Саяси орта 1 страницаСаяси ортада болып жатқан оңиғалар маркетингтік шешімдерге қатты әсер етеді. Бұл орта заң ережелеріне, мемлекеттік мекемелерге және адамдар мен ұйымдарға ықпал етіп, олардың қоғам шеңберіндегі іс-қимыл еркіндігін шектейтін ықпалды топтардан тұрады. Кәсіпкерлік қызметті реттеу бойынша заңдар. Кәсіпкерлік қызметті реттейтін заң актілерінің саны күн сайын көбейіп отырады. Олар әртүрлі себептерге байланысты пайда болады. Біріншісі – фирмаларды бір-бірінен қорғау. Кәсіпкерлер әдетте бәсекені көздегенімен, өз мүддесіне қозғай бастағанда, бәсекені басуға тырысады. Мәдени орта Адамдар белгілі бір қоғамда өмір сүреді. Олардың негізгі көзқарастарын, құндылықтары мен мінез-құлқын, жүріп-тұру нормаларын осы қоғам қалыптастырады. Маркетингтік шешім қабылдауға мәдени ортаның мынадай ерекшеліктері әсер етуі мүмкін. Негізгі дәстүрлі мәдени құндылықтарға ұмтылу. Әр қоғамның бұдан бұрыннан қалыптасқан өз құндылықтары мен көзқарастары болады. Сол қоғамның мүшелері осы құндылықтар мен көзқарастарды ұстанады. Бірыңғай мәдениет шеңберіндегі қосалқы мәдениет. Кез келген қоғамда құндылықтар жүйесі ортақ адамдар топтары, қосалқы мәдениеттер болады. Нарық қызметкерлеріне мақсатты нарық ретінде осындай қосалқы мәдениеттің бірін таңдап алуға болады. Екінші – мәдени құндылықтардың уақытша өзгеруі. Алғашқы құндылықтардың тұрақты болуына қарамастан, мәдени ортада өзгерістер болып жатады. Қоғамның негізгі мәдени құндылықтары адамдардың өзіне, өзгелерге, қоғамда қалыптасқан институттарға, жалпы қоғамға, табиғат пен әлемге деген көзқарасынан көрініс табады. Адамдардың өзіне деген көзқарасы. Адамдар бір-бірінен өзгелердей емес, өз талап-пікірлерін қанағаттандыруға ұмтылу дәрежесімен ерекшеленеді. Кейбіреулер ойын-сауық іздейді, тіршіліктен бойын аулақ ұстайды. Басқалары өзін-өзі жетілдіруге ұмтылып, денсаулық топтарына немесе діни қауымдарға кіреді. "Қоғам дегеніміз – мен" деген теорияның маркетингтік нәтижелері көп. Адамдар тауарлық белгісі бар заттар мен қызметтерді өзін-өзі таныту үшін пайдаланады. Көздеген автомобильді сатып алып, армандаған еліне барып, дем алады. Денсаулығын нығайту үшін таза ауада көп жүріп, спортпен айналысады, өнермен, қол-өнермен шұғылданады. Бос уақытты өткізу индустриясының мүшелері өзін-өзі қанағаттандыруға ұмтылатын қоғамның даму келешегі зор (үйшік-автофургонмен саяхаттау, су көлігімен жүзу, спортпен, өнермен, қолөнермен айналысу). Адамдардың бір-бірімен қарым-қатынасы. Адамдар әртүрлі болады – ешкіммен араласпайтын, көпшіл, өзін көпшілік ортасында бақытты сезінетін адамдар кездеседі. Адамдардың қоғамдық институттарға көзқарасы. Адамдар бір-бірінен корпорацияларға, мемлекеттік органдарға, университеттерге және өзге институттарға деген көзқарасымен ерекшеленеді. Көпшілік осы институттарды қабылдайды, кейбіреулер олардың бірқатарына сын көзбен қарайды. Жалпы алғанда, адамдар негізгі институттардың игілігіне еңбек етуге әзір және олар өздерінің қоғамдық міндеттерін атқарады деп сенеді. Адамдардың қоғамға көзқарасы. Адамдардың өзі өмір сүретін қоғамға деген көзқарасы әртүрлі – отансүйгіштер өз қоғамын қорғайды, реформаторлар оны өзгертуді қалайды және қоғамнан біржола кеткісі келетін наразылар, отансүйгіштіктің бәсеңдеуі