Тақырып: Дәріхана бөлмелерінің микроклиматын гигиеналық бағалау.

Вид животных	Минеральный состав воды, мг/л	Общая жесткость, мг×экв/дм3
Сухой остаток	Хлориды	Сульфаты
Крупный рогатый скот:
взрослые животные	800	120	250	10
телята и ремонтный молодняк	600	100	200	10
Овцы:
взрослые животные	1000	700	800	24
ягнята и ремонтный молодняк	300	500	600	20
Свиньи:
взрослые животные	600	100	200	8
поросята и ремонтный молодняк	500	100	180	8
Лошади:
взрослые животные	500	100	150	10
жеребята и ремонтный молодняк	400	80	120	10

Примечание: В числителе даны рекомендуемые значения, в знаменателе – предельно допустимые.

3. Нормы потребления воды на одно животное, л/сут.

Вид и группа животных	Всего	В том числе на поение
Крупный рогатый скот:
коровы молочные		85; 65
коровы мясные		70; 65
быки и нетели		55; 40
молодняк:
до 6 мес.		18; 10
старше 6 мес.		28; 25
Свиньи:
хряки-производители
матки супоросные и холостые
матки подсосные с приплодом
отъемыши
ремонтный молодняк
на откорме
Овцы:
взрослые (бараны, матки, валухи)
молодняк после отбивки
ягнята при искусственном выращивании
Лошади:
жеребцы-производители
кобылы с жеребятами
кобылы, мерины и молодняк старше 1,5 лет
молодняк до 1,5 лет
Звери:
кролики, норки, соболи
лисы, песцы

 

Для заметок

ДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ

Тақырып: Дәріхана бөлмелерінің микроклиматын гигиеналық бағалау.

Курс:1

 

 

Қарағанды 2005ж

Кафедра мәжілісінде талқыланған

«____»____________2005ж. №_____ хаттамасы

 

 

Бекіткен кафедра меңгерушісі

________________КалишевМ.Г

1.Тақырыбы:Ауаның физикалық қасиеттерін гигиеналық бағалау.

2.Оқу сағатының саны: 2 сағ.

3.Тақырыптың өзекті мәселесі (оқу дәлелдемесі): Ауа жер бетіндегі тіршілік үшін ең қажетті орта болып табылады. Ол адам, жануарлар және өсімдіктердің тыныс алуында маңызды роль атқарады. Ауасыз организмнің тіршілік етуі мүмкін емес. Ауаның адамның өндірістік қызметіндегі де маңызы зор.

Адамның тіршілік қызметіне, денсаулығына және жұмыс қабілеттілігіне әсер ететін, ауаның негізгі физикалық факторларына: күн сәулесі, температура, ылғалдылық, ауаның қозғалыс жылдамдылығы, атмосфералық қысым, радиоактивтілік жатады.

Аптекада алғашқы 4 көрсеткіштің гигиеналық маңызы зор. Бір – бірімен белгілі деңгейде байланысатын, аталған факторлар адам организміне қолайлы және қолайсыз әсер етеді, сондай – ақ дәрілік заттардың сапасына да әсер ете алады.

Адам организміне сапалық және сандық әсер көрсететін нормалар, рұқсат етілетін және оптимальды деңгейлер, шаралар өңдеу.

4.Сабақтың мақсаты:

Студент білуге тиіс:

1. Қоршаған ортаның негізгі функцияларын және химиялық факторларын гигиеналық бағалау әдістемесі;

2. Қоршаған ортаның адам организмімен өзара байланысын;

 

Студент істей білуі керек:

1. Жұмыс бөлмесінің температурасын, ылғалдылығын, өндірістік бөлмелердің жұмыс орнындағы ауа температурасын, ауа ылғалдылығын, ауаның қозғалыс жылдамдығын анықтау мәліметтеріне гигиеналық баға беруді;

2. Жабық бөлме микроклиматын жақсарту шараларын өңдеуді;

5. Сабаққа дайындалуға арналған сұрақтар:

Негізгі білім бойынша:

Санитарлық – гигиеналық

1. және эпидемияға қарсы тәртіпті, персоналдардың қолайлы еңбек жағдайы мен демалысын қамтамасыз ету мақсатында дәріханалық ұйымдар бөлмелері мен ғимараттардың архитектуралық – жоспарламалық және конструкциялық шешімдері.

2. Дәріхананың негізгі және қосалқы бөлмелерінің ауданы мен құрамына қойылатын гигиеналық талаптар.

3. Халыққа қызмет көрсету залына, өндіріс бөлмелеріне қойылатын гигиеналық талаптар.

4. Дәрілерді сақтауға арналған, қосалқы және қызметкерлерге арналған және тұрмыстық бөлмелерге қойылатын гигиеналық талаптар.

