Тақырыбы: Қазақ хандығының құрылуы және қазақ халқының қалыптасуы.

Жоспар:

1.Қазақ хандығының құрылуының тарихи алғы шарттары

2.Алғашқы қазақ хандарының тұсындағы Қазақстанның саяси жағдайы.

3.Қазақ халқының қалыптасуы, оның этникалық құрамы. «Қазақ» атауы туралы

4.Қазақ жүздерінің пайда болуы, ол туралы көзқарастар, олардың мекендеген аймақтары

5.Қазақ хандығының құрылымы

Әбілқайыр хандығының саяси жағдайдың

Халық өміріндегі дағдарыстар

Қазақ бұқарасының Әбілқайыр ханға наразылығының

Әбілқайыр хандығында хан ұрпақтарының таққа таласуы

Керей мен Жәнібектің Моғолстан ханымен келісім жасауы

Жәнібек пен Керейдің Қазақ хандығын құруды мақсат ету

Халыққа алым - салықтың көбеюі

Қазақ хандығы

Ақсүйектер Шыңғыс ұрпақтары, ру тайпа ақсүйектері, хандар мен сұлтандар

Қарашалар, қарапайым адамдар, мал өсірушілер, егінші шаруалар.

Салықтан босатылды

Салық төледі

Қазақ хандығының байланыс жасаған елдері

Қырғыздар

Сібір хандығы

Орыс мемлекеті

Қатынас жасау түрлері

Бейбіт дипломатиялық

Соғыс жағдайы, шапқыншылық

Хан

Елді биледі

Шонжар сұлтандар сайланды

Шыңғыс ұрпағы болуға тиіс

Әскердің жоғарғы басшысы болды

 

 

 

XY-XYI ғасырдағыҚазақхандығыныңқұрылу жүйесі

Ау

Ата аймақ

Ру

Арыс

Ұлыс

Жүз

Ауыл басы

Хандық

Ақса-қал

Ру басы

Би

Сұлтан

Әр жүз ханы

Хан

 

Кесте № 1

Қазақ халқының қалыптасу кезеңдері

Төртінші кезең (соңғы)

Үшінші кезең

Екінші кезең

Бірінші кезең (алғашқы)

Хронологиясы: б.з.д. YIII-б.з. YI ғ.ғ. Ерекшелігі: алғашқы кезең, қазақтардың арға аиа бабалары үйсін, қаңлы тайпаларының шығыстан келген ғұндармен араласуы.

Түркі дәуірі хронологиясы: б.з.д. IX ғ. Ерекшелігі: жерімізге түркі тайпаларының бір жолата араласып кетуі түркеш, қарлұқ, дулат, нушеби, шігіл, яғма, болат т.б. жаңа тайпалардың пайда болуы.

Хронологиясы: б.з. X-XIII ғ.ғ. Ерекшелігі:Монғол хандығының күшеюінің әсерінен жеріміздің шығысына найман, керей, меркіт, жалайыр сияқты тайпалардың келіп орналасуы.

Хронологиясы: б.з.XIII – XIY ғ.ғ. Ерекшелігі: жерімізде монғол дәуірі кезіндегі этностық топтардың пайда болуы бұл соңғы ауыр кезең болды, себебі – қазақтың халық болып қалыптасуын 150 жылға тежеді.

Шығатын қорытынды.

Кейбір этностар қырғынға ұшырады Кейбір этностар қоныс аударып кетті. Кейбір этностар бір бірімен араласып кетті. 1.Шығыс Дешті қыпшақ тайпалары негізіндегі. 2.Жетісуда үйсін, қарлұқ тайпалары негізінде құрылып жатқан қазақ халқының құрылу үрдісі тоқтап қалды.

 

 

«Қазақ» сөзінің шығуы

Ғалымдар

Академиктер Н.Я.Мар Б.Грозный

Академиктер Ә.Марғұлан Тарихшы М.Ақынжанов Жазушы С.Мұқанов т.б.

Б.з.д. YII -IY ғасыр деп және сақ тайпаларының атымен байланыстыруды ұсынады: «сақ», «каспи», «қас», «қаз», «хаз», «аз», «қасақ»

«қазар - ұғ», «берішлік» тайпаларының атымен байланыстырады

Қазақ атауының төркіні «қасақ», «көсек» деп пайымдайды

Қорытынды

«Қазақ» сөзі ең алғаш «қас» (каспи) пен «сақ» тайпаларының біругуінен пайда болған

«Қазақ» сөзінің орта ғасырлардағы «еркін адамдар» деген мағнада пайда болды

Зерттеуші А.Әбдрахманов

«қазақ» сөзінің төркіні «қаз» және «оғ» (оқ) деген сөздің ұосылуы дейді

Академик А.Н.Бернштам

«қазақ» сөзі «каспи» мен «сақ» тайпасының бірігуінен пайда болған дейді