және ел бағытын сынаудың күшеюі байқалады. Адамдардың өз қоғамына деген көзқарасы тұтыну құрылымына, жинақтардың көлеміне және нарыққа деген көзқарасына ықпал етпей қоймайды. Адамдардың табиғатқа көзқарасы. Адамдардың табиғат әлеміне көзқарасы ерекшеленеді. Кейбіреулер өздерін табиғатқа басыбайлы сезінеді, басқалары табиғатпен үндестік табады, үшіншілері оны өзіне бағындырғысы келеді. Табиғатты ғылым мен техниканың күшімен адамға бағындырудың ұзақ мерзімді үрдісі және адамның табиғи ресурстардың таусылмайтынына деген сенімі байқалады. Алайда соңғы кезде табиғаттың осалдығын және оның ресурстарының шектеулігін, адамның қызметі табиғатқа орны толмас зиян келтіретінін түсіне бастау орын алып отыр. Табиғатқа деген сүйеспеншілік үйшік-автофургондармен саяхатқа шығу, жаяу туризм, өз көлігімен серуендеу және балық аулау сияқты демалыс түрлері көпшіліктің сүйікті ісіне айналды. Бизнес туристерге арналған заттар шығара бастады. Саяхат ұйымдастырушылар адамдар көп бара бермейтін жерлерге арналған маршруттар ұсына бастады. Азық-түлік өндірушілер "табиғи" өнімдер нарығын кеңейту проблемасымен кездесті: дәнді дақылдардан әзірленетін тағамдардың, табиғи балмұздақ өнімдерінің, бір күндік азық-түліктің жарнамасы табиғат аясында ілінетін болды. 2. Кәсіпорындағы маркетингті ұйымдастыру Фирма барлық маркетингтік жүмысты, оның ішінде жоспарлауды да өз міндетіне алуға қабілетті маркетингтік қызметтің құрылымын ұйымдастыруы тиіс. Фирма шағын болса, барлық маркетингтік міндетті бір адамға жүктеуге болады. Оған маркетингтік зерттеулер жүргізу, өнім өткізуді ұйымдастыру, жарнамамен, клиенттерге арналған сервис қызметімен және т.б. айналысу тапсырылады. Бұл адамды тауар өткізу қызметін басқарушы, маркетинг жөніндегі меңгеруші немесе маркетинг директоры деп атауға болады. Фирма ірі болса, онда маркетинг саласында бірнеше маман еңбек етеді. Барлық маркетингтік функцияларды жүзеге асыруды маркетинг бөлімі басқарады. Матрицалық ұйым – тауар жөніндегі меңгерушілермен қатар нарық жөніндегі меңгерушілерді пайдаланып маркетинг қызметін ұйымдастыру. Фирманың маркетингтік мүмкіндігі – белгілі бір фирма бәсекеде артықшылықтарға қол жеткізе алмайтын маркетингтік іс-әрекеттердің тартымды бағыты. Функциялық ұйым Маркетингтік қызметті ұйымдастырудың ең кең тараған түрі – функциялық қызмет. Бұл жағдайда маркетинг жөніндегі мамандар маркетингтік қызметтің әр түрлерін (функцияларын) басқарады. Олар маркетинг жөніндегі вице-президентке бағынады. 2-суретте 5 осындай маман көрсетілген, олар – маркетингтік қызметтің меңгерушісі, жарнама және тауар өткізуді ынталандыру жөніндегі меңгерушісі, тауар өткізу қызметінің меңгерушісі, маркетингтік зерттеулер қызметінің меңгерушісі және жаңа тауар жөніндегі меңгеруші. Сонымен қатар клиенттерге арналған сервис қызметінің меңгерушісі, маркетингті жоспарлау қызметін басқарушы және тауар қозғалысы қызметін басқарушы болуы мүмкін. Лекция 3. Маркетингтік зерттеулер және маркетингтік ақпарат жүйесінмен қамтамасыз етуді басқару 1. Ақпараттың фирма үшін маңызы 2. Маркетингтік ақпарат жүйесінің негізгі құрамдас бөліктері 3. Маркетингтік зерттеулер үрдісі. Ақпарат жинаудың әртүрлі әдістерінің артықшылықтары мен кемшіліктері 3.1. Ақпараттың фирма үшін маңызы XIX ғасырда фирмалардың көбісі ұсақ болатын және клиенттерін жақсы танитын. Меңгерушілер ақпаратты халықпен әңгіме жүргізу, бақылау арқылы жинайтын. XX ғасырда көлемді және сапалы ақпарат алу қажеттілігін туғызған мынадай 3 үрдіс күшейе түсті: 1. Жергілікті деңгейге көшу. Фирма өз нарығының аумағын үнемі кеңейтіп отырады, меңгерушілер өз клиенттерінің бәрін бірдей тани бермейді. Маркетингтік ақпарат жинаудың басқа жолдарын іздестіру қажет болады. 