Электрлi механотроника

 

Механикалық тежеу жү йесінде пневматикалық жетекті қ олдану тежегіштегі цилиндрлердің жә не колодкаларының санына байланысты болады.

Вагонда тек бір тежегішті цилиндрдің бар болуы рычагты тежелу берілісін қ иындатады. Басқ а сұ лбалардың қ арапайымдылығ ы онда тежегішті цилиндрлердің кө п болуында жә не олар тележкаларда орнатылғ ан.

Рычагты тежегіш берілу шамасы келесідей: шарттары сай болуы керек; тежеу жү йесінің оң ай басқ арылуын қ ажет етуі керек; колодка ескіргенде оның тез ауыстырылуын қ амтамасыз ету керек.

1.2-суретте МТВ-82 вагонының тежегішінің рычагты берілісі кө рсетілген. Мұ нда кузов рамасына тежегішті цилиндр ілінген 1, шток 2 ол шарнирлі рычагпен байланыстырылғ ан. Рычагта 3 айналу нү ктесі бар А, ол нү кте жү ктемедегі 4 айналу жү ктемесімен В байланысқ ан. Рычаг 5 қ озғ алмайтын айналу нү ктесіне жалғ анғ ан, ол цилиндрдің осінде орналасқ ан.

Рычагтың ұ штары 3, 5 рычагқ а жү ктеме 6 арқ ылы жалғ анғ ан тележка арбағ а орналасқ ан траверс 7 арқ ылы байланыстырылғ ан.

Кузов астында орналасқ ан 3, 4, 5 жә не 6 детальдары рычагты тежігішінің ортаң ғ ы бө лігін қ ұ райды. Ә рбір траверске 7 шарнирлер арқ ылы байланысқ ан вертикалды орналасқ ан рычагтар 8 ілінген. Рычагтың соң ғ ы ұ штары 8 вертикалды орналасқ ан рычагтың 9 соң ына жалғ анғ ан, ол 10 жә не 12 жү ктемелері арқ ылы жалғ анғ ан, олар ө зара басқ арушы муфтылармен 11 байланысқ ан. Рычагтар 9 арба рамасына шарнирлі байланыстырушылар Д арқ ылы ілінген. Рычагтар 8 жә не 9 жә не С нү ктесінде башмактар тежеу науашалары байланыстырылғ ан.

Рычагты тежеу берілісін токтату ү шін серіппелер 14 қ арастырылғ ан арба рамасына тартым траверстері 7 байланыстырылғ ан. Сонымен қ атар тура осы мақ сат ү шін серіппе 15 бар, ол серіппе 3 мен 5 рычагтары байланыстырады. Рычагты тежегіштің жұ мыс істеуін қ амтамасыз ету ү шін қ озғ алмайтын айналу нү ктесі Е бар жетек қ олданылады. Рычагтың бір ұ шы 16 шынжыр 17 арқ ылы рычагпен 3 байланысқ ан. Рычагтың басқ а ұ шы 16 жү ктемемен 18 жә не шынжырмен 19 байланысқ ан.

 

1.2-сурет. МТВ-82 вагонының тежегішінің рычагты берілісі

 

Тығ ыз ауаның тежегіш цилиндріне ө ткен кезде поршень штокпен солғ а ауысады 2, рычаг 3 А нү ктесінде айналады жә не тартқ ыш 6 ауысады, 4 тартым арқ ылы ауыстырылады, рычаг 5 сағ ат тілі бойынша оң жақ қ а ауысады. Тартым 6 траверстерді 7 жылжытады, олар вертикалды рычагты 8 жылжытады.

Екінші жә не ү шінші дө ң гелек жұ птарындағ ы тежеу колодкалары 13 бандаждарғ а қ арай ығ ысқ анда, рычагтың соң ғ ы ұ штары 8, тартым тежегіштерін 10, 12 жылжытады, соның арқ асында, тежеу колодкалары 13 бірінші жә не тө ртінші дө ң гелек жұ птарына ығ ысады.

Колодка мен бандаждың арасындағ ы қ ашық тық таң далғ ан соң, рычагты шарнирлі байланыстырушы люстыларда бандаждарғ а колодкаларының басылуы басталады, олар бү кіл рычагты тежелу берілісінде ө зінің максимум шегіне жетеді.

Метрополитеннің Г-типті вагонының колодкаларының екі жақ ты басылуының рычагты тежелу сұ лбасы 1.2-суретте кө рсетілген.

