Студопедия — Тоғызыншы тақырып. САЯСИ ЖҮЙЕ ЖӘНЕ МЕМЛЕКЕТ
Студопедия Главная Случайная страница Обратная связь

Разделы: Автомобили Астрономия Биология География Дом и сад Другие языки Другое Информатика История Культура Литература Логика Математика Медицина Металлургия Механика Образование Охрана труда Педагогика Политика Право Психология Религия Риторика Социология Спорт Строительство Технология Туризм Физика Философия Финансы Химия Черчение Экология Экономика Электроника

Тоғызыншы тақырып. САЯСИ ЖҮЙЕ ЖӘНЕ МЕМЛЕКЕТ






 

Қ оғ амның саяси жү йесі – саяси, ә леуметтік, заң ғ а тә н идеологиялық, рухани нормалардың, тарихи дә стү рлерге, нақ тылы қ оғ амнын саяси режимінің бағ дарламаларына тә уелді саяси институттардың, қ озғ алыстардың тә ртіптелген тұ тас жиынтығ ы. Нақ тылы қ оғ амның саяси жү йесі онын ұ лттық, таптық жаратылысымен, ә леуметтік қ ұ рылысымен, басқ ару тұ рпатымен (республика, монархия), мемлекеттік қ ұ рылымымен (федерация, біртұ тас), саяси режимінің сипатымен (демократиялық, демократияғ а қ арсы, тоталитарлық), саяси ө мірдің ұ лттық дә стү рлерімен т.с.с. жағ дайлармен анық талады.

Саяси жү йеге жатқ ызылатын қ оғ амдық қ ұ былыстардың ерекше белгілері болады. Оң дай белгілерге мыналар жатады: 1) саяси жү йе бө лігінің ұ йымдық сипаты болуы кажет; 2) кез келген қ оғ амдык бірлестік, ұ йым саяси жү йенің болмысы бола алмайды. Саяси жү йеге жату ү шін оның алдына қ ойғ ан мақ сатының саяси мазмұ ны болуы шарт; 3) Саяси ұ йымның саяси сипаты оның бағ дарламасында анық талады.

Саяси жү йені зерттеу, тану ү шін ерекше тә сілдер қ олданылады. Конституциялық тә сілді қ олдану арқ ылы саяси жү йе бө ліктерінің ұ йымдық ерекшеліктері айқ ындалады. Мысалы, мемлекеттің механизмінің болуы оның басқ а саяси жү йе бө ліктерінен ерекше екенін байқ атады. Функционалдық (қ ызмет бағ ытына байланысты) тә сілді қ олдану арқ ылы саяси ұ йымның табиғ и сипаты анық талады. Реттеу рө лін зерттеу арқ ылы саяси ұ йымның қ оғ амдық қ атынастарды қ алыптастырып, дамытудағ ы кызметі кө рсетіледі. Идеологиялық тә сілді қ олдана отырып саяси ұ йымның нақ тылы қ андай таптар, ә леуметтік топтар, ұ лттар ү шін қ ызмет атқ аратынын анық тауғ а болады. Коммуникативтік тә сілді қ олдану аркылы саяси ұ йымның саяси жү йеге жататын басқ а ү йымдармен қ арым-қ атынасының дә режесін, дең гейін, кө лемін, мазмұ нын тү сінуге болады.

Саяси жү йе дегеніміз саяси билікті жә не азамат пен мемлекеттің ө зара байланысын ұ йымдастырушы, сонымен бірге ө здері ө зара ә рекеттесуде болатын нормалар мен идеялардың осыларғ а негізделген саяси институттардың, мекемелер мен ә рекеттердің жиынтығ ы.

Осы аталып отырғ ан кө п қ алыпты қ ү рылымның негізгі тағ айыны адамдардың саясаттағ ы ә рекеттерінің бірлігін, тұ тастығ ын қ амтамасыз ету болып табылады.