 

Осы сабақтың тақырыбы бойынша:

1. Дәріхана бөлмелерінің құрылымына және жабдықталуына қойылатын гигиеналық талаптар.

2. Дәріхананың желдетілу және жылыту жүйелеріне қойылатын гигиеналық талаптар.

3. Дәріхананың жарықтану жүйесіне қойылатын гигиеналық талаптар.

4. Дәріхана бөлмелерінің температуралық тәртібіне қойылатын гигиеналық талаптар.

5. Өндіріс бөлмелеріндегі ауаның ылғалдылығы, ауаның қозғалыс жылдамдығы, атмосфералық қысымның маңызы, анықтау құралдары.

- 2 - 6. Ақпараттық - дидактикалық блок. Дәріхана бөлмелерінің құрылымы және оны жоспарлауға қойылатын гигиеналық талаптар. Дәріхананы салуға бөлінетін жердің көлемі 0,1 – 0,2 га қамтиды. Таңдалған территорияға қойылатын гигиеналық талаптар өте ерекше, себебі, ол жер «сау» болуы, қажет, таңдалған территория ластаушы көз болмауы қажет. Территория «сау» болуы қажет принципіне мына түсініктерберіледі: - жердің топырағы құрғақ, топырақтың капиллярлығы төмен, жер асты суларының тұру биіктігі 1,5 м – ден кем болмауы, инсоляциясы жоғары, жер еңістігі 5 – 6 0. Бұрын таңдалған жер территориясы мәйіттерді, жануар өлекселерін жерлеген, қоқыстарды залалсыздандыру алаңдарының мақсатында пайдаланылған болмауы қажет. Таңдалған территория ластаушы көз болуы қажет: дәріхана қоршаған ортаның қолайсыз факторларынан, шудан, автокөліктерден, атмосфералық ауа ластаушы өндіріс орындарынан, аэропорттардан, коммуналдық объектілерден (қоқыстардан, радиактивті заттарды жерлейтін) қорғалған болуы қажет. Сондықтан дәріхана мен қолайсыз жағдайларды тудыратын өндіріс орындар арасында СҚА ұйымдастыратын өте оңтайлы. Дәріхананы ластаушы көздердің бағыты есебімен орналастырған жөн. Дәріхананың жер учаскесінде атмосфералық ауадағы зиянды заттардың деңгейі ШРЕК – дан аспауы қажет. Дәріхананың жер учаскесінде сарай, гараж, герметизацияланаған қоқыс жинағыш болуы қажет. Дәріханамен функционалдық қатысы жоқ объектілерді салуға тыйым салынады. Құрылыс жер учаскесінің 25 % - н аспауы қажет, ал көгалдандыру аймағы 50 % кем болмауы тиіс. Дәріхана бөлмелері 4 топқа бөлінеді: 1. өндірістік 2. қосымша 3. әкімшілік 4. санитарлық - тұрмыстық Өндірістік бөлмелер өз кезегінде төмендегідей бөлмелерге бөлінеді: · стерильді емес дәрілерді дайындауға арналаған бөлмелер (ассистент, бөлу, провизор – аналитик, жуу, дистиляциондық – стерилдеу бөлмелері); · асептикалық жағдайда дәрілер дайындауға арналған бөлмелер (шлюзды деоректор, шлюзды асептикалық, дистильдеу – стерильдеу бөлмелері); Дәріхана бөлмелері мен құрамы дәріхана ұжымдарының санитарлық тәртібі бойынша инструкциямен регламенттелінеді. Осы инструкция бойынша барлық дәріханалар негізгі екі түрге бөлінеді: өндірістік және дайын дәрілік препараттар. Инструкцияда өндірісті топқа арналған жұмыс орындарының максимальды және минимальды тізімі берілген. Өндірістік дәріханалардағы жұмыс орындарының максимальды тізімі. I.Халыққа қызмет көрсету залы. - рецепт бойынша дайын дәрілік заттарды сату. - рецепсіз дайын дәрілік заттарды сату. - дәрі дайындауға халықтың рецепін қабылдау. - дәріханада дайындалатын дәрілерді тарату. - ақпарат. - оптика саласын жүргізу. - парафармацевтикалық өнімдерді сату. II. Ассистенттік бөлім. - ішке қабылдауға арналған дәрілік заттарды дайындау.

- сыртқа қабылдауға арналған дәрілік заттарды дайында

- ішке қабылдауға арналған дәрілерді бөлу (фасовка)

- сыртқа қабылдауға арналған дәрілерді бөлу

- провизор – технолог

- емдеу алдын алу мекемелері үшін кең көлемде дәрі дайындау

- емдеу алдын алу мекемелері үшін фасовка

III.Аналитикалық бөлім:

- дәрілік заттардың дайындалу сапасын бақылау.

