модуль.Ф.7.03-09
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ М.О. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТIК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТIК УНИВЕРСИТЕТI ФИЛОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ «ҚАЗАҚ ТІЛІ МЕН ӘДЕБИЕТІ» кафедрасы
Бекітемін______________ Факультет деканы Б.М.Тілеубердиев «_____» _________2014 ж. СТУДЕНТ ҮШІН «Балалар әдебиеті» (БА 3206) ПӘНІНЕН ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫ (SYLLABUS) Мамандығы: 5В011700- Қазақ тілі мен әдебиеті Курс: 4 Семестр: 7 Кредиттер саны: 2 Дәріс: 15 сағат Практикалық сабақтар: 15 сағат ОСӨЖ – 30 сағат СӨЖ – 30 сағат Шектік бақылау: (7 және 15 апта) Емтихан: 7 семестр Оқытушы туралы мағлұматтар: Тұрдалиева Роза Сапарбекқызы – ф.ғ.к., аға оқытушы, М. Әуезов атындағы ОҚМУ-дағы педагогикалық өтілі 25 жыл, қызмет саласы – қазақ әдебиеті Кеңсе: «Қазақ тілі мен әдебиеті» кафедрасы Мекен-жайы: Шымкент қ, №8 оқу ғимараты, каб.206 Тел.: 31-43-25 Е-mail: [email protected] Кеңес беру уақыты: (сабақ кестесіне сәйкес)
Шымкент, 2014 ж. Оқыту бағдарламасы (SYLLABUS) «Қазақ тілі мен әдебиеті» кафедрасының мәжілісінде талқыланып бекітілді, №1 хаттама, «28» тамыз 2014 ж.
Кафедра меңгерушісіН.Қ.Омаров (қолы)
SYLLABUS филология факультетінің әдістемелік комиссиясы мақұлдаған. Хаттама № 1, «» тамыз 2014 ж.
ӘК төрағасы _________________ Г.О. Жетпісбаева (қолы)
Факультет администраторы __________________ А.Е. Сералиева (қолы, күні)
1. «Балалар әдебиеті» пәннің мақсаты мен міндеттері Бұл пәнді оқыту мақсаты – балалар әдебиеті әрқашан жас ұрпаққа арналған әдебиеттің тірі процессіне белсене араласып, нақты әдеби туындыны жан – жақты талдау, оның идеялық көркемдік құнын белгілеу, өз кезінің эстетикасы үшін мәні мен маңызын анықтау арқылы, бір жағынан жазушыға жазғандарының бағалы қасиеттерін, ерекшеліктері мен кемшіліктерін көрсетіп, оның творчестволық өсуіне тікелей көмек жасаса, екінші жағына оқырманды оқығандарының байыбына барып, оны жете түсініп, дұрыс бағалауға баулиды. 1.1 Курстың мақсаты мен міндеті. Қазақ балалар әдебиеті нақты мәселелерді зерттеуде әдебиеттің ішкі даму заңдылықтарын, жанрлардың ерекшеліктері мен туу жолдарын анықтауға батыл қадам жасап отырған бүгінгі таңда әдебиетімізге зерттеліп жүрген проза, поэзия, драматургия жанрлары сияқты балалар әдебиетінің де тарихы мен қалыптасу процестері, өзіне тән шығармашылық жекелеген мәселелері зерттеуді қажет етеді. Осымен байланысты қазақ балалар әдебиеті мен ғылымының тарихы кезеңдерін білу және қазіргі кезеңдегі балалар әдебиетінің эстетикалық деңгейлерін студенттерге таныту пәннің негізгі мақсаты болып табылады. Сондай-ақ, балалар әдебиетінің табиғаты мен әдістері, қызметі (функциясы) принциптері, түрлері, жанрлары туралы оқып үйрету “Қазақ балалар әдебиеті” курсының мақсаты болып табылады. 