Сабақ беру және оқыту әдістері: коллоквиум6. Әдебиет: Негізгі әдебиет: 1.Кенесариев Ү.И. Экология және халық денсаулығы: учебник / Ү. И. Кенесариев, Н.Ж Жакашов. - Алматы: Эверо, 2009. - 250 с.: ил. 2.Оспанова Г.С. Экология: учебник / Г. С. Оспанова, Г. Т. Бозшатаева. - 2-е изд. - Алматы, 2009. - 405 б. 3.Бейсенова Р.Р. Экология және тұрақты даму пәнінен лекциялар жинағы. Алматы: «Эверо», 2012 ж.-146 с. 4.Жатқанбаев Ж.Ж. Экология негіздері. Оқулық: учебник / Ж. Ж. Жатқанбаев. - Алматы: Зият, 2004. - 210 с. 5.Алишева, Куляш. Экология.: учебник / К. Алишева. - [б. м.]: НАS, 2006. - 303 с.: ил 6.Асқарова Ұ.Б. Экология және қоршаған ортаны қорғау: учебное пособие / Ұ. Б. Асқарова. - Алматы: Заң әдебиеті, 2007. - 90 с. 7.Иванов В.П. Общая и медицинская экология.: учебник / В. П. Иванов, О. В. Васильева, Н. В. Иванова; ред. В. П. Иванова. - Ростов н/Д: Феникс, 2010. - 507 с.: ил 8. Миркин Б.М., Наумова Л.Г. – Устойчивое развитие, вводный курс – Логос. Москва – 2006. Қосымша: 1.Экология: учебник / ред. В. В. Денисов. - Изд. третье, исправл. и допол. - Ростов н/Д; М.: Издательский центр"МаРТ", 2006. - 768 с. 2.Коробкин В.И. Экология: учебник / В. И. Коробкин, Л. В. Передельский. - 12-е изд., доп. и перераб. - Ростов н/Д: Феникс, 2007. - 602 с. - (Высшее образование) 3.Новиков Ю.В. Экология, окружающая среда и человек: учебное пособие / Ю. В. Новиков. - 3-е изд., испр. и доп. - М.: ФАИР-ПРЕСС, 2005. - 729 с. 4.Концепция экологической безопасности РК, Астана, 2002. 5.Доклад конференции 00Н по окружающей среде и устойчивому развитию, Рио-де-Жанейро, 1992. Том 1, Нью_Йорк,1993. 6.Экологический кодекс РК, Астана 2007. 7.Марфенин Н.Н. Концепция устойчивого развития» в развитии / Россия в окружающем мире: 2002 (Аналитич кий ежегодник) 8.Пивоваров Ю.П. Руководство к лабораторным занятиям по гигиене и основам экологии человека: учеб. пособие для студ.высш. учеб.заведений / Пивоваров Ю.П., Королик В.В. - 2-е изд., испр. и доп. - М.: Издательский центр "Академия", 2006. - 512 с 9.Әлібеков А.С. Жалпы экология атауларының түсіндірме сөздігі: словарь / А. С. Әлібекова, З. К. Тоқмолдаева, С. С. Әлібеков; ред.: Ү. И. Кенесариев, Н. Ж. Жакашов. - Алматы: ТОО"ЭВЕРО", 2010. - 144 с. 10.Әлібеков А.С. Жалпы экология атауларының түсіндірме сөздігі: словарь / А. С. Әлібеков, З. К. Тоқмолдаева, С. С. Әлібеков. - Алматы: Эверо, 2009. - 142 с.: ил 11.Қуатбаев А.Т. Экология пәнінен практикум: учебное пособие / А. Т. Қуатбаев. - Алматы, 2006. - 172 с. - (Қазақстан республикасының білім және ғылым министрлігі) 12.Қазақ тілі терминдерінің салалық ғылыми түсіндірме сөздігі: Экология және табиғат қорғау: 4000-ға жуық термин.: словарь. - Алматы: Мектеп, 2002. - 389 б. 13.Шилов И.А. Экология: учебное пособие / И. А. Шилов. - 4-е изд., стериотип. - М.: Высшая школа, 2003. - 512 с. 14.Экологиялық энциклопедия. - Алматы, 2007. - 302 б. 15.Экология человека Ю.А. Габов Караганда, 2012.