IV. Жартылай фабрикаттар мен концентраттардың сақтау бөлмесі:

- концентраттар мен жартылай фабрикаттарды дайындау.

V. Жуу – стерилизатор бөлімі:

- рецептуралық ыдыстарды залалсыздандыру;

- стерильді дәрілік формадағы ыдыстарды залалсыздандыру;

- ыдыстарды стерильдеу;

- қосымша материалдар мен заттарды орауға дайындау;

VI. Дистилляциялық бөлім:

- дистиллденген суды (таза) алу;

VII. Дезинфекциялық бөлім:

- ЕПМ – нен қайтқан ыдыстарды залалсыздандыру;

VIII. Бөлу бөлмелері:

- товарларды бөлу;

IX. Рецептурно – экспедициялық бөлім:

- ЕПМ – нен қабылдау талаптары (рецептер);

- ЕПМ – нің жабдықтарын жинақтау және беру;

X. Ассистентік – асептикалық бөлім:

- стерильді дәрілік заттарды дайындау;

- дәрілік заттарды дайындау фасовкасы;

XI. Стерилизациялық бөлім:

- дәрілік түрлерді стерилдеу;

- ЕПМ үшін дәрілік түрлерді стерильдеу;

XII. Бақылау – белгілеу бөлімі:

- ЕПМ үшін дәрілік түрлерді дайындауды қаптау;

 

Өндірістік дәріханалардағы жұмыс орындарының;

минимальды тізімі.

I. Тұрғындарды күту залы:

- дәрілік заттар мен медициналық өнімдерді тарату;

II. Ассистенттік бөлім:

- рецепт бойынша дәрілік заттарды дайындау;

III. Аналитикалық бөлім:

- дәрілік заттардың сапасын бақылау;

IV. Жуу – стерилизатор бөлімі:

- рецептуралық ыдыстарды залалсыздандыру;

V. Дистилляциялық бөлім:

- дистилляциялық суды алу;

VI. Бөлу бөлімдері:

- товарларды бөлу;

Дәріхананың санитарлық және эпдемияға қарсы тәртібін сақтау үшін бөлмелердің өзара дұрыс орналасуының гигиеналық маңызы өте зор. Сондықтан дәріхананың барлық бөлмелері коридор арқылы бір – бірімен қатынаста болады, ал дәріхананың меңгерушісінің бөлмесі тікелей халыққа қызмет көрсету залымен қатынаста болуы қажет. Дәрілік заттарды сақтайтын бөлмелер өтпелі болмауы тиіс. Ал дәрілік заттарды кептіретін және шикі заттарды өңдейтін бөлмелер ғимараттың бір қанатында жеке орналасады. Дәрілерді дайындау процесі максимальды қолайлы. Санитарлық – гигиеналық жағдайларды қажет етеді. Сырттан келетін шаң, микроорганизмдер, суық ауаның ағымы, шу жұмысшылардың денсаулығы мен дәрілердің сапасына кері әсерін тигізуі мүмкін. Сондықтан дәрілердің жобалануы мен құрылысы кезінде шығатын есіктерге көп көңіл бөлінуі қажет. Дәріханада екі есік болады:қызметшілер мен келушілерге және тауар қабылдауға арналған. Дәріхананың ішінде подвалмен байланысты қызметтік баспалдақ болуы қажет. Максимальды жұмыстың орны бар дәріханалардың биіктігі 3,3 м кем болмауы тиіс. Подвалдың биіктігі 2,2 м кем болмауы тиіс. Подвалдан бөлмелер жарыққа сезімтал, тез тұтанғыш, күшті тотықтандырғыштарды, залалсыздандырушы (дезинфекциялық)заттардың сақталуы үшін қолданылады. Подвалда ішкі және сыртқы байланысқан есіктер болуы тиіс. Дәріхананың ішкі жабдықталуы оның функционалдық қызметіне байланысты орындарды технологиялық % өтетін бөлмелердің едені мен қабырғасы тегіс, ылғалды жинауға және залалсыздандыруға ыңғайлы болуы тиіс. Ылғалдылық тәртіппен жұмыс істейтін бөлмелердің (жуу, дистиллятор, стерилизатор, туалет, себезгі) қабылдауы еденнен 1,8 м биіктікке дейін майлы бояумен боялады немесе глазурлы плиткалармен қаптайды. Төбесі сулы бояумен боялады. Асептикалық, ассистент, провизор – аналитик бөлмелерінің қабырғасы төбеге дейін майлы бояумен, төбесін сулы бояумен жабады. Бояулардың реңі ашық түсті болуы қажет. Дәріхана бөлмелерінің едендері тегіс, жууға және залалсыздандыруға жеңіл болуы тиіс. - Сату залында – керамикалық плита және линолеум. - Ассистент, провизор – аналитик бөлмелерінде – полимерлі заттар. - Асептикалық – линолеум, және оның ешқандай тігісі болмауы қажет. - Жуу, дистиллятор, стерилизатор бөлмелерінде еденді жабуға керамикалық плитамен және ылғалға тұрақты синтетикалық материалдар қолданылады. Дәріхананы салуға арналған материалдар кеміргіштер, жануарлар мен жәндіктерді өткізбеуі қажет. Барлық құрылыс материалдарына санитарлық – эпидемиологиялық қауіпсіздігі туралы қорытынды болуы қажет. Подвал едендері асфальттанады, бетондалады, цементтенеді. Дәріхана бөлмелерінің жарықтануына қойылатын гигиеналық талаптар. Дәріхана бөлмелерін ұтымды жарықтану жұмысының жұмысқа қабілеттілігі, көру функциясының қызметіне, денсаулық жағдайына, еңбек өнімділігін тікелей себебін тигізеді. Дәріхананың барлық бөлмелері табиғи және жасанды жарықпен қамтамасызданады. Табиғи жарық тек қана қоймалар мен подвалдарда болмауы мүмкін. Жеткіліксіз жарық болған жағдайда дәрінің дозасының өзгеруі, нақты өлшеудің болмауына, сөйтіп сапасыз дәрілердің дайындалуына себеп болады. Ұтымды табиғи жарықты қамтамасыз ету үшін дәріхана территорияларының шынысы тегіс, таза болуы қажет. Терезе шынысы жылына 2 рет жуылуы қажет. Сонымен қатар табиғи жарықтың толықжеткілікті болуына бөлменің ішкі жабдықталуы, қабырғалардың боялуының түсі әсер етеді. Себебі, ақпен боялса 80 %, ақшыл сары түс 50%, көк 25%, ал қоңыр 13 % жарық шашыратады.