2. Сатып алушы мұқтаждығынан сатып алушы талабына көшу. Табыстары өскен сайын сатып алушылар тауар таңдаған кезде айқындала түседі. Тауар алушылардың түрлі сипаттамаларына, тауардың оралуына және өзге де қасиеттеріне олардың жауап әрекетін болжау сатушылар үшін қиындай түседі, сол себептен олар маркетингтік зерттеулерге көшеді. 3. Бағадағы бәсекеден бейбағалық бәсекеге көшу. Сатып алушылар маркетингтің бейбағалық құралдарын кеңінен қолдана бастайды. Мысалы, тауарларға маркалық атау беру, тауарды ерекшелендіру, жарнама және тауар өткізуді ынталандыру. Сатушыларға осы құралдарды қолдануға нарық қандай жауап қайтаратыны туралы ақпарат керек. Неғұрлым көп сатып алушыларды қамтитын маркетингтік ақпарат қажет, бірақ ол әрқашан тапшы болады. Нарық қызметкерлері өздеріне қажет дәл және пайдалы мәлімет-деректерді жинақтай алмайтынын айтуы мүмкін. Осы проблемаларды шешу үшін көптеген фирмалар маркетингтік ақпараттың айрықша жүйелерін әзірлейді. Маркетингтік ақпарат жүйелері – ақпаратты жинау, жіктеу, талдау, бағалау және тарату үшін қажет адамдардың, жабдықтың, әдістемелік амалдардың өзара байланысының тұрақты әрекет ететін жүйесі. 3.2. Маркетингтік ақпарат жүйесінің негізгі құрамдас бөліктері Маркетингтік ақпарат жүйесінің тұжырымдамасы мынадай:
Сурет 1. Маркетингтік ақпарат жүйесі Сол жақтағы төртбұрышта маркетингтік ортаның құрамдары көрсетілген. Маркетинг жөніндегі меңгеруші оларды үнемі қадағалап отыруы тиіс. Ақпаратты төрт көмекші жүйенің көмегімен жинақтайды және талдайды. Осы жүйелер маркетингтік ақпарат жүйесін құрайды: ішкі есеп беру жүйесі, ағымдағы сыртқы маркетингтік ақпаратты жинақтау жүйесі, маркетингтік зерттеулер жүйесі, маркетингтік ақпаратты талдау жүйесі. Ол маркетинг жөніндегі басқарушыға кейін келіп түсетін ақпарат легі, оны талдау, маркетингтік шараларды жоспарлауды жүзеге асыру және орындалуын бақылау ісінде көмектеседі. Нарыққа бағытталған кері әсер басқарушы қабылдаған шешімдер мен өзге коммуникациялардан құралады. 1. Ішкі есеп беру жүйесі. Кез келген фирманың тауар өткізу көрсеткіштері, шығындар, материалдық қордың көлемі, ақша қозғалысы, дебиторлық және кредиторлық қарыздар туралы деректер көрсетілетін ішкі есебі болады. Бұл осы ақпарат меңгерушілеріне негізгі шешім қабылдауды жеңілдетеді. 2. Сыртқы ағымдағы маркетингтік ақпаратты жинау жүйесі. Ол басшыларды соңғы оқиғалар жөнінде хабардар етеді. Ағымдағы сыртқы маркетингтік ақпаратты жинау жүйесі – басшылар коммерциялық ортада өтіп жатқан ақпараттар жайында күнделікті ақпарат алатын ақпарат көзі мен әдістемелік амалдар жиынтығы. Басшылар сыртқы ағымдағы ақпаратты: - кітап, газет, арнайы басылымдар оқу, клиенттермен, жеткізушілермен, дистрибьюторлармен әңгімелесу арқылы; - сатушыларды оқыту; - жеткізушілерден мәліметтер