Ә дебиеттерде саяси жү йе тө рт тараптың диалектикалық ынтымағ ы (бірлігі) деп атап кө рсетіледі:

1.Институционалдық (мемлекет, саяси партиялар, ә леуметтік- экономикалық жә не басқ алай да ү йымдар) Осылардың бә рі жиынтық тү рінде коғ амның саяси ү йымын қ ұ райды.

2. Реттеуші (кү қ ық, саяси нормалар мен дә стү рлер, имандылық нормаларының кейбіреулері жә не т.б.).

3. Қ ызметтік (функционалдык) саяси режимнің негізін қ ұ райтын саяси іс-ә рекет ә дістері.

4. Идеологиялық (ең алдымен осы қ оғ амда ұ стемдік кұ рғ ан саяси сана).

Осындай тә сілді негізге ала отырып саяси жү йе қ ұ рамының негізгі кұ рамдас бө ліктерін ажыратып кө рсеткенде саяси жә не қ ұ қ ық тық нормаларды, саяси қ ұ рылымды, саяси іс-ә рекетті, саяси сананы жө не саяси мә дениетті атауғ а болады.

1. Саяси жә не қ ұ қ ық тық нормалар - бұ ларғ а мінез-кұ лық тың калыптасып болғ ан немесе анық талып белгіленген, саяси катынастарды реттеудің тә сілдері, бар жә не ә рекет ү стіндегі конституциялар, кодекстер, заң дар, партиялардың жарғ ылары мен бағ дарламалары, саяси ү рдістер мен рә сімдер жатады.

2. Саяси қ ұ рылым - бұ ларғ а саяси жә не мемлекеттік ұ йымдар, институттар, мекемелер мен олардың араларындағ ы қ атынастар жатады.

3. Саяси іс-ә рекет - бұ ғ ан адамдардың қ оғ амдағ ы саяси биліктің қ ызмет етуін қ амтамасыз етуге, ө згертіп кайта қ ұ руғ а жә не қ оғ амдағ ы саяси билікті жү зеге асыру жү йесін корғ ауғ а бағ ытталғ ан ә ртү рлі ә рекеттері жатады.

4. Саяси сана мен саяси мә дениет - мұ ндағ ы ескерілетіні саяси билік механизмінің іс-ә рекетін кө рсететің руханият кө ріністерінің кө п тү рлілігі жә не олардың саяси қ атынастар аясында адамдардың жү ріс-тұ рысын бағ ыттап отыратындығ ы тү сініледі.

Саяси мә дениет - саяси билік мү шелері қ абылдағ ан жә не ө здерінің іс-ә рекеттері мен қ атынастарында пайдаланатын саяси идеялардан, рә міздерден, нанымдардан тұ ратын қ ұ ндылық тар жү йесі.

Қ оғ амның саяси жү йесі - белгілі саяси қ ызметтерді атқ арып, оларды жү зеге асыратын мемлекеттік жә не мемлекеттік емес институттар жү йесі. Мемлекет, партиялар, кә сіподақ тар жә не қ оғ амдық болмыста іс тү йіні билікті кү шпен тартып алулармен, одан ажырап қ алмау жә не пайдалану ә рекеттерімен байланысты ұ йымдар мен қ озғ алыстар жоғ арыда аталғ ан институттарғ а жатады. Саяси жү йе ішкі-сыртқ ы саясатты жү ргізуді камтамасыз етеді, ә леуметтік топтарды калыптастырады, олардың мү дделерін білдіреді жә не оларды қ орғ айды. Саяси жү йенің сипаты ә леуметтік ортамен тығ ыз байланыста болады, ө йткені ө зі содан туындап, соғ ан қ ызмет етеді.

Қ оғ амның саяси жү йесінің негізгі субъектілері ретінде мемлекет, партиялар жә не қ оғ амдық қ озғ алыстар ең алдың ғ ы қ атарғ а шығ ады.