1.2 Курс мазмұны. Балалар әдебиеті көркем шығарманы бағалаудың жолдары, тәсілдері, шарттары, ережелері бар. Көркемдік критерий, ең алдымен, әдеби шығармашылық бағалы жағын көре білу балалар әдебиетінің ең үлкен міндетінің өзі осы. - Балалар әдебиетінің тарихы, қоғамдық-әлеуметтік жағдайлармен тығыз байланысын қарастыру арқылы әдебиеттің ұлт ой-санасын оятудағы міндетін айқындау. - ХІХ ғасырдың екінші жартысындағы және ХХ ғасырдың бас кезіндегі әдебиетпен байланысы, дәстүрлі әдебиет үлгісін дамыту мен өзіндік ізденістерден туған жаңашылдықтың белгілерін тану - ХХ ғ.. әдебиеттері ірі әдеби тұлғалардың романтизммен реалистік әдіс тәсілдерді қатар ала жүріп,өмір шындығын ашудағы өзіндік қол таңбасын бағамдау. 1.3 Студенттердің терең білім алуы үшін бірқатар пәндердің кейбір тақырыптарын меңгеруіне тура келеді. Әдеби бағыттардың ерекшеліктері мен ортақ белгілерін нақтылап,белгілі өкілдерінің шығармашыфлығы арқылы творчествалық жетістіктері мен кемшіліктерді саралау. ХХ ғ.. жаңа жанрлардың пайда болуы мен өркендеуінің мән-маңызын ашу. Балалар әдебиеті кеңестік әдебиеттің алғашқы кезеңіндегі әдебиетке кері әсер еткен тапшылдық идеология мен кейбір теориялық тұжырымдардың кемшілігін ашып көрсету. Курс пререквизиті Бұл курсты меңгерген студенттің тілі дамиды, ауызша, жазбаша сөйлеу әрекеті функциональды стиль тұрғысынан жаттығады және тіл мәдениеті қалыптасады. Осы пәндерді игеру жолында студент өзінің білімінің дағдылық, іскерлік қабілетін дамытып, ана тілінің қасиетін тереңінен танып, оның қыр-сырын меңгеріп, өз бойына ана тіліне деген сүйіспеншілігін дарытып, тіл мәдениетін өркендетуге үлес қосары сөзсіз. Курс постреквизиттері (курсты меңгерген студент нені біліп іске асыра алуы қажет). Бұл курсты меңгерген студенттің тілі дамиды, ауызша, жазбаша сөйлеу әрекеті функциональды стиль тұрғысынан жаттығады және тіл мәдениеті қалыптасады. Осы пәндерді игеру жолында студент өзінің білімінің дағдылық, іскерлік қабілетін дамытып, ана тілінің қасиетін тереңінен танып, оның қыр-сырын меңгеріп, өз бойына ана тіліне деген сүйіспеншілігін дарытып, тіл мәдениетін өркендетуге үлес қосары сөзсіз. 1. Курс саясаты: 1. СӨЖ арналған тапсырмалар бірінші аптада беріледі. 2. Студент қатыспаған сабақтарын кафедрада бекітілген кестеге сәйкес тапсырады. 3. Ағымды аптада тапсырманы дер кезінде орындамаған жағдайда бағасы 20% төмендетіледі. 4. Студент семестр барысында оқытушы анықтайтын тізбеге сәйкес кем дегенде 6 тапсырма орындауы тиіс. 5. Әр тапсырманы оқытушы 100% -ға дейін бағалайды, балға шағуды компьютердің өзі анықтайды. 6. Әр межелі бақылауда 30 балл. 7. Кемі 36 балл жинаған студент емтихан тапсыруға жіберіледі. 8. Емтихан балы 40 пен 20-ның арасында бағаланады. 9. Студенттердің білімін бағалау
