Тақырыбы: Тұқымқуалаушылық, тұқым қуалау, тұқым қуалау типтері

2. Мақ саты: Студенттерде гендер бақ ылуынан қ алыптасатын тұ қ ымқ уалаушылық тың мә ні мен белгілердің (аурулардың) тұ қ ым қ уалауы туралы білім жә не тү сініктіжә не дә рігерлер практикасында тұ қ ым қ уалайтын ауруларды анық тау ү шін пайдалануды қ алыптастыру

3. Оқ ытудың міндеттері:

- студенттерді кафедраның политикасымен таныстыру

- студенттердің бастапқ ы білімдерін анық тау

- адам тіршілігінің негізі тұ қ ымқ уалаушылық екендігін жә не оның тұ қ ымқ уалайтын аурулардың пайда болуындағ ы маң ызын анық тау

- студенттерді генетиканың негізгі терминдері мен ұ ғ ымдарымен таныстыру жә не олардың практикалық медицинадағ ы маң ызын тү сіндіру

- студенттерді белгіердің (аурулардың) негізгі тұ қ ым қ уалау тинтерімен таныстыру

- алғ ан білімдері негізінде аурулардың тұ қ ымқ уалайтын сипатын жә не олардың тұ қ ым қ уалау типін анық тауды ү йрету.

4. Тақ ырыптың негізгі сұ рақ тары:

4.1.Генетика пә ні, міндеттері жә не ә дістері. Генетиканың медицинадағ ы маң ызы.

4.2.Генетиканың негізгі ұ ғ ымдары: тұ қ ымқ уалаушылық ядролық, цитоплазмалық, митохондриалық, аллельді, аллельді емес гендер, локус, генотип, фенотип, гомозигота, гетерозигота, гемизигота, доминанттылық, рецессивтілік, талдауы ағ ылыстыру

4.3. Г.Мендель ашқ ан тұ қ ым қ уалау заң дылық тары жә не олардың цитологиялық негіздері.

4.4. Тұ қ ым қ уалау, анық тамасы. Тұ қ ым қ уалаудың негізгі типтері: моногенді, полигенді, аутосомды, Х тіркескен доминантты, жыныс хромосомаларымен тіркескен (жыеыспен).

4.5. Генетиканың медицинадағ ы маң ызы.

5. Сабақ оқ у жә не оқ ыту ә дістері:

- студенттердің сабақ тың мә нін, мақ сатын жә не міндеттерін тү сінгенін, қ ысқ а, анық, жү йелі сө йлеуге жә не тү сінген материалын сызба иұ сқ а, график, сурет тү рінде кө рсетуге қ абілетін анық тауғ а бағ ытталғ ан ауызша сұ рау.

6.Ә дебиет:

Негізгі:

6.1. Аманжолова Л.Е. Жалпы жә не медициналық генетиканың биологиялық

негіздері. Алматы, 2006, б. 20-30.

6.2. Куандыков Е.У. Основы общей и медицинской генетики. Алматы, 2008, c.8 – 19.

6.3. Қ уандық ов Е.Ө., Нұ ралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық – генетикалық терминдердің орысша – қ азақ ша сө здігі. Алматы, 2012, 112 б.

6.4.Медицинская генетика. Под ред. Бочкова Н.П.. М., 2010, с.129 – 163.

6.5. Медицинская генетика. Под ред. Бочкова Н.П.. М., 2004, с. 30-33.

6.6. Медицинская биология и генетика. Под ред. Куандыкова Е.У., А., 2004, с. 81-98.

Қ осымша:

6.7.Биология. Под ред. Ярыгина В.Н. М., 2001. Кн. 1 с. 222-233.

6.8 Генетика. Под ред. Иванова В.И, М., 2006, с. 116-125.

6.9.Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск., 2010, с.9 – 34.

6.10.Заяц Р.Г. Общая и медицинская генетика. Р-на-Д., 2002, с. 76-80, 84-87.

6.11. Роберт Л.Н., Родерик Р., Мак-Иннес., Хантингтон Ф. Виллард. Медицинская генетика.

