Купала: сімвалізм у паэмах “Адвечная песня”, “Сон на кургане”, “Курган”, “Магтла льва” – пецярбургскі п-д тв-ці. Першы верш “Мужык, вершы: Ці ж гэта многа, Хлеб; зборнік “Жалейка” – вершы: Песня жней, А хто там ідзе, Ворагам беларушчыны Колас: алегарычныя апавяданні (скрыты сэнс жыццёвых з,яў): Жывая вада, У балоце, Асінае гняздо (вобр. прыгнечаных), “Адзінокае дрэва”, “хмарка”, Крыніца, Балотны агонь, чыя праўдаы (падманлівыя выяўленні выкрывае, Дуб у апав. Кажа: Лепш быць няшчасным, але відушчым, чымся шчаслівым, ды сляпым) Язэп Драздовіч (1888-1954). Мастацкае майстэрства ён спасцігаў у Віленскай школе малявання (1906-1910). На фармаванне светапогляду мастака вялікі ўплыў мелі творы Янкі Купалы, Якуба Коласа, Максіма Багдановіча. У 1910 г. Ён афармляе “Беларускі каляндар”. З 1926 г. У 1933 г. мастак назаўсёды пакідае Вільню і вяртаецца на родную Дзісеншчыну,. Тут, «паміж Мнютай і Аутай» (па вобразнаму выказванню Я. Драздовіча), нарадзіліся многія яго графічныя і жывапісныя творы. Тут ён стварае скульптурпыя партрэты А. Грыпевіча, Я. Пачопкі, М. Машары. Талент Драздовіча асабліва ярка выявіўся ў графічных творах. Нямала ён зрабіў і ў жывапісе. Яшчэ ў 20-я гады мастак звяртаецца да адлюстравання гістарычпага мінулага народа, Ён быў першаадкрывальнікам вобраза Усяслава Полацкага ў беларускім жывапісе, аб чым сведчыць партрэтны эцюд «Усяслаў Полацкі сядзіць у парубе пад палатамі кіеўскага князя» (1923). У рамаптызаванай волатаўскай постаці Усяслава адчуваюцца моц натуры, воля і розум. Рысы ўзнёсласці і рамантызму характэрны і для іншых жывапісных твораў мастака. Таксама першым у Беларусі звярнуўся Я. Драздовіч да вобраза беларускага першадрукара і асветніка Францыска Скарыны. Ужо ў 1927 г. ён піша яго партрэт для Радашковіцкай беларускай гімназіі,. Вобраз паэта пададзены на фоне ўзору дэкарыраванага народнага ткацтва. Вялікае значэнне мастак надае аздабленню рамы, якая сваімі разьбянымі элементамі арганічна спалучаецца з агульнай вобразнай структурай карціны, не павінна існаваць у цэласнасці, як адзіны жыццёвы арга-нізм, не разбураючы адзін аднаго. У многіх творах на касмічную тэму добра пазнаюцца зямныя краявіды — курганы, валатоўкі, Гуманістычныпачатак акладзены ў аснову ўсёй творчасці Д. на тэму космасу. Ён хацеў бачыць чалавечую дзейнасць перш за ўсё скіраванай на стварэнне дабра для ўсяго чалавецтва. Мастацкае бачанне касмічнага сусвету часам наіўнае, з вышыні сённяшняга дня яно можа здацца непераканаўчым серыі: «Жыццё на Марсе» (1931), «Жыццё на Сатурне» (1932), «Жыццё на Месяцы» (1932). Арыгінальнае ўяўленне мастака дазволіла яму зазірнуць у далёкі і невядомы, загадкавы і таму такі прыцягальны таямнічы свет, стварыць сваю структуру і форму незямнога жыцця. Відавочна, беларуская рэчаіснасць, дзе многія пачынанні беларускай творчай інтэлігенцыі заставаліся марай, прымусіла мастака будаваць свой гмах прыгожага, светлага жыцця, гарманічнага грамадства, некранутай прыроды.Творы Я. Драздовіча на касмічныя тэмы ў нечым сугучныя творам Чурлёніса, але калі славуты літоўскі мастак абстрагаваўся ад рэчаіснасці, ад усяго зямнога, то Драздовіч свядома пераносіў зямныя мары, праявы, ідэі на іншыя планеты, надаваў ім жыццёвасць. На яго творах мы можам пазнаць роўныя мураваныя сцены без слядоў нашэсцяў і войнаў, велічныя вежы, у нечым падобныя да Лідскага і Мірскага замкаў, агароды з доўгімі шнурамі буйной зеляніны, што нагадваюць зямную радыску ці капусту. Ён будуе школу на Марсе (графічны аркуш «Марсіянская школа пад адкрытым небам») ці мармуровы палац («Мармуровы палац-галерэя на Марсе»). 