Алтын Адам.Алматыда археология мұражайында экпоннатар мың-мыңдап саналады.Әсіресе ерте заманға жататындары тіпті көп.Соның ішінде 17-18 жасар жауынгердің алтындаған сән-салтанатты киімі көзге түседі. Басына төбесі ұзынша,шошақ бас киім киген. 200-ден артық алтын зерлі заттармен әшекейлеген. Алтын заттардың әр бөлшегі барыстын, тау ешкінің, арқардың, жылқының, құстын кескінімен таңбаланған. Иір мүйізді, қанатты екі аттың мүсіні маңдай тұсында тұр, оған қоса ұзын тармақты екі жапырақ бар.Мойнына бұралған алтын алқа таққан алқаның ұшында жолбарыстың басы бейнеленген. Сырт киімі-бешпент пен шалбар. Қызыл түсті былғары қысқа бешпенттің өн бойына тұтас жапырақ. Жапырақ алтыннан жапсырылған. Жағасы, оңірі, етігінде жолбарыстың айбарлы тұмсығы бейнеленген төрт бұрышты ірі-ірі әшекей алтын тұтас қапталған. Бешпенттің бүкіл бойы үш мыңға жуық алтын мен көсикерілген. Етіктің қонышына үш бұрышты бармақтай-бармақтай алтын әшекейлер жапсырылған. Жейдесінің жағасы мен жеңіне де алуан алтын өрнек қадалған. Сыртынан буынған қайыс белдіктегі әшекей де кесек алтыннан құйылған. Үлкен екі алтын сақинаның біреуінің бетінде сәнді бас киім киген, қолына қыран ұстаған адамның басы бейнеленген, бұл жүзік-мөр.”Алтын адам” жатқан Есік обасынан біздің заманымыздың бұрынғы 5-4 ғасырларға тән 4 мыңнан артық бұйым табылыпты. 2. «Ұлттық аспаптар» туралы диалог құрастырыңыз. - Қазақ музыкалық аспаптары мұражайында қандай экспонат жоқ? - Қазақ музыкалық аспаптары мұражайында «өлі» эксонат жоқ. - Мұражайда қандай мүмкіндік жасалған? - Мұнда әр музыкалық аспаптың үнін естуге, ойнау тәсілімен танысуға мүмкіндік жасалған. Музыкалық аспаптардың ойналу сипатына, дыбысына қарай төрт топқа жіктелген. - Музыкалық аспаптардың ойналу сипатына, дыбысына қарай неше топқа жіктелген. - Музыкалық аспаптардың ойналу сипатына, дыбысына қарай төрт топқа жіктелген. - Ішекті аспаптарға қандай музыкалық аспаптар жатады? - Ішекті аспаптарға домбыра, қобыз, сазген, жетіген, адырна деген музыкалық аспаптар жатады. - Уілдек аспаптарға қандай музыкалық аспаптар жатады? - Уілдек аспаптарға қамыссырнай, үскірік жатады. - Дабылды-шулы аспаптар тобына нелер жатады? - Дабылды-шулы аспаптар тобына дабыл, тоқылдақ, асатаяқ, қоңырау, дауылпаз және тұяқтас жатады. - Сарнамалы аспаптарға қандай музыкалық аспаптар жатады? - Сарнамалы аспаптарға ауызсырнай, сырнай жатады. - Саған қандай музыкалық аспаптар ұнайды? - Маған домбыра, қобыз ұнайды.
3 Төл сөз бен төлеу сөз. Төл сөзбен төлеу сөздің айырмашылығы неде?
Адам өз сөзіннің ішінде басқа біреудің сөзін (ойын) өзгертпей, сол күйінде келтірсе, ондай сөйлемді төл сөзді сөйлем дейді.
Мұғалім айтты: “Алма, бор алып келші!” Біреудің сөзінің (ойының) автор тарапынан өзгеріске ұшырап берілуін төлеу сөз дейді. 2. Автор может передать чужую речь от своего лица, в измененной форме. Айбек ертең қалаға баратынын айтты. (Айбек сказал, что он завтра поедет в город.)
№8 билет 1. «Жеңіске – 70 жыл» тақырыбы бойынша әңгімелеңіз.