Тележкада орналасқ ан тежеу цилиндрінің штоктары 1, бас рычагтармен 2 байланыстырылғ ан, оларда қ озғ алмайтын айналу нү ктесі А бар. Рычагтың екінші ұ штары 2 шарнирлі рычаг 5, тартым 4 арқ ылы байланыстырылғ ан. Рычагтардың 5 ұ штары бір жағ ынан тартыммен байланыстырылғ ан. Рычагтың 5 шарнирлі нү ктелері тартымдармен 7 қ озғ алмайтын В нү ктелермен байланыстырылғ ан. 5 рычагтың 8 қ ұ лақ шалары вертикалды рычагпен 9 шарнирлі қ осылғ ан, оларда тежеу колодкалармен башмактар 10 бар. Вертикалды 9 рычагтардың ұ штары 9 жә не 13 ө зара тартқ ышпен 11 қ осылғ ан. Рычагтардың 13 жоғ арғ ы шарнирлі С нү ктелері қ озғ алмайтындай етіп орнатылғ ан тө менгі тартымның 11 тесігі бар жә не ол гайкалармен 12 колодкалар мен бандаждар арасындағ ы тесіктерді басқ арады. Тежеу башмактары 10, вертикалды рычагқ а 13 ілінген жә не траверстермен 14 байланыстырылғ ан.

Балансирлер 3, 15 жә не 16 тартымдармен 17 жә не 18 рычагтарына қ осылғ ан. Рычаг 18 қ озғ алмайтын нү кте бар Д. Рычаг 17 соң ына тартым 22 басқ ару муфтасы 19 қ осылғ ан. Тартым 22 соң ы шарнирлі 20 рычагқ а қ осылғ ан, қ олдан токтату қ ұ ралы 21 арқ ылы. байланыстырылғ ан. Тежеу берілісінің жұ мыс істеуші кү штерінің бағ ыты бағ ыттаушыларымен кө рсетілген.

Трамвай вагондарының қ олдан токтату қ ұ рылғ ысы ретінде колонка қ олданылады, ол 1.3-суретте кө рсетілген.

 

1.3-сурет. Трамвай вагондарының қ олдан токтату колонкасы

 

Метрополитен вагондарында қ олдан токтату тежегіш типі теміржол вагондарында қ олданылатын тежегіш типтеріне ұ қ сас болып келеді.

Трамвай вагонының қ олдан токтату колоннасы (1.3-сурет) шойын корпустан 1 қ ұ рылғ ан, оның жоғ арғ ы жағ ында екі горизонталь білік 2, 3 орналасқ ан. Білікте кішкентай шестерня 4 бар, бір жағ ынан ол цилиндрлі формадағ ы қ ұ йрық ша ал бір жағ ынан қ арағ анда тө ртбұ рышты қ има қ ұ йрық ша. Бұ л қ ұ йрық шаларғ а шайба 5, пружина 6, торсты тістер 7 храповик кигізілген. Храповик 7 храповикпен 8 байланыстырылғ ан, ол біліктің 3 бір бө лігін қ ұ райды жә не ол білік қ ұ йрық шасы ү шін 2 кішкентай ү ң гірі бар. Білікте 3 қ ұ йрық ша бар, оғ ан шпонкағ а 9 маховик ұ стағ ыш 10 арқ ылы орнатылғ ан. Кіші шестерня 4, ү лкен шестернямен 11 байланыстырылғ ан, ол білікда 21 бос орнатылғ ан.

Шестерня жұ лдызшамен 12 бір бү тінді қ ұ райды, оның тістеріне шынжыр 13 кигізілген, ол калибрлі звенолардан қ ұ рылғ ан. Шынжыр 13 ұ штары, детальдар 14 арқ ылы шынжыр 15 қ осылғ ан.

Қ олдан токтатуды тежеу жағ дайында ұ стап тұ ру ү шін тісті дө ң гелектің тө ртбұ рышты ұ шына храповик кигізілген 16, ол собачкамен 17 қ осылғ ан, ол храповикке пружина 18 қ осылғ ан. Собачка 17 тартым 19 арқ ылы педальмен 20 байланыстырылғ ан. Егер маховикті 9 сағ ат тілі бойынша айналдыратын болсақ, онда 7 жә не 8 храповиктері арқ ылы ү лкен жә не кіші шестернялардың айналуын қ амтамасыз етеді. Шынжыр 13 жұ лдызшағ а 12 оралады, шынжыр 15 тартады, соның нә тижесінде вагонды қ олдан токтату іске асады.

Ү лкен шестерня 11айналғ анда, собачка 17 храповикке 16 тиіп тұ рады жә не ол шынжырды 13 тартылғ ан кү йде ұ стап тұ рады.

Қ олдан токтатуда педальді 20 аяқ пен басу керек, тартым 19 кө мегімен собачка храповиктен бө лінеді, содан кейін шынжыр 13 ү лкен шестерняны жұ лдызшамен бірге кері айналдырады жә не ол шынжыр 15 тартуын токтады, соның нә тижесінде қ олдан токтату тежегішінің токталуы басталады.