6. Бақылау: Тест – бақылау: 1. Биологиялық ұйымдастырудың басты деңгейіне не жатады: 1. ген, жасуша 2. мүше, ағза 3. популяция, бірлестік 4. биосфералық 5.аталғандардың барлығы 2. Өзінің жүйе асты және блоктарына тән емес, бірақ бүтін жүйенің өзіне тән ерекше жағдайы қалай аталады? 1. биоценоз 2. эндемик 3. индивидуум 4. эмердженттілік 5. онтогенез 3. Тірі ағзалардың тіршілік орталарының неше түрі бар? 6. 1 7. 2 8. 3 9. 4 10. 5 4. Қоршаған ортаның қай факторлары химиялыққа жатпайды? 6. Минералды тыңайтқыштар 7. Синтетикалық жуғыш заттар 8. Мұнай өнімдері 9. Өсімдік талшықтары 10. Азот және күкірт тотықтары 5. Қоршаған ортаның қай факторы биологиялыққа жатпайды? 6. Протозой инвазиилері 7. Синтетикалық жуғыш заттар 8. Гүл тозаңы 9. Өсімдік талшықтары 10. Патогенді вирустер 6. Қоршаған ортаның қандай факторлары физикалыққа жатпайды? 1. электромагнитті өріс 2. радиобелсенді сәулелену 3. УК-сәулелену 4. барометрлік қысым 5. азот және күкірт тотықтары 7. Мутуализм түсінігіне қайсысы жатады: 1. екі түр бір-бірінсіз өмір сүре алмайды 2. бір-біріне әсер етпейді 3. басқа ағзаның өсуін тежейді 4. бір-біріне қолайсыз әсер етеді 5. өзінің құрбанымен қоректенеді 8. Табиғи ортаға қалай антропогенді әсер етеді: 1. нақты бір бағытты 2. апатты 3. тура 4. жанама 5. аталғандардың барлығы 9. Табиғатқа басты және кең таралған теріс антропогенді әсер қандай? 1. қоршаған ортаның ластануы 2. табиғи ресурстарды пайдаланудың өсуі 3. биоалуандылықтың қысқаруы 4. климаттың өзгеруі 5. планета тұрғындары санының өсуі 10. Тұрғындардың денсаулығына әсерін тигізетін табиғи физикалық факторларды атаңдар 6. Шу 7. Жылу 8. Суық-жылу 9. Жарық 10. Барлық аталғандар 11. Тірі ағзалардың тіршілік орталарының неше түрі бар?