3. Курстың мазмұны 3.1 Дәрістердің тақырыптық жоспары модуль. 1-лекция. Кіріспе. Қазақ балалар әдебиетінің сипаты. Балалар әдебиетінің өзіне тән рекшелігі. Балалар әдебиетінің қалыптасу, даму жолдарына шолу. Балалар фольклоры. Балаларға арналған халықтық өлеңдер. Бесік жыры, тұсау кесу жырындағы эстетикалық идеял, оның тәрбиелік мәні. Төрт түлік мал, жан-жануарлар туралы өлеңдердің маңызы 2-лекция. Жаңылтпаш, мақал-мәтел, жұмбақтар. Бала тілін дамытудағы жаңылпаштың ролі. Халық даналығына баулуда мақал-мәтелдердің маңызы. Балалардың ойлау қабілетін қабілетін қалыптастырудағыжұмбақтардың мәні.Ертегілер туралы түсінік. Ертегілердің халық даналығының айнасы екені. Олардың қоғам өміріне адамның дүниетанымынабайланысы 3-лекция. Ы.Алтынсарин – балалар әдебиетінің атасы. Алтынсариннің қазақ балалар әдебиетін қалыптастырудағы еңбегі. А.Құнанбаевтың өнер-білімге үндеген өлеңдері, қара сөздерінің тәрбиелік мәні. 4-лекция. ХХ ғасырдың бас кезіндегі қазақ балалар әдебиеті. Ш.Құдайбердиев, М.Жұмабаев, С.Көбеев, С.Торайғыров, С.Дөнентаев сияқты ақын-жазушылардың балаларға арнаған шығармаларына шолу 5-лекция. Кеңес дәуірінің алғашқы жылдарындағы балалар әдебиеті. Кеңестік балалар әдебиеті туралы қазіргі пікір. Социализмнің жасампаздығын жырға қосу. С.Сейфуллин, Б. Майлин, І.Жансүгіров шығармаларының өзіндік ерекшеліктері 6-лекция. М.Әуезов, С.Мұқанов, А.Тоқмағамбетов шығармаларының қазақ балалар әдебиетіндегі алатын орны. 7-лекция. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы балалар әдебиеті. (1941-1945). Ж.Жабаев,Б.Бұлқышевтің «Өмір мен өлім» туралы әңгімесі, Қ.Қайсеновшығармаларының балаларды патриоттық, интернационалдық рухта тәрбиелеу ісіндегі маңызы Модуль 8-лекция. Ұлы Отан соғысынан кейінгі дәуірдегі балалар әдебиеті (1949-60жж) Ө.Тұрманжанов өмірі мен ақындық қызметі жөнінде қысқаша мәлімет, өлеңдерінің көркемдігі, тілі. Ақын аудармаларының тәрбиелік мәні. 9-лекция. С.Бегалин өмірі мен жазушылық қызметі. С.Бегалиннің «Сәтжан», «Көксегеннің көргендері», «Бала мерген», «Алданған жолбарыс» повестеріндегі ауыл өмірінің көріністері, танымдық, тәрбиелік ойлары. 10-лекция..М.Әлімбаев өлеңдеріндегі тәрбиелік мәселелер. Балдырғандар мен бастауыш мектеп оқушыларына арналған ақын шығармаларының тағылымы, тіл көркемдігі, әсерлілігі. Өлеңдеріндегі юмор, сын-сықақ. 