Дәріхана бөлмелерінің табиғи жарық интенсивтілігі төмендегі көрсеткіштерарқылы бағаланады: табиғи жарық коэффициенті, жарық коэффициенті, түсу бұрышы, саңылау бұрышы. Ассистент және провизор – аналитик бөлмелеріндегі табиғи жарық ТАБИҒИ ЖАРЫҚ КОЭФФИЦИЕНТІНІҢ МАҒЫНАСЫ ЕМДІК – ПРОФИЛАКТИКАЛЫҚ МЕКЕМЕЛЕРДЕ

 

Көру жұмысының мінездемесі	Ең аз мөлшер объекті ажыратқанда (мм)	Көру жұмысының разряды	Т бүйірден түсіп тұрған табиғи жарық (%)	Бөлмелер
Ең жоғарғы дәлшілдік	0,15 – 0,3	П	2,5	Операция жасалатын бөлмелер, операциялық блок
Орташа дәлшілдік	0,5 – 1,0	I U	1,0	Емдеу процедурасын өткізетін бөлме, бокстар
Аз дәлшілдік	1,0 – 3,0	U	1,0	Оңашалайтын үйлер, палаталар
Дөрекі	5 – тен көбірек	U I	0,5	Дәрігерлер бөлмелері, регистратура

 

Бөлмедегі инсоляциялық тәртіптің анықтауын «Зертханалық сабақтарға қолдама» деген кітаптың 83 – 84 бетінен оқыңдар.

 

Жасанды жарықтандыру.

 

Жасанды жарықтандырудың мағынасы төтенше (чрезвычайно) маңызды, барлық адам істейтін өндірістік қызметтерге, оның мәдениеті мен тұрмысына. Қазіргі уақытта жасанды жарық үшін электр энергиясын қолдануға бізде мүмкіншілік бар. Отандық өнеркәсіп әртүрлі қажетке арналған шамдар шығарады: қызу шамын, люминисценттік және т.б. газоразрядтық көз жарығын. Шамның керек түрін таңдап алып, жарықтың керек шегін және түсін қабылдауын жасауға болады.

Қазіргі уақытта көз жарығын таңдағанда, басқа шамдардың арасында люминисценттік шамдарды жоғары бағалайды, өйткені олар қызу шамдарға қарағанда көп гигиеналық, жарық техникалық, экономикалық артықшылығы бар. Отандық өнеркәсіп шығаратын люминисценттік шамдар спектрлік мінездемесі бойынша әртүрлі болады: күндізгі шамдар (ШК), күңгірт ақ шамдар (ШКА), суық ақ шамдар (ШСА), ақ шамдар (ША), түс берілісі дұрысталған шамдар.

