АДАМ ОРГАНИЗМІНЕ ШУДЫҢ ӘСЕРІ

Организмге акустикалық тітіркендіргіштердің қолайсыз әсерлерінің зардабы көптеген авторлармен жеткілікті зерттеліп, еңбектерінде жарық көрген.

Ұзақ және қарқынды шудың әсерінен естудің үдемелі төмендейтіні, яғни шу кереңдігінің дамитыны зертетулерде дәлелденген.

Әлемдік практикада жинақталған тәжірибеге жүгінсек, шу орталық нерв жүйесінде, жүрек тамыр (ОНЖ) жүйелерінде, организмнің иммунобиологиялық реактивтілігі мен гомеостаз күйінде туындайтын бірқатар өзгерістердің себепкері болып саналыд.

Е.Ц: Андреева-Галанина, 1957ж. Экстраауральдық құбылысты, шу ауруының симптомдық кешеніндегі маңызды көрсеткіштердің бірі деп санауды ұсынды.

Қазіргі кезде әдебиеттерде шу кейбір «цивилизация ауруларының! (психикалық өзгерістердің, гипертониялық аурулардың және т.б.) туындауына, сонымен қатар жалпы сырқаттанушылықтың өсуіне жиі себепкер болуда деген деректер жиі жарық көріп жүр.

Өнеркәсіп жағдайында жүргізілген зерттеулер, әртүрлі кәсіпкерлер арасында шу кереңділігімен қатар экстраауральды патологияның кең таралғанын анықтады.

Барлық кәсіптік аурулардың 7-10 %-і есту жүйкесінің невриті. Кәсіптік тұрғыдан, барлық анықталған патологияларды 50%-і ұсташылар, дәнекерлеу цехы, механикалық-жинақтау өндіірс жұмысшыларының үлесіне тиеді. Кохарлы невритпен металлургтардың 25-30%-і зардап шегеді.

Кәсіптік аурулар арасында жиілігі бойынша 1ші орынды кәсіптік кереңділік алады. Дүние жүзілік денсаулық сақтау ұйымының деректері боынша бұл патология жалпы өнеркәсіп жұмысшыларының 10-20%кездеседі.

Г.А. Суворов, Э.И. Денисов, В.Г. Овакимов 79, 84, 93, 100 және 115 дБА шу деңгейі жағдайында еңбек атқаратын, машина құрылысы өндірісі жұмысшыларының үлкен тобын зерттеу нәтижесінде, зерттелгендерде қарқындылығы аз шу әсерінен есту қабілеттігінің қатты төмендеуі жағдайындағы нерваскулярлы бұзылудың жиі кездесетіні анықталды.

Шудың 1дБА-ға жоғарылауы нейроваскуляторлы патология мен есту қабілеттілігінің бұзылуы, сәйкес 1,5 және 0,5%-ке жиілетеді. Естудің бұзылуымен байланыссыз патологиялар арасында гипертензивті күй жоғары болды.

Ю.К. Тавтинаның заманға сай математикалық талдауды қолдана отырып жүргізген зерттеулері, шу деңгейі 90-95 дБА еңбек жағдайындағы өндіірстерде вегетативті тамыр бұзылуларының ерте туындайтының және олардың козлеарлы невриттерден басым болатындығын көрсетті. Олардың максимальды дамуы, шу жағдайындағы еңбек стаждары 10 жыл болатындарда байқалды. Тек шу деңгейі 95 дБА-ден асатын еңбек жағдайындағы, шулы кәсіп иелерінде еңбек стаждарының 15-ші жылында внеауральды әсер тұрақтанып, кереңділік күш ала бастайды.

Әртүрлі деңгейдегі шу жағыдайында еңбек стаждары бар жұмысшылар арасында есту қабілеттілігін жоғалтудың өсуі (а) және невртік-тамырлық бұзылыстар (б).

 

Абсцис осьінде – еңбек стажы;

Ординат осьінде - бұзылыстар жиілігі;

I-V – ші деңгейі 80, 90, 100 және 110 дБа-ге сәйкес кәсіптік топтар.

Шу әсері мен жүрек-тамыр жүйесі және ОНЖ-дегі функциональдық өзгерістер арасындағы этиологиялық байланысты анықтау «шу» симптомдарының көбінесе салыстырмалы түрде бейарнаулы және жиі жеткіліксіз айқын болатындығынан біршама қиын. Бұл сұрақты шешу барысында организмді, оның шудың әсеріне беретін әртүрлі реакцияларымен қоса, тұрмыстық және әлеуметтік жағдайларға реакцияларын, сонымен қатар оның науқастылыққа жеке бастық бейімділігін ескере орытып бір бүтін деп қарастыру қажет.

Әр жеке науқастағы анықталған өзгерістердің шу әсерімен байланыстылығын анықтауда нақты еңбек жағдайы, белгілі бір мүшелер мен жүйелергі патологиялық процесстерге ұрындыратын шу әсерінің ерекшеліктері ескерілу керек.

Шудың әсерінен болатын өзгерістерді негіздеуегі басты критерилерге: патологиялық процесстік біртіндеп дамуы, көптеген жағдайлардағы есту сезімталдығының өзгеруімен ОНЖ мен ірқаар басқа да мүшелердегі белгілі корреляциялардың болуы, шу әсері жағдайындағы жұмыс кезеңінде аурудың басталуы, нақтылы кәсіптік топтар мен жалпы жұмысшылар арасында ұқсас жағдайлардың болуы жатады.

Ұқсас өзгерістерге әкелетін барлық басқа этиологиялық сәттерді сыртқа шығару керек. Бұнымен қатар шудың параметріне ерекше көңіл бөліп, еңбектің нақты жағдайларын зерттеу керек.

Шудың әсерін нақтылы дәлелдейтін негізгі диагностикалық белгі – кохлеарлы нврит типті естудің төмендеуі. Бұл аудиометрия деректері бойынша бағаланады.