сатып алу (тауар өткізу нарығы туралы деректер); - ағымдағы маркетингтік ақпарат жинақтау және тарату жөніндегі арнайы бөлімдер арқылы жинайды. Бәсекелесушілер туралы: - олардың тауарларын сатып алу арқылы; - жариялаған есептерін тыңдау және акционерлер жиналысына қатысу арқылы; - бәсекелесуші ұйымдардың бұрынғы және бүгінгі қызметкерлерімен, олардың диллерлерімен, дистрибьютерлерімен, жеткізушілерімен, жүк тасымалдау операциялары жөніндегі агенттерімен әңгімелер өткізу арқылы; - жарнамаларын жинау арқылы; - кәсіпкерлер қауымдастықтарының құжаттарын оқу арқылы көптеген мәліметтер біліп алуға болады. Үшіншіден, фирма ақпаратты сыртқы ақпараттың бөтен жеткізушілерінен сатып алады. Төртіншіден, бірқатар фирмаларда ағымдағы маркетингтік ақпаратты жинау және тарату бойынша арнайы бөлімдер бар. Осы бөлімдердің қызметкерлері беделді басылымдарды өзекті жаңалық іздеу мақсатымен қарап шығады жене маркетинг жөніндегі меңгерушілерге арнайы әзірленген ақпараттық бюллетеньдер жібереді. Осы бөлімдерде фирмаға қажет деректер жинақтамасын жүргізеді. Бөлім қызметкерлері келіп түскен ақпаратты базалауға меңгерушілерге көмектеседі. Осындай қызметтер маркетинг жөніндегі меңгерушілерге келіп түсетін ақпараттың сапасын арттыруға ықпал етеді. 3. Маркетингтік зерттеулер жүйесі. Маркетингтік зерттеулер – фирманың алдында тұрған маркетингтік жағдайға байланысты қажет деректер шеңберін үнемі анықтап отыру, оларды жинау, талдау және нәтижелері туралы есеп беру. Фирма маркетингтік зерттеулерді бірнеше әдіспен жүргізуге тапсырыс алады. Ұсақ фирма осындай зерттеуді жоспарлау және жүргізу туралы өтінішін жергілікті колледждің студенттеріне немесе оқытушыларына тапсырады, немесе осы үшін арнайы ұйымдар жалдай алады. Ірі компаниялардың маркетингтік зерттеулер бөлімдері болады. Мұндай бөлімде бір немесе бірнеше қызметкер еңбек етеді. Маркетингтік зерттеулер қызметін басқарушы әдетте маркетинг жөніндегі вице-президентке бағынады және зерттеулер жетекшісі, администратор (әкімші), кеңсе немесе фирма мүдделерін қорғаушысы міндеттерін атқарады. Бөлім қызметкерлері арасында зерттеу жоспарларын әзірлеушілер, статистер, социология әзірлеушілері, социолог, психолог, модельдеу жөніндегі мамандар бар. Маркетинг зерттеушілері өз қызметінің аясын үнемі кеңейтіп отырады, ол – нарықтың сипаттамаларын зерттеу, нарық мүмкіндіктерін үнемдеу, фирмалар арасында нарық бөліктерін бөлуді талдау, тауар өткізуді талдау, іскерлік белсенділіктің үрдістерін зерттеу, бәсекелесушілердің тауарларын зерттеу, қысқа мерзімді көмектесу, жаңа тауарға жауап әрекет және оның мүмкіндіктерін зерттеу, ұзақ мерзімді көмектесу, баға саясатын зерделеу. 4. Маркетингтік ақпаратты талдау жүйесі. Маркетингтік ақпаратты талдау жүйесі – маркетингтік деректер мен маркетинг проблемаларын талдау әдістері. Маркетингтік ақпарат жүйесінің негізін деректердің статистикалық және модельдер банкі құрайды. Статистикалық банк – ақпаратты статистикалық өңдеудің қазіргі заманғы әдістемелерінің жиынтығы. Олар деректердің өзара байланысын неғұрлым толық ашып, статистикалық сенімділік дережесін анықтау мүмкіндігін береді. Модельдер банкі – нарық қайраткерлеріне неғұрлым оңтайлы маркетингтік шешім қабылдауға ықпал ететін математикалық модельдер жиынтығы. 