12. Популяция тығыздығы, бұл – 6. Аудан немесе көлем бірлігіне сай келетін даралар саны. 7. Белгілі бір уақыт аралығында өлімге ұшыраған даралар саны 8. Белгілі бір уақыт аралығында дүниеге келген даралар саны 9. Белгілі бір уақыт аралығында дүниеге келген және өлімге ұшыраған даралар саны 10. Барлық аталғандар 13. Ю. Либих заңын көрсет - 1.тіршілік үшін жағымды факторлар интенсивтілігі 2.минимумда тұрған фактордан өсімдік өнімділігі тәуелді болып келеді 3. орта жағдайларына ағза құрылымының және функцияларының бейімделу процессі 4. орта жағдайларына ағза құрылымының және функцияларының бейімделу деңгейі 5. тіршілік жағдайларының барлығы бірдей құнды болып келеді, тіршілік факторларының ешқайсысы бір- бірімен алмасуға келмейді 14. Оптимум дегеніміз не? 1. тіршілік үшін жағымды факторлар интенсивтілігі 2. минимумда тұрған фактордан өсімдік өнімділігі тәуелді болып келеді 3. орта жағдайларына ағза құрылымының және функцияларының бейімделу процессі 4. орта жағдайларына ағза құрылымының және функцияларының бейімделу деңгейі 5. тіршілік жағдайларының барлығы бірдей құнды болып келеді, тіршілік факторларының ешқайсысы бір- бірімен алмасуға келмейді. 15. Адаптация дегеніміз не? 6. Тіршілік үшін жағымды факторлар интенсивтілігі 7. Минимумда тұрған фактордан өсімдік өнімділігі тәуелді болып келеді 8. Орта жағдайларына ағза құрылымының және функцияларының бейімделу процесі 9. Орта жағдайларына ағза құрылымының және функцияларының бейімделу деңгейі 10. Тіршілік жағдайларының барлығы бірдей құнды болып келеді, тіршілік факторларының ешқайсысы бір-бірімен алмасуға келмейді. 16. В.Р.Вильмс заңына қайсысы жатады? 6. Тіршілік үшін жағымды факторлар интенсивтілігі 7. Минимумда тұрған фактордан өсімдік өнімділігі тәуелді болып келеді 8. Орта жағдайларына ағза құрылымының және функцияларының бейімделу процесі 9. Орта жағдайларына ағза құрылымының және функцияларының бейімделу деңгейі 10. Тіршілік жағдайларының барлығы бірдей құнды болып келеді, тіршілік факторларының ешқайсысы бір-бірімен алмасуға келмейді. 17. Эдафикалық фактор қайсысы? 6. Сулы 7. Ауалы 8. Биологиялық 9. Биотикалық 10. Топырақты 18. Түр аралық қатынастарға қайсысы жатады? 1. нейтрализм 2. мутуализм 3.аменсализм 4. протокооперация 5. барлық аталғандар 19. Өмір сүру орталарының бейберекет (хаосты) өзгерулеріне қайсысы жатады? 1. айға тәуелді су толымы мен тартылымы 2. қыс пен жаз 3. жанартаудың атқылауы 4. күн мен түн 5. танның атуы мен күннің батуы 20. Абиотикалық факторға қайсысы тән емес? 1. физикалық 2.химиялық 3.эдафикалық 4.биотикалық 5.климаттық 21. түр аралық қатынастарға қайсысы жатады? 1. нейтрализм 2. мутуализм 3.аменсализм 4.протокооперация 5. барлық аталғандар 22. Мутуализм байланысы - 1.бір түрдің тіршілік әрекеті екінші бір түрдің тіршілігіне кері әсерін тигізеді (өлімге дейін алып келеді) 2.екі түр де бір бірінен пайда көріп тіршілік етеді 3.екі түр бір біріне еш әсерсіз тіршілік етеді 4. екі түр бір біріне жағымсыз әсер тигізеді 5. жыртқыш түр өз қорегімен қоректенеді 23. Нейтрализм, бұл - 1.