«Санитарлық нормалар мен ережелер П – А, 9 - 71» ұсынады, қоғам үйлерге жарық түсіру үшін көбінесе ақ, күңгірт ақ люминисценттік шамдарды қолдануға, егерде түс беріліске арнайы талап қойылмаса.

Жасанды жарық ауруханалар мен емханаларда «санитарлық нормалар мен ережелер П – Л, 970» бойынша сәйкес нормаланады, бөлменің функционалдық белгілеуіне байланысты. Жарық нормалары арнайы люминисценттік жарыққа және қызу шамдарға келтіреді.

Люминисценттік жарық тек дәл түс беруі керегі жоқ жұмыстар өткізетін бөлмелерде ғана қолданылады (манипуляция жасайтын, қосымша бөлмелерде). Қызу шамдар операция, таңу өткізетін бөлмелерде, шоктан шығарылған кабинетте, дәрігерлер

ранимациялық және препарация өткізетін бөлмелерде 150 лк – дан кем болмау керек, ал дәрігерлер кабинеттерінде 100 лк. Люминисценттік жарық пайдалануға болатын бөлмелерде, жарық шегі нормаланады, рентген кабинеттерінде 100 лк кем емес, емдеу денешынықтыру кабинеттерге, флюорография, механотерапия, эндоскопия, электрокардиография, массаж, ингаляция, электр жарық емдеу және прививка істейтін кабинеттерге 150 лк болмау керек. Ауруханалардың операция жасайтын бөлмелеріндегі үстелдерге жарық түсіру үшін жергілікті көлеңке түсірмейтін шамдар қолданылады. Операция жасайтын үстелдің жарығы 3000 лк кем болмау керек (орташа 1000 лк және одан да көп, операцияның түрімен қиындығына байланысты). Жарық мінез бойынша бөлмеде болады: жалпы жарық – барлық бөлмелерге көп жарық түсіп тұрғанда, жергілікті жұмыс орнына ғана жарық түсіп тұрғанда, бөлменің басқа жерлеріне жарық түспейді. Араласқан жарық – табиғи жарық пен жасанды жарық қосылғанда. Біріктірілген – жалпы жарық пен жергілікті жарық бірге пайдаланғанда. Барлық бөлмелердегі, әлде кейбір жұмыс орнындағы жасанды жарықты бағалағанда мына гигиеналық талаптарды ұмытпау керек: 1. Бөлмелердің әлде жұмыс орындарының жарығы жеткілікті болуы керек. 2. Жұмыс орнына ғана жарық түсіп, басқа жер қараңғы болып тұруға болмайды. 3. Жарық біркелкі болу керек. 4. Көз жарығы шатына тұруға болмайды. 5. Көз жарығы экономді, қолданғанда қорықпайтындай болу керек және бөлмедегі микроклимат пен ауаның химиялық құрамын өзгертпеу керек. Дәріхана бөлмелерін жасанды жарықтандыру қыздыру шамдары мен люминиценттік арқылы жүзеге асырылады. Дәріхананың өндірістік бөлмелерінің табиғи жарықтануына қойылатын негізгі гигиеналық талаптар жұмыстың орындалуында және бөлмелерде жеткілікті, біркелкі жарықтың болуы. Әсіресе ол провизор – аналитикалық ассистент, фасовка, провизор – техникасының нақты көру тереңдігін, ұсақ бөлшектерді айыру жылдамдығын қамтамасыз ету үшін өте маңызды. Дәріхана ұжымының санитарлық тәртібі бойынша инструкцияға және санитарлық ережелер мен нормаларға сәйкес дәріханада жасанды жарықтандырудың қажетті деңгейін қамтамасыз ету төмендегідей нормативтер бекітілген (№ 309. 21.10.97 ж) СанЕмН (23 – 05 – 95).Дәріхана бөлмелері үшін люминисцентті шамдар қолданылуының гигиеналық жағынан өте оңтайлы және ұтымды, себебі люминисценттік шамдардың беретін жарығы табиғи жарықтандырудан жақын болады. Ассистент бөлмелерінде жұмыстың орындалуында люминисценттік шамдарды пайдалану жөнінде қыздыру шамдары мен люминисценттік шамдарды қатар пайдалануға болмайды. Дәріхана бөлмелерін жылытуға қойылатын гигиеналық талаптар. Дәріхана қызметкерлері өздерінің күрделі және жауапты жұмыстарын оңтайлы микроклимат жағдайларында жүргізуі қажет. Дәріханада орталықтандырылған сулық (конвекциондық) және сәулелік (радиациялық) жылыту жүйесі қолданылады.