Мемлекет - саяси жү йеде бастауыш рө л атқ арады, ө йткені, онын ө зіне ғ ана тә н ерекше белгілері болады: біріншіден - қ оғ амды интеграциялауғ а (біріктіруге) қ абілетінің болуы, бұ л қ абілет коғ амда болатын ә леуметтік ө згешеліктерге, мү дделер тартысы дегенге қ арамастан ө з ық палымен ә сер етеді; екіншіден - мемлекет - билік органы. Ол белсенді тү рде коғ амдық қ атынастарды ұ йымдастыру ережелерін, белгіленген нормаларды сақ тағ аны (бұ зғ аны) немесе бұ зғ аны ү шін санкцияларды, кө термелеу мен жаза қ олдануларды жү зеге асырады; ү шіншіден - қ оғ амда онын қ ұ қ ық шығ армашылық кызметі болады; тө ртіншіден - мемлекеттік биліктің кө пшілікке тә ндігі, жалпылық істерді басқ арудың кә сібилендірілуі, мемлекеттік органдарғ а, олардын қ ызметкерлеріне ө кілеттіктерді ерікті немесе еріксіз беру, басқ а адамдарғ а сол ө кілеттіктерді басқ аруғ а беру; бесіншіден - саяси кең істік шегінің ерекшелігі (ө згешелігі) мен оның айқ ындығ ы.

Мемлекеттің географиялық шегі болады; оның билігі жү ретін аумағ ы, езінің азаматтарын - мемлекет мү шелерін қ амтитын -заң дық ық палы болады. Осы зандық ық пал бойынша мемлекет алдында ә лгі мү шелерінің заң бекіткен міндеттері, қ ұ қ ыктары болады, олар алым салық тар тө лейді жә не тағ ы сондайлар. Басқ аша айтқ анда, мемлекеттің зандық ық палы бойынша оның органдарының бар болуы мен ә рекет етуіне материалдық мү мкіндіктер тудырылады, камтамасыз етіледі.

Саяси жү йеде мемлекеттің алатын орны ерекше. Мемлекет барша елдің ресми ө кілі болып саналады, себебі ол қ оғ амды қ андай да болсын ерекше бө ліктерге бө лмей қ оғ амның, халыктың мү ддесін қ анағ аттандыру ү шін қ ызмет атқ арады. Мемлекеттің тарихи даму барысында қ алыптасқ ан, тек оның ө зіне ғ ана тә н қ ұ рылымы бар. Мемлекет ө з қ ызметін атқ ару ү шін ерекше ұ йымдардан тұ рады: ол мемлекет органдары. Саяси жү йенің басқ а бө ліктерінің мұ ндай қ ұ рылымы болмайды. Мұ ны - мемлекеттің механизмі дейді. Осы механизм арқ ылы мемлекет ө зінің сан алуан, тү рлі бағ ыттағ ы қ ызметін атқ арады. Мемлекет тек қ оғ амның ішінде ғ ана емес, басқ а мемлекеттермен қ арым-қ атынас, алыс-берістер жасауғ а байланысты да қ ызмет атқ арады. Тек мемлекетке ғ ана азаматтық деген қ ұ былыс тә н, сондық тан азаматтық -мемлекет пен адамдардың арасындағ ы тұ рақ ты саяси-қ ұ қ ық тық байланыс болып саналады. Нормативтік қ ұ қ ық тық актілерді мемлекет органдары ғ ана қ абылдай алады, олар қ оғ амдық қ атынастарды ресми тү рде реттейтіндіктен, барлық қ оғ ам мү шелерінің іс-ә рекетін, мінез-қ ұ лқ ын жолғ а салғ ан қ ұ рал болып саналады.

Мемлекет саяси жү йенің негізгі қ ұ рамды бө лігі болғ андық тан саяси жү йенің қ ұ рамына ө зінің ерекше ә серін тигізеді. Мемлекеттің ә леуметтік-саяси табиғ атына, ондағ ы орнатылғ ан саяси режимге байланысты қ оғ амның саяси жү йесінің қ ұ рылымдық ерекшеліктері болады. Егер мемлекетте фашистік, тоталитарлық саяси режим орын алса, ондай қ оғ амның саяси жү йесінін ө рісі де тар болады. Ондай мемлекеттерде саяси партиялардың, қ озғ алыстардың қ алыптасып, қ ызмет істеуіне шек қ ойылады немесе мү лдем тыйым салынады.