Рычаг типті қ олдан токтату тежегі (1.4-сурет) рычаг 1 айналмайтын осьтен 8, ұ стағ ыштан 2 тұ рады. Ұ стағ ыштың жә не рычагтың ішінде металл стержень 3 жү ргізілген стерженің жоғ арғ ы ұ шы ұ стағ ыштың бетінде тү йіспе тү рінде орнатылғ ан жә не ол серіппемен бекітілген. Стержень тө менгі жағ ынан собачкамен 4 қ амтылғ ан, ол сектор 6 тістермен 5 бекітілген.

 

 

1.4-сурет. Трамвай вагонының рычаг типті қ олдан токтату жетегінің тежегіш сұ лбасы

Рычагтың 9 ұ шы тартыммен 7 қ осылғ ан. Басқ ыштың кө мегінсіз рычаг ешбір кедергісіз басқ а жақ қ а ауыса алады.

1.5-суретте метрополитеннің қ олдан токтату сұ лбасы келтірілген.

 

 

1.5-сурет. Метрополитеннің қ олдан токтату сұ лбасы

 

Метрополитен вагонын қ олдан токтату қ ұ рылғ ысы болат біліктен 1 тұ рады жә не ол подшипниктің кө мегімен 3 айналады. Білікте 1 тесік 4 бар, сол тесік арқ ылы гайка 5 қ озғ алады, ол гайка ө зара тартыммен 6 жә не қ алың рычагпен 7 ө зара байланысқ ан. Біліктің 1 жоғ арғ ы ұ шына шестерня 9 кигізілген, ол кіші шестернямен 10 бекітілген, ол ө зара білікда 11 орнатылғ ан. Білікдың 11 ұ шына маховик 12 ұ стамамен 13 орнатылғ ан. Маховик сағ ат тілі бойынша айналғ анда тісті беріліс білікдың 1 айналуын қ амтамасыз етеді, соның нә тижесінде гайка 5 жоғ ары кө теріліп ө зімен бірге тартымды 6 тартады, ол қ исық рычагты 7 айналдырады, ол тартымғ а 8 кү ш береді.

Механикалық тежеу берілуінің есебі рычагты тежеу берілуінің санымен анық талады. Тежеу цилиндрінде ауаның қ ысылу жә не бандаждарғ а тежеу колодкаларының ығ ысуы беріледі (1.6-сурет).

Бұ л-суретте келесі белгіленулер қ абылданғ ан: Р - тежеу цилиндріндегі қ ысылғ ан ауа қ ысымы [кг/см²]; D_ц - тежеу цилиндрінің диаметрі [см]; l ₁, l ₂, l ₇- бас рычагтардың иық тары [см]; l ₃, l ₄ - балансирге кү ш беретін горизонталды рычагтардың иіні [см]; Р_р – қ олдан токтату маховик қ ұ рылғ ысына тү сетін кү ш [кг]; Р_ш - қ олдан токтату қ ұ рылғ ысының диаметрі [см]; d ₁ - кіші шесернянің диаметрі; d ₂ - ү лкен шестерняның диаметрі; d ₃ - шынжыр ү шін барабанның диаметрі; η _m - тежеу берілісінің қ ажетті коэффициенті.

 

 

1.6-сурет. Тежеу цилиндрінде ауаның қ ысылу жә не бандаждарғ а тежеу колодкаларының ығ ысуы

 

Тежеу цилиндрінің штогындағ ы кү ш:

 

.

 

Басты рычагтың соң ындағ ы кү ш келесі формуламен анық талады:

 

, кг.

 

Горизонталды рычагқ а тү сетін кү ш келесі формуламен анық талады:

= .

 

Балансирге тү сірілетін кү ш келесі формуламен анық талады:

 

= .

 

Сыртқ ы тежеу колодкасының Х басылуы келесі формуламен анық талады:

 

= .

 

Жұ мыс істеп тұ рғ ан тартымдағ ы кү ш келесі формуламен анық талады:

 

= .

 

Х тежеу колодкаларының ішкі басылулары келесі формуламен анық талады:

 

= .

 

Рычагты тежеу берілісін i_m деп белгілесек, онда тежеу колодкасының басылуы аналитикалық тү рде тү рленеді:

 

Х=P_m=i_m ^. η _m;

 

Х жә не Х₁ тежеу колодкаларының басылуы ө зара тең болуы керек, яғ ни:

= ;

 

Х = Х₁ тең болуы ү шін рычагтары иық тары арасындағ ы тең дік тең болуы керек.

 

немесе .

 

Трамвай жә не метрополитен вагондарындағ ы қ олданылатын дө ң гелек-колодкалы тежегіштердің барлығ ы тежеу колодкаларымен қ амтамасыздандырылғ ан.

Олардың барлық қ осындысы ө зара тең болуы керек.

 

,

 

мұ ндағ ы Q_в - вагонның салмағ ы; - бандажды басатын тежеу колодкаларының коэффициенті.