Ықтың мәні

Қ ұ қ ық тың ү ш " алтын" тірегі бар: имандылық, ө мірдің материалдық жағ дайлары жә не мемлекет. " Қ ұ қ ық " тү сінігі имандылық қ а, ә дептілікке тіреледі. Қ ұ қ ық имандылық негізінде пайда болады. Имандылық тың ө зі де адамдар арасындағ ы қ атынастарды реттейтін кү ш. Ә рине, имандылық тын талаптары заң емес, тек ізгілікке, адамгершілікке ө негелікке негізделеді. Оның қ ағ идаларын орындататын ұ йымдастырылғ ан кү ш жоқ. Имандылық тек арғ а, ұ ятқ а арқ а сү йейді, жұ ртшылық тың пікіріне негізделеді. Ал қ ұ қ ық имандылық тан нә р алады, неғ ұ рлым қ ұ қ ыктың нормалары имандылық шарттарына сә йкес келсе, соғ ұ рлым олардың сапасы да, абыройы да жоғ ары болады. Имандылық ә ділетсіздікті, жауыздық ты, зорлық -зомбылық, ұ рлық, тағ ы сондай теріс қ ылық тарды айыптайды. Бірақ ондай қ ылық тар ү шін жаза қ олдануғ а кажетті қ ұ ралы жоқ. Имандылық тың ең кү шті қ ұ ралы - жұ ртшылық тың пікірі. Қ ұ қ ық та теріс қ ылық тарғ а тыйым салады. Тек тыйым салып қ ана қ оймайды, кінә лі адамдарды жазалау шараларында белгілейді, сол шараларды қ олданатын мемлекет органдарының кү шіне сү йенеді. Сө йтіп, қ ұ қ ық нормалары арқ ылы мемлекет имандылық талаптарына ресми мағ ына береді, соның нә тижесінде қ оғ амдық қ атынастарды реттейді. Имандылық тың талаптары жалпылама тү рде болады, олардың анық тамасы, дә л тү сінігі жоқ. Айталық, ұ рыны, зорлық шылды, ө секшіні жаман адам деп айыптайды. Ал қ ұ қ ық мұ ндай адамдардың іс-ә рекетіне мейлінше дә л, бұ лтартпайтын анық тама беріп, тиісті қ ұ қ ық тық норманың мазмұ нына жатқ ызады.

Қ ұ қ ық тың тағ ы бір тірегі - адамдардың ө мір сү ру жағ дайлары, олардың шаруашылығ ы. Адамзаттың ө мір сү руі ө ндіріске байланысты. Ө ндіріс тиімді, нә тижелі болу ү шін оны ұ йымдастыру, оның дамуына қ ажетті жағ дай туғ ызу керек. Бұ л тек мемлекеттің қ олынан келетін іс. Мемлекеттің ө ндіріске, шаруашылық қ а ә сер ету дә режесі қ оғ амда қ алыптасқ ан меншік тү рлеріне байланысты. Қ азір Қ азақ станда меншіктің екі тү рі бар: мемлекеттік меншік жә не жеке меншік. Мемлекет ө з меншігін тек қ ана реттеп қ оймайды, сонымен қ атар оны дамыту ү шін басқ арады. Ал жеке меншікке негізделген ө ндірісті иесі заң да белгіленген тә ртіпке сү йене отырып, ө зі басқ арады. Демек, мемлекет екі меншікке негізделген ө ндірістің дамуын реттеу ү шін қ ұ қ ық тың мү мкіндігін пайдаланады. Соның нә тижесінде қ ұ қ ық тың ө зі де ө згереді, дамиды, ө ндірістік қ атынастарды реттеуге бейімделеді.

Осы айтылғ андардан байқ алатыны - қ ұ қ ық калыптасуының екі кезі, яғ ни бастауы бар екен. Қ ұ қ ық нормаларын жасауғ а халық тікелей қ атысады. Бірақ халық тек ө те маң ызды мемлекеттік мә селелерді шешу қ ажет болғ анда, басқ а жолмен оларды шешуге болмайтын жағ дайда ғ ана зандарды тікелей қ абылдайды. Демек, халық занды ерекше жағ дайда қ абыддайды. Ә детте, зандарды, басқ а да нормативтік актілерді тиісті мемлекет органдары жасайды. Сондық тан қ ұ қ ық нормаларының басым кө пшілігін мемлекет шығ арады.

Мемлекеттің қ ызметі қ ұ қ ық нормаларын қ алыптастырумен аяқ талмайды, қ айта онын, қ ызметі сол кұ қ ық нормалары занда белгіленіп іске қ осылғ ан сә ттен басталады деуге болады. Қ ұ қ ық нормаларының талаптары ө здігінен жү зеге аспайды. Оларды жү зеге асыру ү шін, талаптарын орындату мақ сатында мемлекет тү рлі ә дістер қ олданып алуан қ ызметтер атқ арады. Егер қ ұ қ ық тық нормалардың талаптары орындалмаса, бұ зылса, мемлекет кінә лі адамдарғ а тиісті шаралар қ олданады. Сө йтіп, қ ұ қ ық нормалары мемлекеттің ырқ ына негізделіп, жү зеге асырылады.

Қ ұ қ ық нормалары адамғ а бостандық беріп қ ана қ оймайды, сол бостандық ты қ амтамасыз ететін орасан зор кү ш - мемлекетке сү йенеді. Қ ұ қ ық тын тірегі, оның кү ш-қ уаты беделі мен абыройы - мемлекет.