Саяси жү йенің негізгі субъектісі болып табылатындар саяси партиялар да жатады.

Саяси болмыстын кез келген тү рдегі ө згешеліктерінде партияларды қ ажетті компонент (бө лік) ететіні саяси партиялардың қ оғ амдағ ы тағ айыны болып табылады. Бұ л тағ айындарғ а кіретіндер:

- бү кіл ә леуметтік тұ тастық тың ортақ мү ддесі денгейіндегі ә ртү рлі ә леуметтік топтар мен бірліктердің мү дделерін білдіретін ө кілдер қ ызметін жү зеге асыруы жатады;

- саяси қ атынастар аясына жататын ә леуметтік топтарды интеграциялау (біріктіру) ісін белсенді жү ргізуде жатады;

- партия ішіндегі қ арама-қ айшылыктарды жою да кіреді.

Партиялардың ө здерінің бағ дарламалары, мақ саттар жү йесі болады, оларды белсенді тү рде насихаттайды, қ орғ айды; азды-кө пті тарамдалғ ан ұ йымдық қ ұ рылымы болады, ө здерінің мү шелеріне белгілі міндеттер жү ктейді жә не де олардың жү ріс-тұ рыстарының нормаларын қ алыптастырады. Сондық тан да олар қ оғ амның саяси ө мір болмысының ұ тымды болуына, ұ йымшылдық дең гейінің жоғ арылауына қ уатты қ озғ аушы кү ш ретінде қ ызмет етеді.

Партиялар ө з сипаттары бойынша:

- таптық болуы мү мкін, яғ ни ә леуметтік топтардык мү дделерін білдіретін, мұ ндай ә леуметтік топтар ө ндірістік қ атынастар қ ұ рылымында алатын орнына қ арай шаруалар, жұ мысшылар, кә сіпкерлер болып айырмалануы мү мкін;

- ұ лттық, діни болулары мү мкін, олар қ айсыбір этникалық топтың немесе конфессияның айрық ша мү дделерін білдіріп, олардын мемлекетте басымдылық қ а ие болуын ө здеріне мақ сат ретінде қ оятын болуы да мү мкін (мысалы, Исламнын ө рлеу партиясы, орыс халқ ының Одағ ы жә не т.с.с);

- ө з алдына белгілі проблемаларды шешу мә селесін қ ойғ ан партиялар да болуы мү мкін. Мұ ндай партиялар ең ө зекті маң ызды, жедел тү рде шешімі табылуғ а тиісті ә леуметтік мә селелерді қ озғ ап, ө здерінің бағ дарламалары мен іс-ә рекеттерін соларды шешуге бағ ыттайды (бұ ларғ а экономикалық партия, бейбітшілік немесе қ арусыздандыру партиясы, жер реформасын жү ргізу партиясы жә не т.с.с);

- мемлекеттік-патриоттық партия, мұ ндай партия халыктың ә леуметтік топтары мен топтамалары ө кілдерін мемлекеттің тұ тастығ ын, ондағ ы тұ рақ тылық ты қ амтамасыз етуге жұ мылдыратын істерге бағ ыттайды;

- аты елге танымал, яғ ни ә йгілі есімді саясаткер айналасына топталып қ алыптасқ ан жә не оны қ олдаушы топ ретінде ә рекет ететін партия;

Қ озғ алыстар – мұ ндай " ұ йымды" ә детте қ атар тү рде орталық тандырылғ ан ұ йым деуге болмайды, сондай-ақ мұ нда жазылып белгіленген мү шелікте жок, бағ дарлама мен доктринаны мақ сат пен саяси мақ саттар жү йесі алмастырғ ан болып келеді.

