атын, іскерлік қ абілетін аяқ қ а таптайтын жала пікірлерді таратушы, егер ол осы пікірлердің шындық қ а сә йкес екендігін дә лелдей алмаса,
онда сотқ а оны бере алады. С. азаматы озі туралы таратылғ ан пікірлердің жалғ ан екендігін дә лелдеуге қ ұ қ ығ ы жоқ.

2. Егер сот немесе тергеу кезінде азаматтың жасағ ан қ ылмысы қ оғ ам ү шін қ ауіпті болудан қ алса, ә лде ол қ ылмыс жасағ ан соң оз еркімен мойындап келсе, ө йтпесе жасағ ан

қ ылмысын ақ таса, онда оны қ ылмыстық жауапкершшіктен босатуғ а болады.

3. Егер жалғ ан қ ылмыс бойынша кү мә нді адам ү сталғ ан болса, оны тергеуге кері ө серін тигізетін себептер болмаса, онда ол 24 сагаттан ү зақ уақ ыт тергеусіз ұ сталып тұ ра ал-майды. Алайда кү мә нді адам бірден немесе 24 сағ аттың ішің це тергелген жоқ.

15. Толымды жә не толымсыз индукцияны керсетің із, соң ғ ысындағ ы жалпылаудың ық тимаддық дең гейін анық таң ыз жә не схемасын келтірің із:

1. Жалпы институттық студенттер конференциясына фи-лософиядан алты студент дайындалды. Олар А, Б, К, М, Н, Д.

А. бас мә жілісте баяндама жасады. Б, К, М, Н, Д — секциялық мә жілісте сө з сө йледі. Сонымен дайындалғ ан студенттердің бө рі конференция жү мысына қ атысты.

2. Институттың бірінші курсында 8 студенттік топ бар. Сессия нә тижелерін талдауда 1-і, 2-і, 3-і, 8-і топтардың студенттері емтихандарды жақ сы тапсырғ анын корсетті. Осының негізінде бірінші курс студенттерінің бә рі емтиханды жақ сы тапсырды деген қ орытынды жасауғ а болады.

3. 1-қ арашаның тү нінде буфет тоналғ ан. Оны қ арағ анда еденге шарап тегілгені анық талды. Еденде жатқ ан шө лмектерді зерттегенде, оларда қ ылмыскердің саусақ тарының таң балары табылмайды, ө йткені қ ылмыскер оларды жойғ ан. 3-қ араша кү ні буфетте тағ ы ұ рлық болды. Бө лмені қ арау нә тижесінде едендегі шелмектерден қ олтаң ба табылмады. Қ ылмыс жасау тә сілі бұ л екі қ ылмысты да бір адам жасады деген тұ жырымғ а негіз бола алады.

16. Мына жалпылауларды индукция арқ ылыалуғ а бола ма?

1. Барлық куә герлер жауап берді.

2. Облыстық қ атынастарда барлық азаматтар тең қ ү қ ық ты

3. Еш нә рсе еш нә рседен пайда болмайды.

4. Бірде-бір сұ рақ жауапсыз қ алғ ан жоқ.

5. Бақ ыттылар уақ ытты байқ амайды.

17. Мына тұ жырымдарда ғ ылыми иң дукцияның қ андай тә сілінің қ олданғ аның анық таң ыз. Схемамен жазың ыз:

1. Қ алада спорт қ оймасын тонап кетті. Қ ылмыскерлерді ә шкерелеуде тергеу ұ жымдарына Р., Н., Ж. азаматтарынан ұ рланғ ан спорт жабдық тарының бір бө лігін тапқ ан халық жасақ шылары кө мектесті. Тергеу кезінде ү шеуінің де кінә лі екендігі анық талды. Алайда бір жағ дай тергеушіге ой салды: қ ойманың ішіне қ ылмыскерлер тек бір терезе арқ ылы ғ ана тү се алатын еді. Р. да Н. де, Ж. да денелерінің аумағ ымен терезеден ө те алмайды. Яғ ни, бә лкім терезеден басқ а тө ртінші адам тү скен шығ ар. Бұ л дә лелденді де жө не терезеден тү скен К. болып шық ты.

2. Зейнеткер П-ның қ ү жаттарын жә не оның ауруы туралы куә лігін зерттей келе, тергеуші бү л қ ү жаттардың ә р кез-де берілгенімен, бір адамның жазғ анын анық тайды. Бү л қ ұ жаттардағ ы «М», «б», «к», «т» ө ріптерін жә не «7», «8», «9» сандарын жазуда ү қ састық байқ алып тү р. Тергеуші П-ның қ ұ жаттарды қ олдан жазғ анын анық тады.

