Эквиваленттіліктің үшінші типі

Егер жоғарыдағы аталған эквиваленттіліктің типтерінде “ түпнұсқаның мазмұны не үшін хабарланады” және “онда не туралы хабарлайды” деген мәлімет сақталса, енді үшінші типінде “түпнұсқада не айтылады ” деген мәліметтер және комму никация объектісін жасайтын сол бейнеленетін ситуацияның жақтары сақталынады.

Әңгіменің семантикалық құрылымының түрлендірілуі‑ айтарлықтай ұқсастығы бар “семалар” жиынтығымен байланысқан синонимдік құрамын жасайды.

Осымен байланысты аударма эквиваленттілігінің үшінші типінде хабарлама құрылымының толығымен ұқсас келуі және жоғарыдағы мысалдарда айтылған алғашқы семантикалық өзгертулермен байланысты аудармада синонимдік құрылымның қолданылуы байқалады.

Жоғарыда аталған эквиваленттіліктің үш типінде де түпнұсқа мен аударма мазмұндарының ұқсастығы мәтін мазмұнының басты белгілерінің сақталуында құрылған. Мәтін тілдік коммуникация бірліктері ретінде әрқашан коммуникативтік функционалдық, ситуациялық хабардарлық және ситуация бейнелеу тәсілдерінің таңдаулығы сияқты сипатталады. Бұл қасиеттері мәтін бірліктерінің кішкентай бөлігі әңгімеде де сақталынады. Басқаша айтқанда, кез – келген әңгіменің мазмұнында қандай да бір ситуация арқылы бейнеленетін қандай да бір коммуникация мақсаты беріледі.

Эквиваленттіліктің үшінші типіне мысалдар:

Scrubbing makes me bad-tempered.

От мытья полов у меня настроение портится.

Менің еденді жуғаннан көңілім түседі.

London saw a cold winter last year.

В прошлом году зима в Лондоне была холодной.

Өткен жылы Лондонда қыс суық болды.

That will not be good for you.

Это может для вас плохо кончиться

Бұның сіз үшін соңы жаман болар.

Эквиваленттіліктің үшінші типіне тән қасиеттер:

1) Cөз құрамы мен синтаксистік құрылымында параллелизмнің болмауы;

2) Түпнұсқаның және аударманың лексикасын және семантикалық ауыстырудың немесе синтаксистік трансформациямен байланыстырудың мүмкін еместігі;

3) Аударма коммуникация мақсаты мен ситуацияның ұқсастығының түпнұсқадағы сияқты сақталуы;

4) Аудармада жалпы түсініктердің сақталуы және сол арқылы түпнұсқалық ситуацияны бейнелеп көрсетуі;тілдік құралдар

Эквиваленттіліктің бірінші типінде тек коммуникация мақсаты, екінші типінде коммуникация мақсаты мен ситуацияны бейнелеу, үшінші типінде коммуникация мақсаты, ситуацияны бейнелеу және оны бейнелеу жолдары сақталынады.

 

Эквиваленттіліктің төртінші типі.

Егер тіпті екі әңгіме бірдей коммуникация мақсатын берсе және бірдей ұғым арқылы бірдей ситуацияны бейнелейтін болса да олардың мазмұны әртүрлі болуы мүмкін. Олардың мазмұнының толықтай ұқсас болуы үшін синтаксистік құрылымның дәл келуі керек.

Кез‑келген хабарлама жеке мағынасы бар және әрқайсысы белгілі бір информацияны білдіретін тілдік бірліктерден құралады. Әңгіме құралған тілдік бірліктердің мағынасынсыз әңгіме мазмұны болмайды. Егер эквиваленттіліктің алғашқы үш типінде түпнұсқа мен аудармағы мағыналар берілетін тілдік құралдары айтарлықтай ұқсас болмай сақталынатын элементтер мағынасының берілуі жайлы әңгіме жүрсе, ал енді аударатын тіл бірліктерінің мағынасына сәйкес эквиваленттілік ұқсастықты табу керек. Бірақ әртүрлі тіл бірліктерінің мағыналары сәйкес келе бермейді. Солайша түпнұсқа мен аударманың өзара қатысты элементтері мағыналары жағынан ұқсас болмайды. Дегенмен түпнұсқадағы тіл бірліктерін аударма кезінде информацияның белгілі бір бөліктерінен кездестіруге болады. Эквиваленттіліктің келесі екі типінде түпнұсқа мен аударма ұқсастығы коммуникация мақсаты, ситуация және ситуацияны бейнелеу жолымен ғана берілмейді, осымен қатар түпнұсқа мен аудармаға қатысты синтаксистік және лексикалық бірліктерінің мағыналарының ұқсастығы максимальды түрде болады. Енді онда тк түпнұсқа мәтінінде айтылатын “не үшін”, “не туралы” және “не” деген ғана емес, сонымен қоса “бұл қалай айтылады” деген мәліметте сақталынады.

Эквиваленттіліктің төртінші типінде үшінші типте сақталынатын үш компонент және аудармада синтаксистік құрылымның белгілі бөлігі болады.

Салыстырмалы анализ түпнұсқаға қатысты синтаксистік құрылымының параллелизмі бар бірнеше аудармаларды көрсетеді. Әсіресе осындай параллелизм мемлекеттік және халықаралық келісімдердің, актілердің мәтіндерін аударғанда болады. Өйткені аударма да түпнұсқа сияқты заңды статус алады және екі мәтінде бірдей күшке ие болады.

Эквиваленттіліктің төртінші типіне тән қасиеттер:

1) Лексикалық құрамының толық параллелизмі болмаса да, дегенмен түпнұсқадағы көптеген сөздердің аудармада жақын, ұқсас мағынасын табуға болады;

2) Аудармада түпнұсқадағы синтаксистік құрылысты, ұқсас құрылыстарды қолдану және солармен байланысты синтаксистік түрлендіруді қолдану аудармада түпнұсқаның синтаксистік құрылысын барынша жеткізу мүмкіндігін береді;

3) Эквиваленттіліктің алғашқы үш типінде сақталынатын түпнұсқа мазмұнының үш бөлігі: коммуникация мақсаты, ситуация және ситуацияны бейнелеу жолы сақталынады;