кабинеттерінде және т.б. бөлмелерде пайдаланылады, қай жерде дәл түс беруі қажет. Қызу шамдарды қолданғанда жарық нормасы операцияға дайындайтын, таңу Бумен жылыту жүйесін қолдануда гигиеналық жағынан ұтымсыз саналады. Мұндай жылыту жүйесінде радиаторлар, шам отырып, олар күйеді, сөйтіп ауада жағымсыз иіс пайда болады, тәулік бойы жылыту құрылымдары тегіс жылымайды, ол температураның өзгеруіне әкеледі, кейбір жағдайларда күю болуы мүмкін, себебі будың температурасын реттеу оңай емес.коэффициенті = 2 %; жарық коэффициенті 1: 4 болса, юасқа бөлмелерде 1: 6 – 1: 7; табиғи жарық коэффициенті 1,5 – 0,6 % рұқсат етіледі.

Табиғи жарықтандыру.   Адамның тарихи дамуы бойынша ең күшті жарық, адамның өмір сүруіне қажет, күннің жарығы. Күннің жарығы ауаның бөлмеге кіретін жарықтың үштен бір бөлігін алады, ал жарықтың жеткіліктілігін анықтағанда негізгі белгі аспаннан шашыраңқы жарықтағы маңызы, жерден және қарама – қарсы тұрған ғимараттардан шағылысқан жарық. Бөлмелердің жаратылыс жарығының өнімділігі біріншіден терезенің жарық бетіне байланысты. Бөлмелердегі терезелердің жарық беті неғұрлым көп болса, соғұрлым табиғи жарық жақсы болады. Терезенің жарық бетінің өзара еденнің ауданына қатынасы жарық коэффициенті деп аталады (ЖК). Гигиеналық нормалар бойынша жарық коэффициентінің шамасы бөлмелерге байланысты әртүрлі болады, олар не үшін пайдаланылады. Мектеп, аурухана, шеберханаларда жарық коэффициенті 1/4 - 1/5, кісі тұратын бөлмелерде 1/8 – 1/10. Жарық коэффициентінің шамасы бойынша жұмыс орнындағы жарықты бағалауға болмайды, өйткені ол жұмыс орнының терезеден қашықтығына, биіктігіне, пішініне байланысты. Бұл кемдікті бір жағынан жарық бұрыштарын өлшеу арқылы толтырады (геометриялық әдіс). ТҮСУ БҰРЫШЫ – екі сызық арқылы құрылады, олар анықтау нүктесінен (жұмыс орнынан) басталып, терезенің үстіңгі ернеуіне дейін және еден мен терезеге паралелльді өтеді. Неғұрлым жұмыс орны терезеден алысырақ болса, соғұрлым бұрышы аз болады, сондықтан жарық шамалы болады, ал бұрышы 27 0 – тан кем болмауы керек. САҢЫЛАУ БҰРЫШЫ - сызықтар арқылы құрылады, олар үлестіру нүктесінен басталып, терезенің үстіңгі ернеуіне және көлеңке түсіп тұрған объектісінің бас жағына (үйдің төбесіне, ағашқа) өтеді. Бұл бұрыштың астынан аспанның ашық учаскесі көрінеді, ол бөлмелерге күн сәулесенің ену тереңдігіне байланысты, саңылау бұрышы 5 0 – тан кем болмауы керек. Бөлменің табиғи жарығына айтылған көрсеткіштерден басқа, басқаша факторлар көп ықпал көрсетеді:ендік, күннің ұзақтығы, ғимараттың бағдарлауы (ориентация), метеорологиялық жағдайлар, көшенің ені, үйдің қабаттылығынан, терезенің шынысының тазалығынан, бөлмедегі қабырғалардың бояуынан. Соның ішінде ашық түске боялған қабырғалар жарықты 20 – 25 % - ке көбейтеді. Табиғи жарықтың тұрақсыздығы бірнеше минуттың арасында жылдам өзгере алады, табиғи жарықты жарық арқылы бағаламайды (жасанды жарықты бағалағандай), оны табиғи жарық (ТЖК) коэффициенті бойынша бағалайды (есеп айыратын әдіс). Табиғи жарықтың коэффициенті дегеніміз - өзара байланыс, бөлме ішіндегі табиғи жарықтың сырттағы табиғи жарыққа, ол ашық аспанның жарығынан пайда болады, мынадай түрмен есептелінеді: Мi ТЖК = ______________ х 100 % Ме

Сырттағы аспанның жарығының қандай бөлімін бөлме ішіндегі жарықтың коэффициенті көрсетеді. Табиғи жарықтың коэффициентінің маңызы көру жұмыстарының дәлшілдік разрядтарына байланысты. Норма бойынша 8 разряд болады

Ауылдық елді мекендерде жергілікті сулық жылыту жүйесі қолданылады. Пештің ошағы коридорда орналасады, басқа бөлмелер қатысуы болмауы қажет.

