2. Мақ саты: Студенттерде хромосомалық ауруларды диагностикалаудағ ы кариотиптің мә ні
жә не оның маң ызы туралы тү сінік қ алыптастыру.
3. Оқ ытудың міндеттері:
- хромосомалар типтері жә не жіктелуін оқ ыту;
- қ алыпты жә не патологиялық кариотипті талдау ә дістерімен студенттерді таныстыру;
- кариотипті анық тау жә не тү сінудің маң ызын білу;
- студенттерді сау жә не хромосомалық аурумен ауыратын адамдардың кариотипін ажырата
білуге ү йрету.
4. Ө ткізу тү рі: кесте толтыру, хромосоманың микросуреттерімен жұ мыс жасау.
5. Тақ ырыптың негізгі сұ рақ тары:
5.1. Хромосом типтері жә не олардың сипаттамалары.
5.2. Хромосомалардың жіктелуі. Денверлік жә не Париждік номенклатура.
5.3. Кариотип анық тамасы. Кариотипті зерттеу ә дісі.
5.4. Хромосомалық ауруларды диагностикалаудағ ы кариотиптің медициналық -генетикалық
маң ызы.
6. Ү лестіретін материал: хромосоманың микросуреттері
7. Ә дебиеттер:
Негізгі:
7.1. Аманжолова Л.Е. Жалпы жә не медициналық генетиканың биологиялық негіздері. А.,
2006, б. 65-77.
7.2. Биология. Под ред. В.Н.Ярыгина в двух книгах. М., 2001, т. 1, б. 117-149.
7.3. Генетика. Под ред. Иванова В.И. М., 2006, с. 68-77.
7.4. Қ азымбет П.Қ., Аманжолова Л.Е., Нұ ртаева Қ.С. Медициналық биология. А., 2002,
б. 44-55.
7.5. Қ уандық ов Е.Ө., Аманжолова Л.Е., Молекулалық биология негіздері. А., 2008, б.100-
110.
7.6. Қ уандық ов Е.Ө., Ә білаев С.А. Медициналық биология жә не генетика. А., 2006, б. 17-
24.
7.7. Медициналық биология жә не генетика. Оқ у қ ұ ралы проф. Қ уандық ов Е.Ө.ред. А.,
2004, б. 20-29.
7.8. Мушкамбаров Н.Н., Кузнецов С.Л. Молекулярная биология. М., 2003, б.5-65.
Қ осымша:
7.1. Жимулев И.Ф. Общая и молекулярная генетика. Новосибирск, 2006, б. 237-351.
7.2. Қ уандық ов Е.Ө., Нұ ралиева Ұ.Ә. Негізгі молекулалық –генетикалық терминдердің орысша-
қ азақ ша сө здігі А., 2012, б. 3-111
8. Бақ ылау:
8.1.1. Адам хромосомасының жіктелуі жә не типтері кестесін толтыру.
а)
| Хромосоманың жіктелуі
| Жіктелудің ерекшеліктері
|
| Париждік
| |
| Денверлік
| |
б)
| Хромосом типтері
| Сипаттамалары
|
| Метацентрлік
| |
| Субметацентрлік
| |
| Акроцентрлік
| |
| Телоцентрлік
| |
8.1.2. Париждік номенклатура бойынша символдарды жіктең іздер:
- 46, ХХ 1p2.2,
- 46, XY 3p12, p23,
- 46, XX 9p13, q23,
- 46, ХХ 8p11.
8.1.3. Адам хромосомасының микросуреттерімен жұ мыс істеу. Жұ мысты орындауда «Медициналық биология жә не генетика» оқ у қ ұ ралын пайдалану керек (проф. Қ уандық ов Е.Ө. ред. А., 2004, б.28).
8.2. Бақ ылау сұ рақ тары:
8.2.1. Хромосомалар типтерінің жіктелуі.
8.2.2. Хромосомалардың Денверлік жіктелуінің принциптері.
8.2.3. Хромосомалардың Париждік жіктелуінің принциптері.
Тақ ырып бойынша ү ш тілдегі тү сіндірме сө здер:
| Қ азақ тілінде
| Орыс тілінде
| Ағ ылшын тілінде
|
| Кариотип- белгілі бір тү рдің хромосомаларының диплоидтық жиынтығ ының морфологиялық жә не сандық сипаттамасы;
| Кариотип-количественная и морфологическая характеристика диплоидного набора хромосом определенного вида;
| Karyotype - the quantitative and morphological characteristic of a diploidic set of chromosomes of a certain look;
|
| Акроцентрлік хромосомалар -бірі ұ зын,
екіншісі қ ысқ а иық ты хромосомалар; сонымен бірге олардың қ ұ рамында серіктік бө лімінің болуына байланысты,
серіктік хромосома деп аталады.
| Акроцентрические хромосомы- хромосомы с одним коротким плечом; они называются также спутничными из-за наличия у них спутников;
| Akrotsentrichesky chromosomes - chromosomes with one short shoulder; they are called also sputnichny because of existence of satellites at them;
|
| Метацентрлік хромосома – центромерасы ортасында орналасқ ан, салыстырмалыиық тары тең хромосома;
| Метацентрическая хромосома – хромосома относительно равными плечами и ценральным расположением центромеры;
| Metacentric chromosome– a chromosome rather equal shoulders and a tsenralny arrangement tsentromer;
|
| Телоцентрлік хромосомалар – центромерасы хромосомалардың соң ғ ы аймақ тарында (теломерлік аймақ тар) орналасқ ан хромосомалар;
| Телоцентрические хромосомы- хромосомы, в которых центромера локализуется на концевых участках хромосом (теломерных участках);
| Teoltsentrichesky chromosomes - chromosomes in which a tsentromer it is localized on trailer sites of chromosomes (telomerny sites);
|
| Теломерлер- қ ысқ а кө п мө лшерде қ айталанатын қ атарлардантұ ратын хромосомалардың соң ғ ы аймақ тары; теломерлерде гендер болмайды жә не репликация ү дерісінде сомалық жасушаларда қ ысқ арады; теломерлік қ айталанулардың саны тү рлік ерекшелікке тә н (ә р тү рде ә ртү рлі);
| Теломеры- концевые участки хромосомы (ДНК), состоящие из большого количества коротких повторяющихся последовательностей; теломеры не содержат гены и укорачиваеются в соматических клетках в процессе репликации; количество теломерных повторов видспецифично (варьирует от вида к виду);
| Telomery-the trailer sites of a chromosome (DNA) consisting of a large number of short repeating sequences; telomer don't contain genes and is shortened in somatic cages in the course of replication; number of telomerny repetitions vidspetsifichno (varies from a look to a look);
|
| Центромера- жасуша бө лінуінің барысында ұ ршық жіпшелері бекінетін орны қ ызметін атқ аратын, екі иығ ын бө летін,
хромосомалар аймағ ы;
| Центромера- область хромосомы, которая разделяет ее плечи и служит местом прикрепления нитей веретна во время клеточного деления;
| Tsentromera-the area of a chromosome which divides her shoulders and serves as a place of an attachment of threads веретна during cellular division;
|
Қ ұ растырушы: Танеева Г.Т.
№ 22 сабақ