3.3. Маркетингтік зерттеулер үрдісі. Ақпарат жинаудың әртүрлі әдістерінің артықшылықтары мен кемшіліктері Ақпарат жинаудың әртүрлі әдістерінің артықшылықтары мен кемшіліктері. Маркетингтік зерттеулердің сызбасы 5 кезең болып көрсетіледі:рет 2. Маркетингтік зерттеулердің кезеңдері 1. Бірінші кезеңде маркетинг жөніндегі меңгеруші және зерттеуші проблеманы анық белгілеп алып, зерттеу мақсаты бойынша келісіп алуы тиіс. Нарықты әртүрлі жүздеген өлшемдері бойынша зерттеуге болады. Егер осы зерттеулерден пайда күтілетін болса, олар фирманың алдында тұрған және шешуді талап ететін проблемаға тікелей қатысты болуы тиіс. Ақпарат жинау тым қымбат іс, сондықтан проблеманы қате белгілеу өнімсіз шығынға әкеп соғады. Меңгеруші зерттеу мақсаттарын анықтап алуы тиіс. Олар іздестіру сипатында болуы тиіс, яғни проблеманы ашатын, тіпті болжам жасауға мүмкіндік беретін деректер жинауды көздеуі мүмкін. Олар түсініктеме болуы ықтимал, яғни белгілі бір құбылыстарды түсіндіруді көздейтін түсініктеме. Эксперименттік мақсаттар да болады, олар болжамның себеп-салдарының байланысы бойынша тексеруді көздейді. 2. Екінші кезең. Маркетингтік зерттеулердің көпшілігі алғашқы деректерді жинауды талап етеді. Өкінішке орай, кейбір меңгерушілер алғашқы деректерді жинауда алға бірнеше мәселе қоюмен және сұхбаттасуына болатын адам іздеумен ғана шектеледі. Осылай жинақталған мәлімет пайдасыз, тіпті адастыратын мәлімет болуы мүмкін. Ақпараттың түрі мен оны жинаудың ең тиімді жолдарын белгілеп алу қажет: Алғашқы ақпарат – белгілі бір мақсат үшін бірінші рет жинақталған ақпарат. Алғашқы мәлімет жинау үшін арнайы жоспар жасалады. Алғашқы мәліметті жинаудың 3 түрлі әдісі бар: - Байқау – зерттеуші адамдар мен жағдайды бақылау - Эксперимент - Сұрау салу. Кесте 7 Алғашқы мәліметті жинаудың әдістері
Екінші ақпарат – басқа мақсатта жиналған ақпарат: - Екінші ақпараттың көздері: - Ішкі; - Мемлекеттік мекемелердің басылымдары; - Мерзімді баспасөз, кітап; - Коммерциялың ақпарат болуы мүмкін. Эксперименттік зерттеу субъектілердің бір-бірімен салыстыруға болатын топтарын іріктеуді, осы топтар үшін әртүрлі жағдай жасауды, өзгермелі құрамаларды, бақылауды және қадағалайтын айырмашылықтардың маңыздылығын анықтауды қажет етеді. Осындай зерттеудің мақсаты - себеп-салдар қатынастарын байқау нәтижелерін қарама-қайшы түсіндірмелерді алып тастау арқылы анықтау больш табылады. Тиісті бақылау жасалса, әдіс сенімді мәлімет алуға мүмкіндік береді. Маркетинг жөніндегі меңгерушілер эксперименттің қорытындыларына оның түрлі ойы мен жүзеге асырылуы, алынған нәтижелері, түсініктемесі балама болжам туғызбайтын жағдайда ғана сүйенуіне болады. Сұрау салу – байқау мен эксперименттің аралығында болады. Ол түсіндірме зерттеулер жүргізуде қолайлы. Фирмалар адамдардың білімі, сұранымдары мен таңдаулары, қанағаттану дәрежесі жөне т.