Дәріс. Сынамаларды іріктеу әдісі: негізгі сипаттамалары

Әлеуметтік жұмыс принциптері, ғылыми теория және эмпирикалық жұмыстың негізгі ережелерінің, логикалық формаларының ең маңызды құрылымдық элементтері болып табылады. Бұл теориялық категорияларында ұсыныстар мен заңдар тікелей корреляция, әлеуметтік жұмыс тәжірибесінің принциптерін қолдану жүзеге асырылады.Әлеуметтік жұмыс теориясы принциптерінің келесі топтары бар.

Әлеуметтік ғылымдар,адам және олардыңіс-қимыл тетіктерінің барлық негізі болып табылатын жалпы философиялық принциптер. Оларға мыналар жатады: детерминизм принципі, рефлексия принципі, даму принципі, сана және қызмет бірлігі принципі, тарихилық принципі, жеке және оның әлеуметтік ортаның өзара қарым-қатынас симбиотикалық принципі.

Мазмұны тар, сондай-ақ әлеуметтік жұмыс әр түрлі аспектілерін қамтитын, әлеуметтік-саяси, ұйымдастырушылық қызметінің принциптері, психологиялық-педагогикалық және басқада принциптер бар.Факторлардың өзара іс-қимыл күрделілігі мен алуан түрлі бағыты, үйлестіру және корреляция жүйелері Халыққа әлеуметтік көмек көрсету қызметінің принциптерінен көрініс табады.

Әлеуметтік-саяси принциптері талаптарына, әлеуметтік саясат әлеуметтік жұмыстың мазмұны мен бағытына тәуелділігін білдіреді. Бұл қарым-қатынас әлеуметтік жұмыс жеке және қоғамдық мүдделерін ұштастыру, халықтың әлеуметтік қорғау басымдықтарын таңдау тұжырымдамалық көзқарастарды айқындайды. Бұл топтың негізгі принциптеріне мыналар жатады: әлеуметтік жұмыс аймақтық сипаттамалары бірлескен мемлекеттік көзқарас бірлігі, оның мазмұны мен әдістерін, демократияны ескерген әлеуметтік жұмыс мазмұны, формалары мен әдістерін таңдау адамның немесе әлеуметтік топтың өмір нақты жағдайларды ескере отырып, заң мен сот төрелігіндегі әлеуметтік іс-шаралар қызметкері.

Ұйымдастырушылық принциптері арасында осындай қызметкерлердің әлеуметтік және технологиялық құзыреттілік, орындалуын бақылау және тексеру принципін, сенімділік функционалдық принципін, құқықтары мен міндеттерін, өкілеттіктері мен жауапкершіліктерінің бірлігі қағидасы ретінде, атап өткен жөн.

Ғылыми теория логикалық формаларын құрылымындағы үлкен орынды психологиялық-педагогикалық принциптері алады. Олар әлеуметтік қызметтер клиенттер туралы психологиялық-педагогикалық әсер ету құралдарын таңдау, кез келген әлеуметтік-технологиялық рәсімдерді жүзеге асыру үшін жеке тұлғаның сипаттамаларын қарастыру қажеттігін, олардың талаптарын білдіреді. Бұл топтың негізгі қағидаттары мыналар: өмір сүру клиенттердің жағдайлары мен нысандары мен олармен жұмыс істеу әдістерін таңдау бағалауын кешенді талдау; жеке көзқарас; қасақана және әлеуметтік жұмыс мақсаты.

Соңында, әлеуметтік жұмыстың нақты принциптері, әлеуметтік қызметтер көрсету жұмыстың негізгі ережелерін анықтайды.

Әмбебаптық принципі, идеологиялық, саяси, діни, ұлттық, нәсiлдiк, жас сипаттағы кез келген негіздер бойынша әлеуметтік көмек көрсету бойынша кемсітуді жоюды қажет етеді. Көмек жалғыз әрбір клиентке көмекті қажет ететіндіктен ұсынылуы тиіс.

Қорғау принципі клиентке көмек көрсету үшін оның әлеуметтік құқықтары мен бөліктерінен бас тартуы жүзеге аспау керектігін жеткізеді. Мысалы қолданыстағы заңнамаға сәйкес, көпбалалы отбасы көмек көрсету барысында, ол отбасының туу белсенділігін шектеуге талап қойылынбайды.

Әлеуметтік жауап принципі әлеуметтік қызметтерді «орташа» тұтынушылардың бағытталған іс-шараларға жиынтығын ғана шектемей, әлеуметтік проблемаларды анықтау үшін шаралар қабылдауға жеке клиенттің әлеуметтік жағдайды нақты жағдайларға сәйкес әрекет қажеттігін мойындайтын болып табылады.

Профилактикалық принципі негізгі мәселлелрі туындаған клиенттердің асқынуларының алдын алу үшін өмірдің әлеуметтік проблемалары мен қиындықтарының пайда болуының мүмкіндігін шектейді.Кейінірек пайда болған әлеуметтік апатқа тойтарыс беруден, оның пайда болуның алдын алу жеңілірек екендігі тәжірибеде көрсетілген.Мысалы, отбасылық және мектепаралық қарым-қатынасты бейбітшілікте сақтау қоғам үшінде, әрбір тұлға мен олардың жақындары үшінде біршама жақсы және маңызды. Бұндай қоғамды алдын-ала ұйымдастырмаса, балалардың қаңғыруы, вандализм, қылмыс сияқты қоршаған ортаға зиян тигізетін әлеуметтік проблемалар орын алуы ғажап емес.

Клиент центризмі принципі осы басқа адамдардың құқықтары мен мүдделеріне қайшы келетін жағдайларды қоспағанда, барлық жағдайларда клиенттің басым құқықтарын тануды білдіреді. Тотолитарлық қоғамдық дәстүр көптеген жағдайларда мемлекет пен қоғамның мүдделерін жоғарғы орынға қоюға мәжбүрлейді. Мысалы,отбасының әлеуметті ыдырауын талдау кезінде, балалардың аз туылуы қоғамдық ресурстарға кері әсерін тигізіп, он жылдан кейн саны жеткіліксіз болатын қарулы күштер қатарына шақыратын азаматтар санының аздығы әсер етеді деп айтуға болады. Бұл мәселелрдің барлығы әлеуметтік қызметкер үшін келесі мәселелер сияқты маңызды болмауы тиіс: әлеуметтік жұмысты дамыту үшін оның клиентінің қабілеті, өзінің әлеуметтік әл-ауқатын және оның тұлғасын дамыту үшін қолайлы жағдайлар жасау, оның қызметінің маңызды мақсаты болып табылады.

Мемлекет пен қоғамның қажеттілігін тек жанама, оның қызметінің нәтижесінде қанағаттандырылады.

Осы принципке сәйкес әлеуметтік қызметкерлер көмегін қабыл қабылдау немесе қабылдамау құқығы бар клиенттің егемендігі мен дербестігін деп санауға болады, біреуін таңдаңыз немесе көмек немесе скрипт басқа түрі өмірде олардың мәселелерін шешуге құқығы, олармен жұмыс істеу туралы толық ақпаратты алуға, сондай-ақ олардың қорғауға құқығы бар тиіс ол басқа адамдардың құқықтары мен мүдделеріне нұқсан келтіретін емес, сол шамада тыс кедергілерден құпиялылық.