бір түрдің тіршілік әрекеті екінші бір түрдің тіршілігіне кері әсерін тигізеді (өлімге дейін алып келеді) 2.екі түр де бір бірінен пайда көріп тіршілік етеді 3.екі түр бір біріне еш әсерсіз тіршілік етеді 4. екі түр бір біріне жағымсыз әсер тигізеді 5. жыртқыш түр өз қорегімен қоректенеді 24. Бәсекелестікті атап көрсетіңіз: 1.бір түрдің тіршілік әрекеті екінші бір түрдің тіршілігіне кері әсерін тигізеді (өлімге дейін алып келеді) 2.екі түр де бір бірінен пайда көріп тіршілік етеді 3.екі түр бір біріне еш әсерсіз тіршілік етеді 4. екі түр бір біріне жағымсыз әсер тигізеді 5. жыртқыш түр өз қорегімен қоректенеді
25. Биоценоз түсінігін қай тұжырымдама толық ашып тұр? 1.Құрамындағы тірі және өлі элементтер біртұтас заңдылыққа бағынып, өзара зат аламасу және энергиямен байланысқан кеңістіктік территориалды шектеулері бар табиғаттың бөлігі. 2. Экожүйе құрамына кіретін жануарлар жиынтығы 3. Экожүйе құрамына кіретін өсімдіктер жиынтығы 4.Экожүйе құрамына кіретін жануарлар, өсімдіктер, микроағзалар, саңырауқұлақтар жиынтығы 26. Микробиоценоз дегеніміз не? 1.саңырауқұлақтар бірлестігі 2. өсімдіктер бірлестігі 3. жануарлар бірлестігі 4. микроағзалар бірлестігі 5. жәндіктер бірлестігі 27. Биотоп түсінігін толық түрде ашып тұрған тұжырымдаманы көрсетіңіз. 1.белгілі бір биоценоз орналасқан, біртекті абиотикалық жағдайлары бар жердің бөлшегі 2. биоценоз орналасқан су қоймасының бөлшегі 3. биоценоз орналасқан қуаң дала бөлшегі 4. биоценоз орналасқан көл бөлшегі 5.биоценоз орналасқан мұхит бөлшегі 28. Автотрофты ағзаларға қайсысы жатады? 1. продуценттер 2. 1 реттік консументтер 3. II реттік консументтер 4. III реттік консументтер 5. редуценттер 29. Биомасса пирамидасының ережесіне қай тұжырымдама сай келеді? 1. келесі трофтық деңгейге қарағанда алдыңғы трофтық деңгейде уақыт бірлігінде түзілетін биомасса көлемі әр қашанда жоғары болып келеді. 2. продуценттерден консументтерге дейінгі тізбекті құратын даралар саны міндетті түрде азая береді. 3. Нақты трофтық деңгейдегі тірі заттың көлемі 4. Күн энергиясын продуценттермен фотосинтез және хемосинтез процестері арқылы игеру және органикалық заттарды түзу жылдамдығы 5. бір территориядағы бір биоценоздың екінші бір биоценозбен орын алмасуы 30. Сукцессия дегеніміз не? 1. келесі трофтық деңгейге қарағанда алдыңғы трофтық деңгейде уақыт бірлігінде түзілетін биомасса көлемі әр қашанда жоғары болып келеді. 2. продуценттерден консументтерге дейінгі тізбекті құратын даралар саны міндетті түрде азая береді. 3. Нақты трофтық деңгейдегі тірі заттың көлемі 4. Күн энергиясын продуценттермен фотосинтез және хемосинтез процестері арқылы игеру және органикалық заттарды түзу жылдамдығы 5. бір территориядағы бір биоценоздың екінші бір биоценозбен орын алмасуы
