ХАБАРЛАНДЫРУ· век успехов русского оружия и дипломатии 1) в результате двух воин с турками, Россия получила выход к черному морю. 2) Почти все земли, в 14 веке принадлежавшие Литве и Польше – стали русскими. 3) Отражена попытка Швеции взять реванш за Северную войну 4) Суворов и другие полководцы. (Румянцев, Ушаков, Потемкин, Чичагов)
Суворов Александр Васильевич (1730—1800), полководец, генералиссимус (1799). Участник Семилетней войны. Во время русско-турецких войн (1768—74 и 1787—91) одержал победы при Козлудже (1774), Кинбурне (1787), Фокшанах (1789), Рымнике (1789) и штурмом овладел крепостью Измаил (1790). На последнем этапе восстания Е.И. Пугачёва, с августа 1774, руководил войсками, направленными для его подавления. Командовал войсками, подавлявшими Польское восстание 1794. В 1799 провёл Итальянский и Швейцарский походы, разбив французские войска на pеках Адда и Треббия и при Нови; вышел из окружения, перейдя швейцарские Альпы. Автор военно-теоретических работ. Создал оригинальную систему взглядов на способы ведения войны и боя, воспитания и обучения войск. Стратегия Суворова носила наступательный характер. Развил тактику колонн и рассыпного строя.
Вопрос 1. Қазақстан - егеменді ел. Менің туып өскен жерім – Қазақстан. Қазақстан - Еуразия құрлығындағы ең үлкен мемлекеттердің бірі. Қазақстанның кең даласын, биік тауларын, ормандары мен көлдерін көрген адам оны еш уақытта ұмыта алмайды. Біз жер шарының осындай сұлу, бай өлкесінде тұрамыз. Ол біздің отанымыз. Тәуелсіз Қазақстан президенті, рәміздері, ұлттық валютасы, Ата заңы, мемлекеттік тілі, шекарасы бар. Тәуелсіздік 1991 жылы 16 желтоқсанда жарияланды. 1990 жылы 15 қазанда егеменді Қазақстан болды. Мен Қазақстанда тұрғанымды мақтан етемін! Вопрос Киіз үй - Сен киіз үй туралы не білесін? - Киіз үй қазақ халқының баспанасы. Юрта это жилище казахского народа. Киіз үйде қыстауға болады. В юрте можно зимовать. Киіз үй 6, 4, 8, 12 қанатты болады. Юрты бывают 4, 6, 8, 12-ти крылые. - Сен наурыз мейрамында киіз үйді көрдің бе? Ты на празднике Наурыз видел юрту? - Иә, мен киіз үйде ұлттық тағамдарын іштім. Да, я в юрте ел национальные блюда. - Саған киіз үйлер ұнай ма? - Маған киіз үйлер өте ұнайды. Мне өчень нравятся юрты. - Киіз үйлер әдемі ме? - Иә, үйлер әдемі. Да, юрты красивые.
Сөйлем – бір шама тиянақты ойды білдіретін сөздер тобы. Жай сөйлем – бір ғана ойды білдіріп, бір ғана интонациямен айтылатын сөйлем. Виды простых предложений (сөйлем түрлері) -жай сөйлем (простое предложение) Мысалы: Сыныпқа мұғалім мен директор кірді. Екі немесе бірнеше сөйлемнен құралып, күрделі ойды білдіретін сөйлем құрмалас сөйлем деп аталады. Құрмалас сөйлем құрамына қарай үш түрге болінеді: салалас, сабақтас, аралас. Салалас (сложносочиненные) – құрамындағы жай сөлемдерінің баяндауыштары тиянақты болып, өзара тең дәрежеде байланысқан құрмалас сөйлемнің түрі және сабақтас (сложноподчиненные) – құрамындағы жай сөлемдердің алғашқысы тиянақсыз болып, соңғысына бағына байланысқан құрмалас сөйлем Мұғалім сыныпқа кірді, сабақ басталды. №2 билет Қазақ алфавитінде 42 әріп бар. В казахском алфавите 42 буквы. Қазақ тілі түрік тілінің тобына жатады. Казахский язык относится к тюркской группе языков. 1923 жылға дейін қазақ тілі арап графикасында негізделген. До 1923 года казахский язык был основан на арабской графике. 1940 жылы латын графикасына көшті. В 1940 году перешли на латинскую графику. Қазір орыс тілі алфавитінің негізінде құрылған. Сейчас основана на русском алфавите. Қазақ тілі кең, әдемі және бай тіл. Казахский язык обширный, красивый и богатый язык. 2. Туыстық атаулар бойынша диалог Менің туыстарым өте көп. У меня много родственников. Олар үлкен қалаларда тұрады. Они живут в больших городах. - Сенің атаң және әжең қайда тұрады? Где живут твои дедушка и бабушка? - Олар қалада турады. Они живут в горде. - Сенің әкеңде неше бала бар? - Менің әкемнің бір қызы бар. Мен ата-анамды өте сыйлаймын. - Немере, шөбере деген кім? - Немере - ұлдың баласы, шөбере- немеренің баласы. Ал қыз – қонақ, болашақ ана. Дочь- гостья, будущая мать. - Ағайын деген кімдер? - Ағайын - бірге туған туыстар. Ағайын - близкие родственники по крови. - Нағашы қалай туыс болады? - Нағашы- балалардың анасының төркіні. Нағашы – родственники по линии матери. 3. Хабарландыру жазу – написать объявление ХАБАРЛАНДЫРУ Ертең, 14 сәуір күні, сағат 17- де мектепте жиналыс өткізіледі. Күн тәртібінде /повестка дня/
/баяндаушы –Тимченко Т. М./ Мектеп әкімшілігі №3 билет 1.Қазақ тілі- қазақ халқының ана тілі.Ол-халық тарихымен бірге жасап,ұрпақтан ұрпаққа қатынас құралы ретінде қызмет етіп келеді.Қазақ тілі 1989 жылы мемлекеттік мәртебе алды. Түркі тілдер тобына қырғыз, қарақалпақ, өзбек, ұйғыр,түрікмен,әзірбайжан т.б халық тілдері кіреді. Бұл тілдердін ішінде қазақ тіліне ең жақындары: ноғай, қарақалпақ, татар,башқұрт.Қазақ тілі Қазақстанда ғана емес, басқа да елдерде –Ресей, Өзбекістан, Түркменістан, Қырғыстан- шетелдерде-Монғолия, Қытай, Ауғанистан, Ирак, Түркия т.б-тұратын қазақтардын да ана тілі. Қазақ тілі - Қазақстан Республикасының мемлекеттік тілі.
