Праблемам ч-ка на вайне,муж-ці і гераізму воінаў і партызан у надзвычайных абставінах прысвечаны творы Быкава. У ап-ці”жураўліны крык” аўтар асэнсоўвае трагедыю вайны,яе ўплыў на чал-чы лёс.У ап-ці Мёртвым не баліць”(65) аўтар паказаў трагічн.франтавыя падзеі зімы 1944г. пад Кіраваградам.Але партыйная прапаганда ўспрыняла ап-ць як спробу аўтара паказаць вайну аднабакова,увесці чытача ад верных арыенціраў у разуменні ж-ця краіны ў складаны для яе гіст.час.Беспадстаўна падвергла крытыцы твор г-та “Праўда”.Тв-ць пісь-ка адзначана шэрагам узнагарод:Лаўрэат Джяр. Прэміі СССР за ап-ць “Абеліск” і “Дажыць да світання”,Дзярж.прэміяй БССР імя Коласа за ап-ць “Трэцяе пакаленне” і г д. У ваен.лірыцы М. Танка (зб. “Вастрыце зброю”, “Праз вогненны небасхіл”) цэнтр. месца займае вораз Бел.-партызанкі, палёнай, але няскоранай. Паэт адчуў ніці, што звязваюць вайну на перадавой з бацькоўскім краем, перадаў трывожн. думы маці, якія чакаюць сыноў, жанчын,якія ў думах разам з мужамі і братамі ў баі. У паэзіі ваен. гадоў поруч з матывамі пагрозы фашызму выразна чуецца вера ў перамогу дабра над сіламі зла. Герой ваен. лірыкі ні на імгненне не забывае, за што, у імя чаго ён змагаецца. Вайна для яго не прызванне,а цяжкі, неабходны абавязак (верш пра вайну “Перакройванне шыняля”,”Ластаўкі”, “Ты сёння далёка…””Гастэла”, “Маці” і інш.). З к.50-60г. у выяўл. мас-ве з’явілася вял. Група мастакоў.Мн. мастакі і скульптары абвінавачваліся ў адыходзе “ад рэаліст. Традыцый,у некрыт. Захапленні фармаліст пошукамі”. Першыя карціны,я-я прынеслі поспех Шчамялёву былі прысвечаны вайне.”Цяжкія гады”,”За вольную Беларусь”… побач з памяццю аб гераічным мінулым значнае месца займае т.сучаснасці.У1982г. за цыкл пейзажаў і карцін “край мой Міншчына” м-ку была прысуджана Дзярж. Прэмія БССр.Сярод іх прываблівае серыя жаноч-х партрэтаў,прасякнутыя задуменнасцю і лірызмам,любоўю да жыцця,да прыгожага..Карціны “Святлана”,”Дочкі”,”Сёстры”,”Каця малюе”.У1983г. яму была прысвоена званне нар.мастака БССР.У к. 50х г.на суд грам-ці прадставіў свае перш. Міхаіл Савіцкі. Палотны”Песня”,”Гонар абавязку”У пач.60г. м-к пачаў працаваць над тэмай барацьбы з фашызмам”Партызаны”,”Пакаранне смерцю”.г. творысцвярджаюць гераічны сэнс чалавечага б-ця,ставяцт канкр. Праблемы ж-ця і смерці,абавязку і адданасці.У палотнах з серыі “Лічбы на сэрцы” савіцкі паказвае жахі фашысцкіх канцлагераў,асабіста перажытых мастаком.Важн.месца ў тв-ці мастака займае т.працы.Роздумам пра лёс р.зямлі,працу як асн. Кашт-ць ж-ця прасякнуты палотны “Ураджай”,”хлябы,”Рабочыя”Р-ты мастака з’явіліся значн. Укладам у р-цё бел. І сусв-га выяўл. маст-ва.Яму прысвоена званне нар.м-ка БССР іСССр.Быў абраны правадзейным членам Акадэміі мастацтваў. Скульптурны ансамбль на плошчы Я. Коласа ў Мінску, манумент перамогі на плошчы Перамогі добра вядомы жыхарам і гасцям сталіцы. Аўтарам скульптурнага ансамбля і кампазіцыі "Слава загінуўшым героям" на адной з граняў манумента з'яўл. Заір Ісакавіч Азгур, патрыярх бел.выяўл.маст-ва. Па-сапраўднаму талент мастака праявіўся ў ваенныя і пасляваенныя гады. 3. Азгур увекавечыў у скульптуры вобразы каля сарака Герояў Савецкага Саюза (М. Гастэлы, В. Талаліхіна, А. Радзімцава, М. Сільніцкага, Ф. Смалячкова, М. Шмырова, А.І. Малодчага і інш.). Усе яны вызначаліся адметнай індывідуальнасцю, паказам гераічнага, узнёслага ў простым чалавеку. Некаторыя з гэтых работ у 1946 г. былі адзначаны Дзяржаўнай прэміяй СССР. У пасляваенныя гады побач з тэмай ВАВ ў творчасці 3. Азгура вялікае месца займала гіст. тэматыка. З'явіўся цыкл партрэтаў славутых прадстаўнікоў бел. культуры мінулага (Ф. Скарыны, Ф. Багушэвіча, Цёткі), выдатных дзеячаў літаратуры і мастацтва Савецкай Беларусі (Я. Коласа, Я. Купалы, К. Крапівы, С. Селіханава, У. Дзядзюшкі). Сваёй працай ён сцвярджаў агульначалавечыя гуманістычныя каштоўнасці і тым узвышаў сваю Радзіму, пашыраў духоўныя гарызонты землякоў.