11-лекция. Ә.Дүйсенбиев өмірі мен шығармашылығы. Мектеп оқушыларына ыңғайланып жазылған өлеңдері мен әңгімелері: «Доп», «Қайырлы таң, балалар», «Ақ қозы». Ақын шығармаларының көркемдігі, тіл жеңілдігі, жатқа айтуға ыңғайлылығы 12-лекция. Ж.Смақов. Бөбектерге арнап жазған «Қаз, қаз бас», «Ойындар мен жұмбақтар». Ақынның шығармаларында еңбекті, адам парасатын, ақылдықты ардақтап көрсетуі. 13-лекция. С.Сарғасқаев өмірі мен жазушылық қызметі. Жазушышығармаларындағы мектеп өмірі, балалар достығы.«Сұлутөрдің балалары» повестерінің, «Сынған тіс», атты әңгімелерінің тақырыбы, тәрбиелік мәні, жазушы шығармаларының сюжеттік тартымдылығы, өмір көріністерін суреттеуде пейзажды шебер қолдануы 14-лекция. Қ.Мырзалиев өмірі мен шығармашылығы. Ақын өлеңдеріндегі баланың анаға, туған жерге деген сүйіспеншілігі. «Балама хат», «Бесік жыры», «Бәрі де ана, бір өзіңнен басталады», «» т.б. өлеңдерінің тақырыптық, көркемдік ерекшеліктері 15-лекция. Қазіргі балалар әдебиеті. Қазақ балалар әдебиетінің қазіргі кезеңі, жанрлық түрлерінің дамуы, стиль жағынан күрделене түсуі. Б.Соқпақбаев өмірі мен қызметі. Жазушының өмірбаяндық туындысы – «Балалық шаққа саяхат» повесі. «Менің атым Қожа» повесінің танымдық және тәрбиелік мәні. 3.2 Практикалық (семинарлық) сабақтардың тақырыптық жоспары Модуль 1-практикалық сабақ. Кіріспе. Қазақ балалар әдебиетінің сипаты. Балалар әдебиетінің өзіне тән рекшелігі. Балалар әдебиетінің қалыптасу, даму жолдарына шолу. Балалар фольклоры. Балаларға арналған халықтық өлеңдер. Бесік жыры, тұсау кесу жырындағы эстетикалық идеял, оның тәрбиелік мәні. Төрт түлік мал, жан-жануарлар туралы өлеңдердің маңызы 2-практикалық сабақ. Жаңылтпаш, мақал-мәтел, жұмбақтар. Бала тілін дамытудағы жаңылпаштың ролі. Халық даналығына баулуда мақал-мәтелдердің маңызы. Балалардың ойлау қабілетін қабілетін қалыптастырудағыжұмбақтардың мәні.Ертегілер туралы түсінік. Ертегілердің халық даналығының айнасы екені. Олардың қоғам өміріне адамның дүниетанымынабайланысы 3-практикалық сабақ. Ы.Алтынсарин – балалар әдебиетінің атасы. Алтынсариннің қазақ балалар әдебиетін қалыптастырудағы еңбегі. А.Құнанбаевтың өнер-білімге үндеген өлеңдері, қара сөздерінің тәрбиелік мәні. 4-практикалық сабақ. ХХ ғасырдың бас кезіндегі қазақ балалар әдебиеті. Ш.Құдайбердиев, М.Жұмабаев, С.Көбеев, С.Торайғыров, С.Дөнентаев сияқты ақын-жазушылардың балаларға арнаған шығармаларына шолу 5-практикалық сабақ. Кеңес дәуірінің алғашқы жылдарындағы балалар әдебиеті. Кеңестік балалар әдебиеті туралы қазіргі пікір. Социализмнің жасампаздығын жырға қосу. С.Сейфуллин, Б. Майлин, І.