Қ озғ алыстың мақ сатын қ олдайтын кез келген адам оның қ аты-сушысы бола алады. Ә ркімнің ө зінің қ озғ алысқ а қ атысуы немесе оның іс-қ имылдарына қ олдау кө рсету нысандарын тандаудың тү рлері кө п. Осы заманғ ы жағ дайда саяси белсенділіктің дамуы партияларғ а қ арағ анда адамдар қ озғ алыстарды жоғ ары бағ алайтыны байқ алады, олай болатыны партияларда (іріктеу) таң дап алу жү йесі, міндеттемелер мен тә ртіп мә селелері жолғ а қ ойылғ ан болып келеді. Кө птеген саяси проблемалар қ озғ алыстар белсенділігінің есебінен шешіліп жататынын қ арап айтқ ан жө н (мысалы, экологиялық проблемалар, бейбітшілік ү шін кү рес, қ оғ амды демократияландыру ү шін кү рестерді ұ йымдастыру). Қ азақ стан Республикасында “Невада – Семей”, “Арал тең ізді сақ таймыз”, деген қ озғ алыстар орын алуда.Олардың ролі ө те маң ызды, себебі осы ұ йымдар келесі мә селелер шешу ү шін қ алыптасқ ан

 

Саяси жү йенің саяси-нормативтік қ ұ рылымы

 

 

Саяси жә не қ ұ кыкгық нормалар-конституция, кодекстер, жарғ ылар, партиялардың бағ дарламалары, саяси ү рдістер мен рә сімдер ретінде саяси-қ ұ қ ық тық қ атьнастарды реттеудің тә сілдері болып қ алыптасқ ан немесе белгіленген мінез-қ ұ лық ережелері

 
 


Саяси қ ұ рылым – саяси жә не мемлекеттік ұ йымдар, институттар, мекемелер мен олардың араларындағ ы қ атынастардың жиынтығ ы

 
 


Саяси іс-ә рекет адамдардың қ оғ амдағ ы саяси билікті жү зеге асыруында қ ызмет атқ аруларын қ амтамасыз етуге, мазмұ нын ө згертуге, қ орғ ауғ а бағ ытталғ ан алуан тү рлі ә рекеттері

 
 


Саяси сана – саяси билік механизмдерінің қ ызметін қ амтып кө рсететін жә не саяси қ атынастар аясың дағ ы адамдардың іс-ә рекеттерін мінез-қ ұ лық тарын бағ ыттап отыратын руханилық тың алуан тү рлі кө рінісі

 
 


Саяси мә дениет – саяси бірлестіктер мү шелері қ абылдағ ан жә не ө з қ ызметтері мен қ атынастарын реттеу мақ сатында қ олданатын қ ұ ндылық тар, саяси идеялар, рә міздер, наным-сенімдер жү йесі

 
 

 


Саяси жү йенің негізгі субъектілері

 

Тү тастай алғ анда мемлекет жә не мемлекеттік органдар

 
 


Саяси партиялар - олар таптық, ұ лттық, діни, проблемалық, мемлекеттік-патриоттық болуы мү мкін

 
 


Қ оғ амдық саяси қ озғ алыстар

 


САЯСИ ПАРТИЯ

Мемлекеттегі саяси билікке қ атысуғ а немесе билікті (ө кіметті) басқ ару, атқ ару ісіне

ие болуғ а ұ мтылғ ан идеологиялық ортақ тығ ы арқ ылы ұ йымдасқ ан ерікті одақ.

 


I. Негізгі белгілері: II. Қ ұ рылымы: III. Функциялары (қ ызметтері):

 

белгілі идеологияның сақ таушысы партия аппараты; билік ү шін кү ресу, оны пайдалану

немесе ә лем мен адам болмысына немесе бақ ылауғ а алу;

ерекше кө зқ арасы болады;

қ атардағ ы мү шелері

адамдардың ұ йымдасқ ан бірлестігі (партия бұ қ арасы); ірі-ірі ә леуметтік топтардың мү дде-

айтарлық тай ұ зақ мерзім ішінде, лерін анық тау, тұ жырымдау жә не

ерікті тү рде, саясаттын ә ртү рлі негіздеу;

дең гейлерінде жергіліктіден ха-

лық аралық қ а дейін қ ұ рылым- партияны жақ таушылар. ірі-ірі ә леуметтік топтарды жандан-