2 Наурыз мерекесі-диалог. - Наурыз қаңдай мейрам? - Наурыз-халық мейрамы.Науыз дін мейрамы емес, тұрмыс шаруашылық мейрамы, табиғат мейрамы. Наурыз-жыл басы. - Наурызда не болады? - Киіз үйлер тігіледі, ән айтылады,адамдар әдемі, сәнді киім тігеді,түрлі ұлттық ойындар өткізіледі. Адамдар бір бірін құттықтап, жақсы тілектер айтады, көже пісіріледі. - Көженің мәні қандай? - Көже пісіру жеті тағамға деген сый-құрмет көрсету. - Олар қандай тағамдар? - Су, сүт, ет, дән, ұн, тұз, май. - Неге осы 7 тағам қосылып пісіріледі? - Бұл өмірге ең керекті 7 тағам.Басқа тамақсыз адам өмір сүре алады, ал бұларсыз өмір суре алмайды. - Наурыз мейрамына байланысты қандай тілектер, баталар білесін? - Ұлыстың он болсың! - Ақ мол болсын! - Қайда барсан жол болсын! - Ұлыс бақты болсың! - Төрт түлік ақты болсын! - Ұлыс береке берсін! - Бәле-жала жерге кірсін! - Әумин! - Наурыз мерекесі неге көктемде тойлады? - Н.мерекесі-жыл басы,наурыздың 21-22 күн мен түн тенеседі,табиғат оянады. - Қазақ халқының шаруашылығында айынның қандай манызы бар? - Қазақтың малы төлдейді.Бұл-кіріс кіретін ай. - Наурыз сөзінің маңызы қандай? - “ Нау ”-жаңа руз -жыл: /парсы сөз/. 3. Жалаң және жайылма сөйлем. Жалаң;– тұрлаусыз мүшелері жоқ сөйлем. (Предложения, которые состоят только из главных членов предложения (бастауыш –подлежащее, баяндауыш – сказуемое) называются жалаң (нераспространенные) Мұғалім келді. Жайылма – тұрлаулы және тұрлаусыз сөйлем мүшелері бар сөйлемдер. Предложения, которые состоят из главных членов предложения (бастауыш –подлежащее, баяндауыш – сказуемое) и второстепенных членов предложения (толықтауыш-дополнение, анықтауыш – определение, пысықтауыш – обстоятельство) называются распространенные Бүгін мұғалім жаңа сабақты өте қызық өткізді.
№9 билет 1 Тіл туралы Заңның кейбір баптарын өзің түсінгеніңше айтып бер. Расскажи, как ты понимаешь одну из статей Закона “О языках в РК”? 10 бап – статья 10 Қазақстан Республикасында іс жүргізу екі тілде жүргізіледі. В Казахстане делопроизводство ведется на двух языках. Қазақ тілі – мемлекеттік тіл. Казахский язык- государственный язык. Орыс тілі – ресми тіл. Русский язык- официальный язык. 2 Қазақстан Республикасының мерекелері – праздники Республики Казахстан
- Қазақстан Республикасының мерекелері немен бекітілген? - Қазақстан Республикасының мерекелері Заңымен бекітілген. Праздники Республики Казахстан утверждены Законом. - Қазақстан Республикасының мерекелерін атап өт. - Қазақстанда көп жақсы мейрамдар бар. Есть много хороших праздников. Олар – 16, 17 желтоқсан -Тәуелсіздік күні, 21, 22, 23 наурыз - Наурыз мейрамы, 30 қазан - Конституция күні. - Осы мейрамдарды біздің қазақстандықтар не істейді? - Осы мейрамдарды біздің қазақстандықтар тойлайды және жақсы көреді. Эти праздники наши казахстанцы празднуют и любят.
3 Құрмалас сөйлем (сложное предложение) Екі немесе бірнеше жай сөйлемнен құралып, күрделі ойды білдіретін сөйлем құрмалас сөйлем деп аталады. Құрмалас сөйлем құрамына қарай үш түрлі болады: салалас, сабақтас, аралас (смешанный) Сложным называется предложение, которое состоит из двух или нескольких простых предложений, объединенных в одно целое по смыслу и интонационно.
Құрамындағы жай сөйлемдерінің баяндауыштары тиянақты болып, өзара тең дәрежеде байланысқан құрмалас сөйлемнің түрі салалас құрмалас сөйлем деп аталады. Сложносочиненные предложения состоят из двух и более простых предложений, равноправных по смыслу и соединенных сочинительными союзами. Жалғаулықты салалас құрмалас сөйлем
Сабақтас құрмалас сөйлем. /Сложноподчиненные предложения/ Құрамындағы жай сөйлемдерінің алғашқысы тиянақсыз болып, соңғысына бағына байланысқан құрмалас сөйлемнің түрі сабақтас құрмалас сөйлем деп аталады. Бағыныңқы сөйлем басыңқы сөйлемдегі істің шарты болып келетін сабақтасты шартты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем дейді. Басыңқыдағы іске бағыныңқыда айтылған іс немесе бағыныңқыдағы іске басыңқыдағы іс қарсы қойыла айтылған сабақтасты қарсылықты бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем дейді. Бағыныңқысы басыңқыдағы істің мезгілін білдіретін сабақтасты мезгіл бағыныңқылы сабақтас құрмалас сөйлем дейді.
|
