К.Маркс әлеуметтануыО.Конт пен Г.Спенсердің кезінде әлеуметтану ғылымында ерекше ой – пікір айтып әлеуметтанудың айырықша тұжырымдамасын жасаған Карл Маркс (1818 – 1883 ж.ж.) болды. К.Маркстің әлеуметтану теориясында көптеген бағалы ой-пікірлер, тұжырымдар бар. К.Маркс мінсіздендірілген, абстрактылы қоғам жағдайына тән даму теориясына қарсы шығып, өзінің нағыз, шынайы фактілерге негізделген қоғамның объективтік материалистік теориясын жасады, қоғамның дамуын «формация», яғни ерекше бір құбылыс ретінде қарастырды. К.Маркс қоғамның даму заңдарын түсіндіргенде, әр уақытта экономиканы (яғни, өндірістік тәсілді, оның ішінде өндіргіш күштерді, оларға сәйкес өндірістік қатынастарды) ең басты, қозғаушы, шешуші күш деп санады. Қоғамның дамуын (детерминизм) бір формацияның, оған тән өндірістік тәсілдің екінші бір формациямен ауысуымен байланыстырады. К.Маркстің әдістемесінде қоғам дамуының екі басты үлгісі бар: а) органикалық ә) механикалық. Біріншісі, әлеуметтік эволюциялық процесті түсіндіру үшін қолданылады. Басқаша айтқанда, бірінші үлгі қоғамды тарихи процесс ретінде қарастырады. Екінші үлгі, формацияның негізгі екі компоненті–базис пен қондырманы талдағанда, олардың арасындағы қатынастарды механизм ретінде түсіндіреді. К.Маркс әлеуметтік құрылым теориясын жасаған авторлардың бірі болды. Жікке, топқа бөлудің негізгі, басты белгісі өндірістік құрал – жабдықтарына меншік формасына байланысты екенін көрсетті. Сөйтіп, К.Маркс қоғамның әлеуметтік құрылымын экономикалық таптардың қатынасы арқылы анықталады деп көрсетті. Осыған орай К.Маркс жеке тұлғаны зерттеудің қажеттілігін айтып, оны қоғамдық қатынастардың жиынтығы деп түсіндірді.
|