3. Шартты рефлекстерді зерттей отырып, академик И.Л.Павлов мынадай қ орытындығ а келді: егер ит миының белгілері бір бө ліктерін алып тастаса, онда ол кө ру қ абілетінен

айырылады. Жаң а эксперименттер бұ рынғ ы тұ жырымды растады — иттің кө зі кө рмей қ алды. Ғ алым артқ ы мидың тө белік бө ліктерін кө ру рефлекстерінің орталығ ы деген қ орытынды жасады.

4. Егер пешке ауа неғ ү рлым кө п келсе, жалын да соғ ү рлым кү штірек болады. Егер ауа от жанып тұ рғ ан жерге жетпесе, онда от ө шіп қ алады. Яғ ни, ауа жанудың маң ызды шартының бірі.

5. К.А.Тимирязев хлорофилл қ ұ рылу ү шін жарық пен оттегінің керек екендігін дә лелдеді. «Мұ ны негіздеу ү шін қ араң ғ ы жерде дә нді ө сіріп кө ру керек. Ө сіп шық қ ан ө сімдіктер жасыл емес, сары тү сті болады. Осылай алынғ ан ө сімдіктерді екіге бө лейік. Бір бө лігін кә дімгі ауада қ алдырып, екіншісін ауасыз ыдыстың ішіне салайық. Ауадағ ы жылдам жасыл тү ске ие болады, ал ыдыстағ ы сары кү йінде қ алады» (Тимирязев К.А. Шығ. ж., Т. 1. — М., 1955, 241-242 б).

«Дә лелдеу жә не бекерлеу», «Болжам» тақ ырыптары бойынша тапсырмалар мен жаттығ улар

1. Тезис пен аргументтерді кө рсетің із (егер тезис пен анық білдірілмесе, оны тұ жырымдаң ыз), тезисті негіздеудің формасын анық таң ыз, тезис пен аргументтің байланысына схемасын жазың ыз:

1. Жазушы У. Митчелл романының кейіпкері Э. Горин ө зін ірі мемлекеттік ұ жымда жұ мысқ а А. Хейрдің ұ сынғ анын былай негіздейді: «Кеше біз Хольцермен коктейль іштік. Ол менің фрезерлік станогым туралы ә ң гіме етті. Оғ ан бұ л жө нінде не Терибал, не сіз айттың ыз. Бү гін Терибалдың білмейтіндігі анық талды. Сонымен, тек сіз қ аласыз».

2. Мына тезистерге дә йектер келтірің із, ол ү шін дедуктивтік тұ жырымның бір тү рін қ олданың ыз, схемасын жазың ыз:

1. Қ ұ қ ық тық ғ ылымдар гуманитарлық салағ а жатады.

2. Егер айыптаушы кінә сіз болса, онда оны ақ тайды.

3. Жоғ ары шешендіктің ү лгісі П. Плевако болып табылады.

4. А. азамат жасағ ан келісім біржақ ты.

3. Бірнеше тезистер келтірің із, оларды дә йектең із (индукцияны, дедукцияны, аналогияны, қ ысқ артылғ ан силлогизмді қ олдана отырып). Схемасын жазың ыз.

4. Логикалық квадратқ а сү йене отырып антитезисті (тезиске қ арама-қ арсы қ ағ ида) келтірің із, оның тезиспен сыйыспайтындығ ын негіздең із, олардың ақ иқ аттығ ы мен жалғ андығ ын анық таң ыз:

1. Бірде-бір қ ылмыс ашылмай қ алмауғ а тиіс.

2. Адам бақ ытты қ алайды.

3. Гуманитар мамандығ ының студенттері дә л ғ ылымдарды сү ймейді.

4. Белгілі орыс заң гері А. Кони ә дебиетші емес.

5. Тезисті тікелей жә не жанама бекерлеуді қ ұ растырың ыз, схемасын келтірің із:

1. Айыпталушы Х-тің алибиі бар.

2. Ә рбір қ ылмыс ойластырылғ ан.

6. Келтірілген тезистерден логикалық қ ателіктерді табың ыз, қ андай ережелер бұ зылғ анын анық таң ыз:

1. «Айтың ызшы, сіз неге бірден-бір жорамал деп «ош алуғ а» тоқ тальш отырсыз», — деп, кенеттен Колесников сұ рақ қ ойды. — «Басқ аларының болуы мү мкін емес еді, тө белес, тонау, қ ызғ ану болғ ан жоқ» (Ланской М. Происшествие).

2....«Тә жірибе» адамына жас идеалист бұ л қ ылық арсыз жә не пасық деп дә лелдейді. Ол алдымен байсалды тү рде таласа бастады, бірақ ісінің ұ тымды болмай тұ рғ анын кө ріп былай деді: «Сіз ә лі оте жассыз жә не тә жірибең із жоқ. Кейін ө мір сү ре жә не оны тү сіне келе менімен келісетін боларсыз». Жас жігіт «мә селе жастық та емес, мен ө мірді білемін» деп айтқ анынан қ айтпайды» (Поварнин С. Вопросы философии, 1990, № 3).