31. Биосфера, бұл – 1. Жердің қатты қабаты 2. Экосфера 3. Тірі заттың тіршілік аймағы 4. Жердің сыртқы қабаты 5. Жердің сыртқа қабаты және барлық тірі заттар мен олардың таралу аймағы. 32. В.И.Вернадский бойынша биосфера компоненттері, бұл – 1. Тірі зат, биогенді зат, костты зат, биокостты зат, адам, өсімдік 2. Өсімдіктер, жануарлар, бактериялар, балдырлар, микроағзалар 3. Костты, биокостты, биогенді зат және тірі зат 4. Тірі зат, биогенді зат, костты зат, биокостты зат, өсімдіктер 5. биогенді зат, биокостты зат, костты зат 33. Адамның саналы іс-әрекеті бағыттаушы күш болып келетін биосфераның жоғарғы даму сатысы – 6. Криосфера 7. Мезозой 8. Кайнозой 9. Ноосфера 10. Парабиосфера 34. Биосферадағы тірі заттың негізгі салмағын нелер құрайды? 6. Өсімдіктер 7. Жануарлар 8. Бактериялар 9. Зоопланктон 10. Жануарлар жәе бактериялар 35. Биосферада тірі заттар қалай тараған? 6. Біркелкі 7. Біркелкі емес 8. Біркелкі емес, көп бөлігі құрлықтың беткі бөлігінде тараған 9. Біркелкі емес, көп бөлігі мұхиттың беткі қабатында тараған 10. Құрлық бетінде біркелкі емес, мұхит бетінде біркелкі 36. Биосферадағы биогенді миграция, бұл қандай зат айналым? 1. тірі ағзалардың ішіндегі энергия айналымы 2. тірі ағзалардың ішіне кіретін элементтер айналымы 3. тірі ағзалардың ішіндегі заттар айналымы 4. тірі ағзалардың құрамына кіртін органикалық заттардың айналымы 5. тірі ағзалардың құрамына кіретін бейорганикалық заттардың айналымы 37. Атмосферадағы тіршіліктің таралу шегі. 1. 5 км 2. 10 км. 3. 15 км. 4. 25 км. 5. 50 км. 38. Литосферадағы биосфераның төменгі шегі немен анықталады? 6. Температурамен 7. Қысыммен 8. Оттегінің жетіспеушілігімен 9. Судың болмауымен 5. Метаморфикалық жыныстардың шоғырлануымен 39. Атмосфераға қандай заттарды шығарудың нәтижесінде «озон тесіктерінің» ұлғаюы болады? 1. иісті газ 2. күкірт оксидтері 3. метан 4. фреон 5. диоксин 40. Торосфера 78,1 % қай заттан тұрады? 6. Оттегі 7. Гелий 8. Көмірқышқыл газы 9. Азот 10. Сутегі 41. «Тұрақты даму» термині ең алғаш қай жылы енгізілген болатын? 11. 1970ж. 12. 1980ж. 13. 1985ж. 14. 1987ж. 15. 1990ж. 42. «Тұрақты даму» термині ең бірінші қай баяндамада айтылған болатын? 11. «Біздің ортақ болашағымыз» 12. «XXIғ. күн қарсаңында» 13. «Әлемдік динамика» 14. «Рим клубына баяндама» 15. «Өсім шегі» 43. «Рим клубы», бұл – 11. Үкіметтік ұйым 12. Үкіметтік емес ұйым 13. Халықтық ұйым 14. БҰҰ бірлестігі 15. Дұрыс жауабы жоқ 44. Қоғамның математикалық модельдерін алғаш жасаған кім? 11. Форестер 12. Медоуздер 13. Брунтланд 14. Анна Кофи 15. Косиченко 45. «Экологиялық даму концепциясы» қайда қабылданған болатын? 11. Стокгольм (1972ж.) 12. Рио-де-Жанейро (1992ж.) 13. Нью-Йорк (1997ж.) 14. Йоханнесбург (2002ж.) 15. Токио (2001ж.) 46.Форестердің «Әлемдік динамика» атты ғаламдық моделі неге негізделген? 11. Халық санының өсуі мен дамуына 12. Табиғат ресурстарын қолдануына 13. Ауыл шаруашылығының және өндірістің дамуына 14. Қоршаған ортаның ластануына 15. Барлық аталғандар 47. Қоғам дамуының «Әлем-1», «Әлем-2» атты моделдерінің авторы кім болып келеді? 7. Форестер 8. Денис Медоуз 9. Донелла Медоуз 10. Денис и Донелла Медоуздер 11. Брунтланд 48. «Рим клубына баяндамада» және «Өсім шегі» қалта кітапшасында қандай мәселе болжанды? 