2 Мұқағали Мақатаевтің бір өлеңін жатқа Уақытты тоқтатар шама бар ма? Бәрі өтеді дәуірлер замандарда. Менің жаным ашиды мына өмірді, Өтпейтіндей көретін адамдарға. Өтеді ғой... Өтеді барлығы да. Күн арқалап кетеді таңды мына, Менің жаным ашиды барлығына, Таң нұрына, адамның тағдырына. (М.Мақатаев) Вопрос Жай сөйлемнің түрлері (виды простых предложений). Жай сөйлем – бір ғана ойды білдіріп, бір ғана интонациямен айтылатын сөйлем. Жай сөйлем айтылу мақсаты мен интонациясына қарай хабарлы, лепті, бұйрықты, сұраулы болып бөлінеді. В казахском языке предложения по цели высказывания могут быть хабарлы (повествовательные), сұраулы (вопросительные) и лепті сөйлем (восклицательные) Хабарлы сөйлем – бір мәселе немесе құбылыс жайында екінші біреуге хабарлау үшін жұмсалады. Мысалы: Сабақ басталды.
Сұраулы сөйлем – бір нәрсе, мәселе жайында жауап алу үшін жұмсалады. В казахском языке вопросительные предложения образуются:
- Кім кетті? - Марат кетті. - Марат қашан кетті? - Марат кеше кетті. - Кеше қайда кетті? - Марат кеше Астанаға кетті. - Марат кеше Астанаға немен кетті? - Марат кеше Астанаға пойызбен кетті.
Но в отличие от нее казахская вопросительная частица в речи не опускается. Мынау сенің мектебің бе? Сен мектепке бардың ба? 3. Интонация арқылы жасалған. Вопросительные предложения образуются также при помощи интонации. - Айдар қайда? - Ол мектепке кетті. - Мектепке? - Иә,мектепке. Лепті сөйлем (восклицательное) – адамның көңіл күйіне байланысты (қуану, ренжу, т.б) әр келкі сезімді білдіру үшін қолданылады. Восклицательное предложение – в казахском языке, как и в русском, выражает удивление, иронию, презрение, недоумение, сомнение, страх, гнев, восхищение, возмущение и т.д. Мысалы: Біздің қала қандай әдемі! Алақай, Наурыз мерекесі келді!
Бұйрықты сөйлем. (побудительное предложение) Бұйрықты сөйлем. (побудительное предложение) – біреуді бір іске қосу мәнінде жұмсалады. (как в русском, так и казахском языках выражают различные оттенки волеизъявления – приказания, просьбы). Побудительные предложения в казахском языке передаются глаголом повелительного наклонения второго лица единственного или множественного числа. Мысалы: Руслан, бері кел!
№4 билет 1. Ахмет Байтұрсынов (А.Б) Ірі ғалым, қазақ тіл білімінің атасы, түрколог, әдебиет зерттеуші, дарынды ақын аудырмашы,ағартушы-демократ, талантты педагог Ахмет Байтұрсынов 1873 жылы бұрынғы Торғай облысы, Торғай уезінде туған. А.Б.еңбек жолын бала оқытудан бастаған..А.Б. араб графикасына негізделген қазақ жазуының реформаторы болды. Ол қазақтың тұңғыш әліппесін,оқулықтарын жазды. А.Б.тұңғыш филолог болып, Қазақстан ғылымын алғашқы ұйымдастырушылардың бірі. Ол екі рет жазықсыз жазаланды, ұлтшыл, халық жауы деген жала жабылып, сталиндік режимнің құрбаны болды. Бірақ ол қайта құрудың арқасында ақталды. ҚР Ұлттық Ғылым академиясының Тіл білімі институтына А.Б.есімі берілді.
|