Жансүгіров шығармаларының өзіндік ерекшеліктері 6-практикалық сабақ. М.Әуезов, С.Мұқанов, А.Тоқмағамбетов шығармаларының қазақ балалар әдебиетіндегі алатын орны. 7-практикалық сабақ. Ұлы Отан соғысы жылдарындағы балалар әдебиеті. (1941-1945). Ж.Жабаев,Б.Бұлқышевтің «Өмір мен өлім» туралы әңгімесі, Қ.Қайсеновшығармаларының балаларды патриоттық, интернационалдық рухта тәрбиелеу ісіндегі маңызы Модуль 8-практикалық сабақ. Ұлы Отан соғысынан кейінгі дәуірдегі балалар әдебиеті (1949-60жж) Ө.Тұрманжанов өмірі мен ақындық қызметі жөнінде қысқаша мәлімет, өлеңдерінің көркемдігі, тілі. Ақын аудармаларының тәрбиелік мәні. 9-практикалық сабақ. С.Бегалин өмірі мен жазушылық қызметі. С.Бегалиннің «Сәтжан», «Көксегеннің көргендері», «Бала мерген», «Алданған жолбарыс» повестеріндегі ауыл өмірінің көріністері, танымдық, тәрбиелік ойлары. 10-практикалық сабақ. М.Әлімбаев өлеңдеріндегі тәрбиелік мәселелер. Балдырғандар мен бастауыш мектеп оқушыларына арналған ақын шығармаларының тағылымы, тіл көркемдігі, әсерлілігі. Өлеңдеріндегі юмор, сын-сықақ. 11-практикалық сабақ. Ә.Дүйсенбиев өмірі мен шығармашылығы. Мектеп оқушыларына ыңғайланып жазылған өлеңдері мен әңгімелері: «Доп», «Қайырлы таң, балалар», «Ақ қозы». Ақын шығармаларының көркемдігі, тіл жеңілдігі, жатқа айтуға ыңғайлылығы 12-практикалық сабақ. Ж.Смақов Бөбектерге арнап жазған «Қаз, қаз бас», «Ойындар мен жұмбақтар». Ақынның шығармаларында еңбекті, адам парасатын, ақылдықты ардақтап көрсетуі. 13-практикалық сабақ. С.Сарғасқаев өмірі мен жазушылық қызметі. Жазушышығармаларындағы мектеп өмірі, балалар достығы.«Сұлутөрдің балалары» повестерінің, «Сынған тіс», атты әңгімелерінің тақырыбы, тәрбиелік мәні, жазушы шығармаларының сюжеттік тартымдылығы, өмір көріністерін суреттеуде пейзажды шебер қолдануы 14-практикалық сабақ. Қ.Мырзалиев өмірі мен шығармашылығы. Ақын өлеңдеріндегі баланың анаға, туған жерге деген сүйіспеншілігі. «Балама хат», «Бесік жыры», «Бәрі де ана, бір өзіңнен басталады», «» т.б. өлеңдерінің тақырыптық, көркемдік ерекшеліктері 15-практикалық сабақ. Қазіргі балалар әдебиеті. Қазақ балалар әдебиетінің қазіргі кезеңі, жанрлық түрлерінің дамуы, стиль жағынан күрделене түсуі. Б.Соқпақбаев өмірі мен қызметі. Жазушының өмірбаяндық туындысы – «Балалық шаққа саяхат» повесі. «Менің атым Қожа» повесінің танымдық және тәрбиелік мәні. 3.3 Зертханалық сабақтардың тақырыптық жоспары (Оқу жоспарында қарастырылмаған) 3.4 Курстық жоба (жұмыс) тақырыптары (Оқу жоспарында қарастырылмаған) 4. Студенттің өзіндік жұмыстарына берілген тапсырмалар (СӨЖ).
5. Тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі.