б. туралы ақпарат алу үшін, сондай-ақ аудитория алдында өз беделінің беріктігін байқау үшін сұрау салу жүргізеді. Зерттеу объектісі. Маркетинг зерттеушілері алғашқы деректерді жинаранда зерттеудің екі негізгі құралының бірін таңдайды, олар – сауалнама мен механикалың қондырғылар. Сауалнама – алғашқы деректерді жинақтаудағы зерттеудің ең кең тараған құралы. Кең мағынасында алғанда, сауалнама – сұраушы жауап беруге тиіс сұрақтардың бір тобы. Сауалнама икемді құрал, өйткені сұрақты әр-түрлі тәсілмен қоюға болады. Сауалнама жан-жақты әзірленуді, тәжірибеден өткізуді және кең қолданудан бұрын айқындалған кемшіліктерді жоюды талап етеді. Маркетинг зерттеушілері сауалнама әзірлеу барысында қойылатын сұрақтарын ой елегінен өткізіп, олардың нысанын таңдап алудың ретін анықтайды. Жиі кездесетін қателер – жауабы нақты сұрақ қоюдың және жауап міндетті түрде алынуы тиіс сұраңтардың болмауы. Әр сұрақты зерттеу нәтижелеріне қол жеткізу ісіне қосатын үлесіне қарап тексеру қажет. 3. Ақпарат жинау. Зерттеуді әзірлеп алып, ақпарат жинау қажет. Мұнда ірі проблемалар кездеседі: - қарым-қатынас күнделігі; - сұралушылардың, зерттеушінің объективті іс-әрекет жасамауы; - эксперимент жүргізу барысында жағдайдың біркелкі болуы. 4. Жиналған ақпаратты талдау – алынған мәліметтерден ең маңызды деректер мен нәтижелерді іріктеу. Зерттеушілер алынған мәліметті кестеге жазып, жиілігінің бөлінуі, орташа деңгейі сияқты көрсеткіштерді есептеп шығарады. 5. Алынған нәтижені ұсыну. Зерттеуші фирма басшыларына басты маркетингтік шешім қабылдау үшін қажет негізгі мәліметті ұсынуы тиіс. Лекция 4. Нарықты сегменттеу, мақсатты сегменттерді таңдау, тауарға жайлы жағдай жасау және бақылау 1. Нарықты қамтудың маркетингтік стратегиялары 2. Нарықты сегменттеу 3. Тұтыну нарығын сегменттеудің негізгі принциптері 4. Мақсатты сегменттерді таңдау және тауарды нарықта жайғастыру 1. Нарықты қамтудың маркетингтік стратегиялары Кез келген фирма өз тауарының барлық тұтынушыларға бірдей ұнауы мүмкін емес екендігін жақсы түсінеді, өйткені сатып алушылар саны өте көп, жан-жақта орналасқан, өз мұқтажы, талап-тілектері мен әдеттері бойынша ерекшеленеді. Кейбір фирмаларға нарықтың белгілі бір бөліктерінде немесе сегменттерінде қызмет көрсетуге күш-жігерін жұмылдырғаны жөн. Әр компания нарықтың тиімді қызмет көрсетуге күші жететін неғұрлым тартымды сегменттерін айқындап алуы тиіс. Сатушылар бұл тәжірибені жиі қолдана бермейді. Олардың көзқарастары үш кезеңді қамтиды: 1. Бұқаралық маркетинг. Сатушы барлық сатып алушылар үшін бір тауардың бұқаралық өндірісі болуын және өткізуді ынталандыруымен айналысады. Бұқаралық маркетингтің басты мақсаты – тауар өткізуді арттыру, яғни бір түрлі өнімді неғүрлым көп сату, өндіріс шығындары мен бағаны мейлінше төмендету. (Алғашқылардың бірі болып осы әдісті американдық кәсіпкер Генри Форд қолданды: автомобильдің бір стандартты үлгісін қолайлы баға бойынша көп сатып алушыларға сату). 2. Тауарлық-саралау маркетингі. Сатушы әртүрлі қасиеттері бар, сапасы әртүрлі және әртүрлі әшекейленген екі немесе бірнеше тауар өндіреді және әрқайсысы үшін жеке-жеке ұсыныс әзірлейді (Дж. Моторс компаниясы тұтынушылардың түрлі топтары үшін автомобильдердің 5 маркасын шығарды). 3. Мақсатты маркетинг (шоғырланған). Бұл жағдайда сатушы нарықтың сегменттерін бөліп, бірін немесе бірнешеуін таңдап алады және таңдалған сегменттердің әрқайсысына арналған тауарлар мен кешендерін әзірлейді ("Кока-кола" фирмасы диета сақтайтын тұтынушылар талабын қанағаттандыру үшін "Таб" деген сусын шығарды). Мақсатты маркетинг үш негізгі шараны жүзеге асыруды қажет етеді.
|
