Битум және қарамай эмульсиялары пасталары мастикаларыЭмульсиялар. Бір немесе бірнеше заттардың өте ұсақ бөлшектері екінші бір заттың өте ұсақ бөлшектерінің арасында тарауынан пайда болған жүйені дисперстік жүйе дейді. Заттардың бірін дисперстік орта, сол ортада таратылатын затты (немесе заттарды) дисперстік фаза деп атайды. Эмульсиялар сұйық зат бөлшектерінің сұйықта тарауынан түзіледі. Битум не қарамай эмульсиялары су мен битумның немесе су мен қарамайдың гетерогенді (біртекті гомогенді емес), түрақсыз дисперстік жүйесі. Мұнда су дисперстік орта, ал бөлшектерінің радиустары 1 мкм-ге жуық (анығырақ 10-5- 10-7) битум не қарамай дисперстік фаза. Эмульсиялар конструкциясының, бұйымының немесе ғимараттардың бөлімінің бетін тегістеп, гидроизоляциялауға дайындау үшін, битум немесе қарамай жасалған рулонды жеке дара бұйымдарды негізге желімдеу үшін және асфальтбетондар немесе асфальт ерітінділер өндіру үшін пайдаланылатын байланыстырғыш заттар ретінде қолданылады. Тас материалдармен (жарықшақ таспен, құммен) әрекеттескенде эмульсия ыдырайды да (эмульгатор) тастың бетіне қонады, су ұшады, тастарға сіңеді (битум (қарамай) толтырғыштардың дәндерінің (түйірлерінің) бетіне жағылып, оларды өзара байланыстырады. Пасталар дегеніміз эмульгаторлары қатты және битум немесе қарамай концентрациясы жоғары (60-70) эмульсиялар. Оларды қолдану үшін қажетті тұткырлыққа дейін сумен сұйылтады. Мастика (грекше mastika - смола-шайыр) деп органикалық байланыстырғышты минералды микротолтырғыш, яғни ұнтақпен және қажетті жағдайда үстемемен араластырып жасалған қою, тұтқыр затты атайды. Минералды ұнтактар тозаң және талшық түрлі болып бөлінеді. Тозаңды толтырғыш ретінде ұнталған әк тас, бор, доломит, цемент, көмірдің күлі қолданылады. Талшықты толтырғыш ретінде асбест, шыны мақта пайдаланылады. Бұл толтырғыштар өз бетіне майларды (байлашстырғыш - заттарды) абсорбциялайды (қандырады). Осының әсерінен мастиканың жылуға төзімдігі және қаттылығы өседі; мастика жасауға кететін битуммен қарамайдың шығыны азаяды, ал талшықты толтырғыштар мастиканы арматуралап, оның ию кұштеріне кедергісін арттырады. Мастикалар байлашстырғыш затына қарай: битумды, қарамайлы, қарамай битумды, битумрезеякелі және битумполимерлі деп бөлінеді. Олар ыстық күйінде битум мастикасы 160°С-қа дейін, ала қарамай мастикасы 130 °С-қа дейін қыздырылып немесө суық кұйінде жұмыс орнында температурасы 5°С-тан кем емес болса қыздырылмай, ал одан аз болса 60–70 °С-қа дөйін қыздырылып пайдаланылады. Қолданылатын оршна байланысты ыстық мастикалар жабыстырғыш желімдегіш жабындықизоляциялағыш, коррозиядан қорғағыш т.б. болып бөлінеді. Жылуға төзімдігіне байланысты битум негізінде жасалған желімдегіш мастикалар 5 маркалы; ал қарамай негізінде жасалғандары 3 маркалы болады. (4-кесте). Мұндағы әріптер МБ немесе МД-мастика битум не қарамай (деготь) негізінде, К-жабындық (кровельная), Г-ыстық (горячая) екенін көрсетеді; цифрлар қалыңдығы 2мм мастиканың онымен пергаминнің жазыққа 45°C көбейте орналастырылған 2 үлгіден жабыстырғанда олардың арасынан қай температурада 5 сағат қыздырғанда ақпайтынын, яғни мастиканың жылуға төзімдігін көрсетеді.
4-кесте Желімдегіш мастикалар
Мастиканың иілгіштігі оның пергаминге қалыңдығы мм етіліп жағылған үлгісі диаметрі 10 - 40мм стерженге орағанда шытынамауы (жарылшуы) арқылы сынау температурасы 18±2°С-қа тең жағдайда анықталынады. Мастиканың жылуға төзімдігі өскен сайын оны ию үшін қолданылатын стерженнің диаметрі де үлкенірек болуы керек. Битумды мастика құрамында оның маркасына байланысты 30-64% минералды ұнтақ толтырғыш болады. Суық мастикалар органикалық байланыстырғыш заттың сұйылтқыштың ұнтақ толтырғыштың және пластификатордың қоспасы. Сұйылтқыш ретінде органикалық ұшқыш заттар - бензин лигроин*, (керосин және ұшпайтын заттар – мазут**) соляр майы, мұнай пайдаланылады. Бұлар көп қабатты жабынды матөриалдар өзара және соңғыларды негізгі желімдеу үшін қолданылады. Битум резеңке мастикалары бұлар битум, резеңке ұнтағы және кейбір үстемелер қоспасы. Бұлар ыстық - суық күйінде жер астына орнатылған болат құбырларды изоляциялау үшін пайдаланылады. Битум полимер мастикалық аязда иілімді, жылуға төзімдірек, өйткені оның құрамына каучук немесе жасанды смола шайыр қосады.
|