5. Ұсынылатын әдебиеттер тізі 5.1 Негізгі әдебиеттер: 1. Ахметов Ш. Қазақ балалар әдебиеті. А., 1974. 2. Ахметов Ш. Қазақ совет балалар әдебиеті. А., 1976. 3. Әуезов М. Әдебиет тарихы. А., 1991. 4. Ғабдуллин М. Қазақ халқының ауыз әдебиеті. А., 1974. 5. Қоңыратбаев Ә. Қазақ әдебиетінің тарихы. А., 1994. 6. Сүйіншәлиев Х. ХІХ ғасыр әдебиеті. А., 1992 7. Қазақ әдебиетінің тарихы. Т. ІІІ. А., 1967 8. Алтынсарин Ы. Таза бұлақ. Өлеңдер, әңгімелер, хаттар. 1988 9. Алтынсарин Ы. Өнер-білім бар жұрттар. А., Жалын, 1991 10. Көбеев С. Орындалған арман. А., 1954. 11. Садырбаев С. Қазақ халқының ауыз әдебиеті. Хрестоматия. А., 1977 12. Адамбаев Б. Халық даналығы. А., 1976 13. Тәжібаев Ә. Өмір және поэзия. А., 1960 14. Қирабаев С. Әдебиетіміздің ақтаңдақ беттері. А., 1995 15. Қирабаев С. Мектеп және қазақ әдебиеті. А., 1979. 16. Базарбаев М., Нарымбетов Ә. Отан соғысы кезіндегі әдебиет. А., 1984 17. Жарықбаев Қ. Қазақ тәлім-тәрбиесі 18. Мұқанов М. Жас және педагогикалық психология. А., 1982 19. Қазақ балалар әдебиеті. Хрестоматия. А., 1977 20. Ергөбеков Қ. Жақсыдан қалған сөз. А., 1991 21. Ергөбек Қ. Арыстар мен ағыстар. (Қазақ балалар әдебиеті мәселелері). А., «Өркениет», 2003 ж. 22. Қазақ совет балалар жазушылары. Қаламгерлік өмірбаян жинағы. Құрастырған Қ.Ергөбек. А., «Жалын», 1987 ж. 23. Қазақ балалар әдебиетінің кітапханасы. Асыл сөз. Өлеңдер. Ертектер. Аңыздар. А., «Жалын», 1987. 24. Қазақ балалар әдебиетінің кітапханасы. Дауылпаз жырлар. Өлеңдер. Поэмалар. А., «Жалын», 1987. 25. Қазақ балалар әдебиетінің кітапханасы. Қалмақан Әбдіқадыров. Сапарғали Бегалин. А., «Жалын», 1989. 26. Қазақ балалар әдебиетінің кітапханасы. Қадыр Мырза. Қастек Баянбай.. А., «Жалын», 1993. 27. Қазақ балалар әдебиетінің кітапханасы. Бердібек Соқпақбаев. Мағзұм Тиесов. А., «Жалын», 1990. 28. Қазақ балалар әдебиетінің кітапханасы. Сансызбай Сарғасқаев. Қасым Қайсенов. А., «Жалын», 1990. 29. Қазақ балалар әдебиетінің кітапханасы. Өтебай Тұрманжанов. Мұзафар Әлімбаев. А., «Жалын», 1989. 30. Ол кім Бұл не. Төменгі класс оқушыларына арналған 3 томдық энциклопедия. А. Қазақ совет энциклопедиясының бас редакциясы. 1985. 31. Ергөбеков Қ. Өтебай Тұрманжанов. А. «Рауан», 1992. 32. Мырзалиев Қ. Күміс қоңырау. А., «Жалын», 1985. 33. Ыбырайым Б. Сырлы әлем. Қазіргі қазақ балалар прозасы. А. «Ана тілі», 1997. Қосымша әдебиеттер: 1. Т. Кәкішев Қазақ әдебиет сынының тарихы. А., 1996 2. Н.Нұрпейісов. Әдебиет және сын мәселелері. Шымкент. 2007. 3. М.Қаратаев Әдебиет және эстетика. А., 1970 4. Сөзстан 1-7 кітап. А., 1980-1986 5. 20-30 жылдардағы қазақ әдебиеті. А., 1997 6. 40-50 және 60 жылдардағы қазақ әдебиеті. А., 1988. 7. Әдеби мұра және соны зерттеу. А., 1959 8. Уақыт және қаламгер. 1-14 т. кітаптар А., 1973-1989 9. Ж.Аймауытов мағжанның ақындығы туралы. Кітапта: М.Жұмабаев шығармалары. А., 1989. 400-401. 10. К.Сыздықов М.Әуезов әдебиет сыншысы. А., 1973 11. Р.Бердібаев Биік парыз. А., 1981
|