 

Бөлмелердегі орташа температура 18 – 20 ⁰ С болуы қажет. Микроклимат (гигиеналық түсінік бойынша) – шағын ғимараттардың, бөлмелердің, мектептердің, өндірістік орындардың, яғни жабық бөлмелердің метеорологиялық тәртібі.

Микроклиматты сипаттайтын физикалық факторларға температура, ылғалдылық, ауа қозғалысы, барометрлік қысым, ауаның иондануы жатады. Бұл факторлар адам организміне, оның функционалдық жағдайына, көңіл күйіне, денсаулығына әсер етеді. Адам организмі мен қоршаған орта арасындағы жылу алмасу процесінің әртүрлігі де осы факторларға байланысты.

Бөлмелердегі микроклиматтың қолайсыз жағдайларына байланысты адамның көңіл күйі, хал жағдайы өзгереді және еңбек өнімділігі де кемиді. Организмнің көптеген патологиялық жағдайлары тоңазу мен ыстықтаудың әсерінен (салқын тию, асқазан ішек аурулары, әсіресе балалардың аурулары). Сондықтан тұрғын үйлер, өндірістік бөомелер микроклиматына қойылатын гигиеналық нормативтер сырқаттанушылықтың алдын алуға негізделуі қажет. Күшіндегі нормативтер бойынша қыста ауаның температурасы тұрғын бөлмелерде – 18 град. С, душ және ванна бөлмелерінде – 25 град. С, ас үйде – 15 град. С, дәріханада - 16 град. С деңгейінде болуы керек. Бұл параметрлер орта деңгейдегі климатқа арналған. Өндірістік орындар үшін ауаның санитарлық нормативтік шамалары көптеген жағдайларға байланысты бекітіледі: ауаның қозғалысына, ылғалдылығына, жұмыс орнын қоршаған заттар мен конструкциялардың температурасына, жыл мезгіліне, орындалатын жұмыстың ауырлығына, киімге және басқа да факторларға байланысты.

Аурухана бөлмелерінде науқастар мен сауығып келе жатқан адамдар үшін барлық комфортты жағдайлар жасалуы тиіс. Ерекше микроклиматтық жағдайлар, физикалық және химиялық факторлардың тұрақтылығын қажет ететін бөлмелерде (операция бөлмесі, жас нәрестелерге, аллергиялық реакциялары бар науқастарға палаталар) ауаны конденционерлеу керек. Ыстық аудандарда микроклиматтың қолайсыз жағдайлары науқастың патологиясын одан әрі күшейтуі мүмкін, сондықтан бөлмені жасанды жолмен салқындату қажет. Палатаның ыстық болуы, әсіресе жүрек – тамыр аурулары бар науқастарға, операциядан кейінгі және пневмониясы бар науқастарға, балаларға диспепсия кезінде қолайсыз әсер етеді. Аурухана бөлмелерінде микроклиматтың қолайлы жағдайын қамтамасыз ету мақсатында сәулемен жылыту ұсынылады.

Аурухана бөлмелері үшін температураның келесі нормалары қабылданған: ересектерге арналған палаталарда, асханада, емдеу кабинеттерінде 20 град. С, балаларға арналған палаталарда – 22 – 25 град. С, жараны таңу бөлмесінде - 22 град. С, операция және әйелдердің босану бөлмесінде – 25 град. С, тиреотоксикозбен ауыратын науқастар бөлмесінде - 12 – 1 8 град. С, жүрек - тамыр жүйесі ауыратын науқастар палатасында - 18 – 23 град. С (жергілікті жердің биіктігіне байланысты).

Ауаның температурасын өлшеудің қажеттілігімен дәрігер балалар мекемелеріне, өндіріс пен кәсіпорындарға санитарлық бақылау жүргізгенде, сонымен қатар температураны өлшеудің талап ететін санитарлық, физико – химиялық зерттеулерде кездеседі. Барометрлік қысымды, ауа ылғалдылығын анықтағанда және тозаңдану мен газдануын зерттегенді міндетті түрде температураны өлшейді.

Бөлме ауасының температурасын санитарлық бағалау нақтылы өлшенген температураны белгіленген нормативтермен салыстыру арқылы іске асырылады. Температураны әртүрлі термометрлермен анықтайды. Олардың құрылысы, аттары әрқалай. Шкаласының градусқа бөлінуіне байланысты: Цельсий, Реомюра, Фаренгейта (біздің елімізде Цельсий шкаласы қабылданған) термометрлері, конструкциясы мен құрылысына байланысты спирттік, сынапты, электрлік термометрлер болып бөлінеді.