3 жывапісных твораў асаблівую цікавасць уяўляюць раннія: «Трывеж» (1932—1933) і «Артаполіс» (1934—1935). Першы — тонка згарманізаваны, вытрыманы ў светлых градацыях ружовых і блакітна-фіялетавых тонаў — уяўляе мару мастака пра горад спакою і раўнавагі, гармоніі і хараства. «Артаполіс» — горад мастацтва — паўстае сярод зялёнага масіву лесу, дрэвы якога нагадваюць нашы сосны. Пачуццё роднай гісторыі, глыбокае яе вывучэнне дало Д. магчымасць стварыць карціны аб слаўным мінулым свайго народа: «Песня Баяна», «Выгнанне непажаданага князя ў Полацку», «Персцень Усяслава Чарадзея», «Пажар Гарадзішча». Яны былі напісаны ў канцы 30-х — пачатку 40-х г.Значнае месца ў творчасці Я. Драздовіча займае і пейзаж. Некаторыя яго краявіды дайшлі да нашага часу і экспануюцца на яго радзіме ў Музеі мастацтва і этнаграфіі, што ў в. Гарадзец Шаркоўшчынскага р-на, а таксама ў краязнаўчым музеі Германавіцкай сярэдняй школы: «Беразвецкі кляштар», «Рэчка Мнюта», «Лужэцкі тракт». А.Грубэ (скульптар, прэдседацель савета мастакоў БССР), М.Філіповіч –пачынальнікі гіст. Жанру, тэма: савецкая рэчаіснасць, рэвалюцыі, сялянства і рабочага класу. Грубэ Работает в области станковой и монументальной пластики. Испытал влияние белорус. народной деревянной скульптуры. Произведения: «Труд» (1929), «Трактористка» (1935) — оба дерево, Художественный музей БССР, Минск; портрет Л. М. Доватора (гипс, 1942, Третьяковская галерея), памятник В. В. Куйбышеву в Кокчетаве (бронза, 1948), «Сталевары» (гипс, 1957, собственность министерства культуры СССР). Награжден 2 орденами, а также медалями. Фiлiповiч(вуч. У Маскве, накірунак супраматызм, імпрэсіянізм) пiша невялiкую (77,5x92,5) працу «Казка», у якой ягоны сынтэзаваны мэтад знайшоў яскравае ўвасабленьне. Сярод фантастычнага краявiду йдзе двубой двух вершнiкаў-хiмэраў. Адзiн — азiят у рагастай чапцы, у паласатым каптане, увесь жоўта-зялёны. Другi — сiне-чырвоны, закуты ў некае жалезьзе, бадай, паўэўрапеец у бiблейскай мiтры. Б’юцца люта, страшна, топчуць чырвоны дыск, што нiяк з-пад iх ня ўздымецца. Угледзься праз твань, празь цемру, хто б’ецца за тваю зямлю, хто не дае ўстаць сонцу... Пачвары з Усходу i з Захаду. А ты толькi будзеш вызiраць са свайго балота? Няхiтрая прыпавесьць, мудрагелiста зашыфраваная пад «казку». У каляровай гаме, гэткай наўмысна шалёнай, у пярэстым карагодзе пiсягоў ёсьць свая непахiсная лёгiка. Дастаткова прыгадаць росьпiсы на вясковых куфрах, альбо лепей, на дыванах. Чорнае, альбо брунатнае тло, па якiм каляровае напружаньне нарастае ад зялёнага хрому i блакiтных плямiнаў па краёх да чырвона-зялёнага ўдару пасярэдзiне — шыпшына, мак цi ружа... Узыход сонца над зялёнай зямлёю. Як у Дубоўкi: «О, Беларусь, мая шыпшына...»У 1921-22 гадох Фiлiповiч пiша таксама некалькi карцiнаў на шчыра этнаграфiчныя матывы: «На Купальле», «Вясна», «Скокi праз вогнiшча», «Карагод», «Народнае гуляньне». Усю гэтую жывапiсную нiзку лучыць адметны, фiлiповiцкi стыль, нечаканае спалучэньне супрэматычных i iмпрэсiянiстычных прыёмаў, якi зблiжае гэтыя пошукi Фiлiповiча з пошукамi Малевiча, толькi ў адваротным накiрунку. Сярод «этнаграфiчных» палотнаў самым красамоўным стала «На Купальле». У зiхоткiм, стракатым жывапiсе нiбыта матэрыялiзаваўся дзiкi, нястрыманы, спакусьлiвы вiр народнае маладое стыхii. Кантраст сьветлых, агнiстых плямаў на пярэднiм пляне, на якiм выяўленыя людзкiя постацi ў разьятраным рытме скокаў, i суворага, амаль аморфнага дальняга пляну зь цёмнай стужкаю ракi, робiць гэты сюжэт драматычным. Невыпадкова дасьледчыца Валянцiна Вайцяхоўская заўважыла, што стыхiя народнага сьвята асацыюецца ў Фiлiповiча «... з рэвалюцыяй, якая ўспрымалася як страшнае, крывавае, п’янкое сьвята». Сьвята — рэвалюцыя?..Менавiта ў гэты самы час, у 1922 годзе, Фiлiповiч iлюструе «Босых на вогнiшчы» Мiхася Чарота... Хаатычны, калматы натоўп паўстанцаў, спавiты цi то дымам, цi то пылам, топча сваiх ворагаў. Гiпэрбалiзаваныя эмоцыi, якiя мусiлi б давесьцi публiку да афэкту, увабраныя ў схематычныя, прымiтыўныя формы, трапна супалi з эмоцыямi Чарота. Рэвалюцыя — сьвята!..