дары болады; дыру, интеграциялау;

мақ саты-билікке ие болуғ а жә не партия идеологиясын жасау, оны

оны жү зеге асыруғ а бағ ытталғ ан; насихаттау жә не қ оғ амдық пікір

қ алыптастыру;

саясаттағ ы мақ саты қ оғ амнын

белгілі топтарының мү дделерін бү тің дей қ оғ амғ а немесе оның белгілі

білдіру жә не оларды қ орғ ау бө лігіне саяси тә рбие беру;

партия, мемлекетік қ ұ рылымдар жә не

тү рлі қ оғ амдық ұ йымдар ү шін кадрлар

дайындау жә не оларды қ ызметте

жоғ арылату

 

 


САЯСИ ПАРТИЯЛАР

саралау негіздер

       
   
 
 

 


           
   
 
   
 

 

 


ұ йымдық; институционалдық;

 

саяси; функционалдық;

 

бағ дарламалық; реттеу;

 

идеологиялық;

 

коммуникативтік;

 

САЯСИ ЖҮ ЙЕДЕ МЕМЛЕКЕТТІҢ АЛАТЫН ОРНЫ

 
 


негізгі ө ндіріс қ ұ ралдарының, табиғ и байлық тың меншік иесі ретіндегі рө лі айрық ша болады;

 

қ оғ ам дамуының басты бағ ыттарын айқ ындайды;

 

барлық азаматтардың саяси ұ йымы болып саналады;

 

мемлекеттік басқ ару жә не мә жбү рлеу органдарының жиынтығ ы

болып есептеледі;

 

жалпығ а бірдей міндетті қ ұ қ ық нормаларын қ абылдайды;

 

мемлекеттік егеменді болады;

 

ішкі жә не сыртқ ы функциялары (қ ызметінің бағ ыттары) болады;

 

елдің ресми ө кілі ретінде мемлекеттік билікті қ оғ ам кө лемінде

жү зеге асырады

 







Дата добавления: 2014-11-12; просмотров: 2140. Нарушение авторских прав; Мы поможем в написании вашей работы!



Шрифт зодчего Шрифт зодчего состоит из прописных (заглавных), строчных букв и цифр...

Картограммы и картодиаграммы Картограммы и картодиаграммы применяются для изображения географической характеристики изучаемых явлений...

Практические расчеты на срез и смятие При изучении темы обратите внимание на основные расчетные предпосылки и условности расчета...

Функция спроса населения на данный товар Функция спроса населения на данный товар: Qd=7-Р. Функция предложения: Qs= -5+2Р,где...

Кишечный шов (Ламбера, Альберта, Шмидена, Матешука) Кишечный шов– это способ соединения кишечной стенки. В основе кишечного шва лежит принцип футлярного строения кишечной стенки...

Принципы резекции желудка по типу Бильрот 1, Бильрот 2; операция Гофмейстера-Финстерера. Гастрэктомия Резекция желудка – удаление части желудка: а) дистальная – удаляют 2/3 желудка б) проксимальная – удаляют 95% желудка. Показания...

Ваготомия. Дренирующие операции Ваготомия – денервация зон желудка, секретирующих соляную кислоту, путем пересечения блуждающих нервов или их ветвей...

Примеры задач для самостоятельного решения. 1.Спрос и предложение на обеды в студенческой столовой описываются уравнениями: QD = 2400 – 100P; QS = 1000 + 250P   1.Спрос и предложение на обеды в студенческой столовой описываются уравнениями: QD = 2400 – 100P; QS = 1000 + 250P...

Дизартрии у детей Выделение клинических форм дизартрии у детей является в большой степени условным, так как у них крайне редко бывают локальные поражения мозга, с которыми связаны четко определенные синдромы двигательных нарушений...

Педагогическая структура процесса социализации Характеризуя социализацию как педагогический процессе, следует рассмотреть ее основные компоненты: цель, содержание, средства, функции субъекта и объекта...

Studopedia.info - Студопедия - 2014-2024 год . (0.013 сек.) русская версия | украинская версия