Сонымен қатар тұрмыстық, аспирациялық, минимальды, максимальды, медициналық және топырақтың, судың температурасын өлшейтін термометрлер болады.

СҰЙЫҚТЫҚ ТЕРМОМЕТРЛЕР. Сынапты термометрлер 35 град. С – тан 35,7 град. С – қа дейін температураны өлшеу үшін қолданылады. Сынапты термометрлерге мыналар жатады:

- МАКСИМАЛДЫ ТЕРМОМЕТОР – инесімен болған уақытта ең жоғарғы температураны белгілеуге арналған. Температура жоғарылағанда кеңіген сынап өтетін иілген жерде капиллярдың қосылған жері болады, температура төмендегенде бұл қысылған жер сынаптың резервуарға өткізбей ұстап қалады және оның капиллярдағы жайы максималды температураны көрсетеді.

- МЕДИЦИНАЛЫҚ ТЕРМОМЕТОР – максималды. Қисайған орнында капилляр тарылады, жоғары температура кезінде босаңсыған сынаптан байқалады; температура төмендегенде бұл тарылу резервуардағы сынаптың қозғалуын тоқтатады және капиллярда максималды температураны көрсетеді.

- СПИРТТІ ТЕРМОМЕТР - төменгі температураны анықтайды (130 град. С- қа дейін). Жоғары температурада спирт біркелкі кеңімейді, ал 78,3 град. С болғанда қайнайды.

- МИНИМАЛДЫ ТЕРМОМЕТР - шыныланған инелі көрсеткішімен. Ол нақты уақыт сызығында ең төменгі температураны қабылдау үшін қызмет етеді. Спирт, майысқан менискті көрсетеді, төменгі температура кезінде бағыт бойынша резервуарға көрсеткішті апарады, ал жоғарғы температурада – спиртпен алынған көрсеткіш орнында қалады. Температура резервуардан ине – көрсеткіштің соңына дейінгі арақашықтық саналады. Жұмыс орны – вертикальды.

- ЭЛЕКТРЛІ ТЕРМОМЕТР – дің мақсаттары әртүрлі болғанымен, олардың құрылыстарының принциптері әртүрлі. Оның жұмысы датчигі термобу немесе термометр болуы мүмкін және тіркейтін бөлігі градусқа бөлінген шкаласы бар гальвонометрден тұратын электр тізбегінде пайда болатын электр тоғын тіркеуге негізделген.

- ТЕРМОГРАФ - апта немесе сөткеде температураның қосарланбаған қабылдануы үшін, өзбетінше жазатын аспап. Сөткелік термограф биметалликалық пластиканың қабылдаған температураның бөліктік аспабынан тұрады (немесе жазық мералликалық резервуардан, толуолмен толтырылған). Қисаюдың өзгерісі, температураны қолданғанда, арнайы қозғалған лентада термограмманы жазады, ол күн, сағат және температураның градусы бойынша бөлінеді.

Бөлме ауасының температурасын әртүрлі нүктеде өлшенген орташа температура, тік және көлденең бағыттағы температура айырмашылығы және температураның тәуліктік өзгерісі сипаттайды. Термометрлердің резервуарларын ашық аспан астында күн радиациясының әсерінен қорғау керек, ал бөлмеде тым жақын орналасқан ыстық заттардан немесе салқын қабырғадан қорғау керек. Егер бұл талаптар орындалмаса термометрлер бөлме температурасын көрсетпей, климаттық температураны көрсетуі мүмкін. Климаттық температура бұл зерттеген кезде термометрдің резервуарына әсер ететін әртүрлітемпературалық факторлардың жиынтығы.

Ауаның ылғалдылығын анықтау. Ауаның ылғылдылығы келесі параметрлермен сипатталады:

- АБСОЛЮТТІ ЫЛҒАЛДЫЛЫҚ – 1 текше метр ауадағы су буының грамдық мөлшері.

- МАКСИМАЛДЫ ЫЛҒАЛДЫЛЫҚ – берілген температурада 1 текше метр ауаны толық қанықтыратын су буларының грамдық мөлшері.

- САЛЫСТЫРМАЛЫ ЫЛҒАЛДЫЛЫҚ – процентпен белгіленетін абсолютті ылғалдылықтың максималды ылғалдылыққа қатынасы.

- ҚАНЫҒУ ТАПШЫЛЫҒЫ – абсолютті және максималды ылғалдылық арасындағы айырмашылық.

- АУАНЫҢ ФИЗИОЛОГИЯЛЫҚ ТАПШЫЛЫҒЫ – 37 град. С