7. Бақ ылау:

7.1. Когнитивтік қ ұ зіреттілікті бағ алау:

7.1.1. Ауызша жауаптарды бағ алау

7.1.2. Тестік тапсырмалар бойынша бақ ылау

7.2. Практикалық қ ұ зіреттілікті бағ алау:

7.2.1. Альбомғ а адамның гомологты жә не гомологты емес хромосомаларын салу.

7.2.2. Альбомғ а аллель жә не аллель емес гендерді салу.

7.2.3. Альбомғ а доминантты жә не рецессивті гендер бойынша гомозиготтардың генотиптерін, гетерозиготтарды, гемизиготтарды салу.

7.2.4. Альбомғ а талдаушы шағ ылыстырудың суретін салып, ата– аналар жә не бірінші гибридтік ұ рпақ тың генотиптерін жә не гаметалар типтерін салу.

7.2.5. Альбомғ а аутосомды жә не жыныс хромосомаларымен тіркес тұ қ ым қ уалауды салу.

7.2.6. Альбомғ а тә уелсіз тұ қ ым қ уалайтын гендердің (белгілердің) моно -, ди – жә не поли (три) – гибридті шағ ылыстыруын салып, ата– аналар бірінші жә не екінші гибридтік ұ рпақ тардың генотиптерін жә не гаметалар типтерін кө рсету.

 

7.3. Ө зін-ө зі жетілдіру қ ұ зіреттілігін бағ алау:

7.3.1.»Адамның жыныс генетикасы» тақ ырыбына дайындалғ ан презентацияны бірінші шекаралық бақ ылауғ а дейін тапсыру.

Тақ ырып бойынша ү ш тілде тү сіндірме сө здер:

Қ азақ тілінде	Орыс тілінде	Ағ ылшын тілінде
Тұ қ ымқ уалаушылық – тірі ағ залардың генетикалық материалдарының (гендерінің) структуралық – функциялық қ ұ рылымын ұ рпақ тан ұ рпақ қ а беру жә не қ айта ө ндіретін фундаменталды қ асиеті.	Наследственность – фундаментальное свойство живых организмов передовать и воспроизводить структурно – функциональную организацию генетического материала (генов) из поколения в поколение	Heredity is fundamental property of living organisms and poss and reproduce structural and functional organization of genetic material (genes) from generation to generation
Тұ қ ым қ уалау – ағ залардағ ы генетикалық ақ параттың (тұ қ ым қ уалайтын факторлардың) бір ұ рпақ тан келесісіне берілуі.	Наследование – формы (пути) передачи генетической информации (генов) из поколения – в поколение	Inheritance – forms (ways) of pass3ng genetic information (genes) from generation to generation
Генотип– хромосомалардың диплоидтық жиынтығ ындағ ы генетикалық материалдың (гендердің) жиынағ ы	Генотип – совокупность генннетического материала (генов), содержащихся в диплоидном наборе хромосом полученных особью от родителей.	Genotype – genetic materal (genes) containing in diploid set of chromosomes
Фенотип – генмен (генотиппен) бақ ыланатын сыртқ ы белгілердің жиынтығ ы	Фенотип – совокупность внешних признаков организма, контролируемых генами (генотипом)	Phenotype – set of all signs and properties of the organism which are forming in The course of realization of an individual genotype.
Доминанттылық – белгінің гомо – жә не гетерозиготалық жағ дайда кө рінуі. Доминантты ген (белгі) бас ә ріппен (А, В, С...) белгіленеді	Доминантность – проявление признака в гомо – и гетерозиготном состоянии. Доминантный ген (признак) обозначается заглавной буквой (А, В, С...)	Dominancy – displaying of sign in homo – and heterozygotes. Dominant gene (sing) designates by designatecapital letter (А, В, С...)
Рецессивность – белгінің гомо – немесе гемизиготалық жағ дайда кө рінуі. Рецессивті ген кіші ә ріппен (а, в, с...) белгіленеді.	Рецессивность – проявление признака в гомо – или гемизиготном состоянии. Рецессивный ген обозначается строчной буквой (а, в, с...)	Recсesivness dis playing of sign in homo – or hemizygotes. Recessive gene (sign) designate by small letter ((а, в, с...)

 

 

Қ ұ растырушы: Қ.С.Нұ ртаева

№ 2 сабақ