Студопедия — ЖАЛБЫЗ – МЯТА
Студопедия Главная Случайная страница Обратная связь

Разделы: Автомобили Астрономия Биология География Дом и сад Другие языки Другое Информатика История Культура Литература Логика Математика Медицина Металлургия Механика Образование Охрана труда Педагогика Политика Право Психология Религия Риторика Социология Спорт Строительство Технология Туризм Физика Философия Финансы Химия Черчение Экология Экономика Электроника

ЖАЛБЫЗ – МЯТА






Халық шаруашылығындағы маңызы. Жалбызды – 1,5-5,3% эфир майы болатын жапырағын алу үшін өсіреді. Сонымен қатар жалбыздың барлық жер үсті органдарында эфир майы болады: құрғақ жапырақтарында 2,40-2,75%, гүл шоғырында 4-6%, сабағында 0,3% дейін. Гүлдену кезеңінде өсімдік құрамындағы эфир майының үлесі артады.

Жалбыз майының негізгі құрам бөлігі ментолдан тұрады және оның мөлшері сортына байланысты 54-57% аралығында ауытқиды. Гүлдену кезеңінен кейін жиналған жалбыз құрамында ментол үлесі артып, жалбыз майына сүйкімді хош иіс береді.

Жалбыз майын медицинада, парфюмерия, кондитерлік және ликер-арақ өндірісінде қолданады.

Жалбызды негізінен ТМД елдерінде – Украина, Молдавия және Ресейде өсіреді. Оның құрғақ жапырақ өнімі гектарына, бірінші жылы-8-10, ал екінші жылы – 20ц дейін.

Морфологиялық сипаттамасы, биологиялық ерекшеліктері, сорттары. Ерінгүлділер тұқымдасына жататын көпжылдық шөптесін, қоңыржай климаттың ылғал сүйгіш өсімдігі. Жалбыздың (Mentha) бірнеше мәдени түрлері бар: бұрышты (M. Pipera L.), жапондық (M. Japonica L.) және бұйра (M. Crispa) жалбыз. ТМД-да көбіне егілетіні бұрышты жалбыз. Бұрышты жалбыз – Тауқалақай тұқымдасына (Lamiaceae) жататын көпжылдық тамырсабақты өсімдік. Бұрышты жалбыздың екі негізгі формасы кездеседі-қара және ақ. Өндірісте қара формасы қолданылады. Жалбыз тамырсабағы топырақтың терең қабатында жатады. Сабақтары тік өседі, бұтақтанады, биіктігі 80 см жетеді. Жапырақтары – қарама-қарсы орналасқан, жиегі өткір ара тісті, сопақ қандауыр пішінді. Жапырақ жүйкелерін бойлай эфир майын түзетін көп мөлшерде бездер орналасқан. Гүлдерінің көп бөлігі аналық, ұсақ, қызғылттау бос масақ тәрізді гүл шоғырына топталып жиналған. Көптеп гүлденгенмен тұқым түзбейді. Жалбыз тамырсабағымен көбейеді.

Жалбыз жылуды аз талап етеді. Азғана қар жамылғысында ол жабусыз-ақ жақсы қыстайды. Тамырсабақтарындағы бүршіктер 2-3°C ояна бастайды. Жас өркендер 6°C өне бастайды да 6°C дейінгі үсікті көтере алады.

Жалбыз жарыққа қатаң талап қояды. Жапырақтары көлеңкеленсе, өнім мен ондағы эфир майының мөлшері төмендейді.

Жалбыз ылғал сүйгіш өсімдік. Жер үсті массасы топырақтың 80% төменгі ылғал сиымдылығында өте жақсы жетіледі. Өсімдік құнарлығы төмен топырақтарда жақсы өседі.

Бұрышты жалбыз өсіретін аймақтарда оның көптеген жергілікті сорттары өсіріледі. Селекциялық жұмыстардың арқасында Прилукская 6 және Краснодарская 2 сияқты құнды сорттары кеңінен пайдаланылуда

Өсіру технологиясы. Бұрыштық жалбызды ауыспалы егісте күздік дақылдардан кейін немесе арнаулы телімдерде орналастырады. Оған гектарына 15-20 т көң және толық минералдық тыңайтқыштар (N – 90кг, P2O5 – 60кг, К2О – 90кг) енгізіледі. Көңді толық, минералдық тыңайтқыштардың бір бөлігін күзде топырақты жыртқанда, ал минералдық тыңайтқыштардың қалған бөлігін қопсытудың алдында, тамырсабақты отырғызғанға және үстеп қоректендіруде қолданады.