6. Халық санының өсімі туралы 7. Болатын катаклизмалар туралы 8. Озон қабатының жұқаруы туралы 9. Парник газдарының жинақталуы туралы 10. Ғаламдық бүкіләлемдік дағдарыс туралы 49. Ғаламдық дағдарысты негіздейтін факторды атаңыз. 1. тұрғындар санының өсуі 2. табиғат ресурстарының сарқылуы 3. қоршаған ортаның шектен тыс ластануы 4. қолданыс өнімдерін шектен тыс өндіру. 5. барлық аталғандар 50. Ғаламдық дағдарыстың салдары: 1. ашаршылық 2. аурулар 3. әлеуметтік дүмпулер 4. табиғат катаклизмдері 5. барлық аталғандар. 51. ҚР-ң қоршаған ортаны қорғау негізгі заңы қайсысы? 1. «Қоршаған ортаны қорғау туралы» Заң 2. «Ерекше қорғалатын табиғат территориялары туралы» Заң 3. Монреаль протоколы 4. ҚР-ң Конституция 5. «Азаматтардың санитарлы-эпидемиологиялық қауіпсіздігі туралы» Заң 52. Қоршаған ортаны қорғаудың негізгі принциптері 1. адам денсаулығын қорғау приоритеті 2. экономика сұраныстарының приоритеті 3. Мемлекеттік қадағалау және бақылау 4. халықаралық қарым-қатынас 5. қоршаған ортаны ластау жауапкершілігінен босатылу. 53.Қоршаған ортаны қорғаудың объектілері: 1.топырақ 2.адам 3. өндірістік орындардың ауасы 4. озон қабаты 5. қышқыл жауындар 54. қоршаған отаны қорғау саласындағы қоғамдық ұйымдардың құқығы - 1. экологиялық бағдарламалар жасау 2. мемлекеттік экологиялық сараптаманың өткізілуін талап ету 3. экологиялық тұрғыдан залалды болып келетін өндіріс орындарын жабу 4. шаруашылық субъектілерге айыппұл салу 5. қоршаған ортаны қорғау бойынша жұмыстар атқару. 55. Қоршаған ортаны қорғау саласындағы ҚР-ң орталық атқарушы органының компетенциясы - 1. Қоршаған ортаны қорғау бойынша мемлекеттік саясатты жүргізу 2. Мемлекеттік мониторинг бойынша жұмыстарды атқарады 3. Халықаралық байланыстарға қатысады 4. өсімдік және жануарлар әлемін қорғау, өндіру және пайдалану жұмыстарына бақылау жүргізеді 5. Төтенше экологиялық жағдайларды хабарлаудың ережелерін құрастырып, бекітеді. 56. Мемлекеттік мониторинг өзінің құрамына келесіні кіргізеді: 1.Қоршаған ортаның жағдайын бақылау 2.Қоршаған ортаны тазалау 3.Объектілердің жағдайына баға беру 4. Қоршаған орта жағдайының өзгерістеріне болжау жүргізу 5. Айыппұлды санкциялар бекіту 57. Жағдайлар мониторингі - 1. жерлер сапасы мониторингі 2. санитарлы-гигиеналық мониторинг 3. жер қойнауы сапасы мониторингі 4. жануарлар әлемі мониторингі 5. фондық мониторинг 58. ШРК және ШРД қай топқа жатады? 1 әсерлер нормативтеріне 2. сапалар нормативтеріне 3. кешенді нормілеуге 4. болжауға 5. дұрыс жауабы жоқ 59. Экологиялық білім, бұл - 1 міндетті 2. міндетті емес 3. оқу орнының басшылығының жеке қалауымен өткізіледі 4. арнайы оқу орындары үшін ғана міндетті 5. заңға сәйкес жүргізіледі. 60. БДСҰ-ң жұмысы - 1. Қоршаған ортаны қорғау бойынша ұзақ мерзімді бағдарламаны даярлау 2. Ауа гигиенасы мәселелерін қарастырады 3. «Ядролық қорғаныс» бағдарламасын әзірлеу 4. Сауда қауіпсіздігін қамтамасыз ету 5.Атмосфералық ауаның ластануына қарсы күрес жүргізу
|