Топырақты өңдеу 25-27 см тереңдікке сүдігер жырту (күздіктерден кейін алдын ала сыдыра жыртқыштармен өңдеу), ерте көктемдегі тырмалау және культивациялау жұмыстарын қарастырады.

Жалбызды тамырсабақпен отырғызады. Оны күзде ескі плантацияда дайындайды. Плантацияны 12-15 см тереңдікке қайырмасыз соқамен өңдейді, сонан соң тамырсабақты тырмамен жинап алады. 1 гектардан 40-50 ц тамырсабақ алынады. Оларды қыста арнайы қазылған орда сақтайды.

Жалбыз тамырсабағын ерте көктемде СКМ-3 арнайы көшет отырғызғыш машиналармен қатараралығы 70 см, қатардағы тамырсабақ ара қашықтығын 10-12 см етіп отырғызады. 1 гектарға отырғызылатын тамырсабақ материалының мөлшері 8-10 ц шамасында болады. Тамырсабақты отырғызу тереңдігі 7-8 см.

Плантацияны күтіп-баптау-көктемгі тырмалау, 4-5 рет қатараралық өңдеулер мен бірінші және екінші қопсытуларда минералдық тыңайтқыштармен (N – 30кг, P2O5 – 30кг, К2О – кг) үстеп қоректендіруден тұрады.

Жалбызды арнайы қарастырылған пішен шапқышпен гүлдену кезеңінде орады. Бұл кезеңде ол эфир майы көп мөлшерде болатын жапырақ өнімін береді. Өсімдік дестеде кептіріледі және оны толық кептіру үшін арнайы дайындалған жерге алып кетеді. Ұнтақтағыш машинамен жалбыздың эфир майы жоқ сабағынан жапырақтарды ажыратады. 11% аспайтын ылғалдылықтағы құрғақ жапырақтарды өңдеуге өткізеді.

 

 







Дата добавления: 2015-09-04; просмотров: 4042. Нарушение авторских прав; Мы поможем в написании вашей работы!



Кардиналистский и ординалистский подходы Кардиналистский (количественный подход) к анализу полезности основан на представлении о возможности измерения различных благ в условных единицах полезности...

Обзор компонентов Multisim Компоненты – это основа любой схемы, это все элементы, из которых она состоит. Multisim оперирует с двумя категориями...

Композиция из абстрактных геометрических фигур Данная композиция состоит из линий, штриховки, абстрактных геометрических форм...

Важнейшие способы обработки и анализа рядов динамики Не во всех случаях эмпирические данные рядов динамики позволяют определить тенденцию изменения явления во времени...

Броматометрия и бромометрия Броматометрический метод основан на окислении вос­становителей броматом калия в кислой среде...

Метод Фольгарда (роданометрия или тиоцианатометрия) Метод Фольгарда основан на применении в качестве осадителя титрованного раствора, содержащего роданид-ионы SCN...

Потенциометрия. Потенциометрическое определение рН растворов Потенциометрия - это электрохимический метод иссле­дования и анализа веществ, основанный на зависимости равновесного электродного потенциала Е от активности (концентрации) определяемого вещества в исследуемом рас­творе...

Демографияда "Демографиялық жарылыс" дегеніміз не? Демография (грекше демос — халық) — халықтың құрылымын...

Субъективные признаки контрабанды огнестрельного оружия или его основных частей   Переходя к рассмотрению субъективной стороны контрабанды, остановимся на теоретическом понятии субъективной стороны состава преступления...

ЛЕЧЕБНО-ПРОФИЛАКТИЧЕСКОЙ ПОМОЩИ НАСЕЛЕНИЮ В УСЛОВИЯХ ОМС 001. Основными путями развития поликлинической помощи взрослому населению в новых экономических условиях являются все...

Studopedia.info - Студопедия - 2014-2024 год . (0.011 сек.) русская версия | украинская версия