Сейфуллин, Майлин, Жансїгіров, Асфендияров, Жандосов, Исаев, Мендешов1952 ж. КСРО мемлекеттік сыйлыєына ўсынылєан драма Абай Карточка жїйесі жойылды, аќша реформасы жїргізілді 1947 ж. Соєыстан кейінгі жылдарда мектептерге кґмек кґрсету, ќор жасау їшін ўйымдастырылєан жексембіліктер Соєыстан кейінгі жылдарда малшы балалары їшін салынєан мектеп-интернаттар Жалпыєа бірдей 7 жылдыќ білім беру ісі ќайтадан ќолєа алынєан жыл 1949 ж. 1947 ж. екінші сайланєан ЌазКСР Жоєары Кеѕесініѕ ќўрамы 300 депутат Їшінші сайланєанныѕ ќўрамы 400 депутат 1955 ж. тґртінші сайланєанныѕ ќўрамы 450 депутат 1950 ж. республикадаєы коммунистердіѕ саны 58 920 1960 ж. республикадаєы коммунистердіѕ саны 345 115 Ж. Шаяхметов Ќазаќстан КП(б) Орталыќ Комитетініѕ I-ші хатшысы болып сайланды 1949 ж. Ќазаќстан кјсіподаќтарыныѕ республикалыќ I конференциясы ґтті 1948 ж. 1954-1956 ж. одаќтыќ органдардыѕ ќарауынан республиканыѕ ќарауына 144 кјсіпорын ґтті Сталин ќайтыс болды 1953 ж. 1943 ж. жарыќ кґрген «Ќазаќ КСР тарихы» атты еѕбектіѕ авторларыныѕ бірі Е. Бекмаханов 25 жылєа сотталып, 1954 жылы аќталып шыќќан Бекмаханов Ґскемен ќорєасын-мырыш комбинаты алєашќы ґнімін берді 1947 ж. Тыѕ игеру жїргізілген облыстар Павлодар, Аќмола, Кґкшетау, Ќостанай, Солтїстік Ќазаќстан, Торєай Тыѕ жјне тыѕайєан жерлерді игеру туралы шешім ќабылданды 1954 ж. Тыѕ игеру кезінде келген адам саны 2 млн. 483 шаќырым Мойынты – Шу темір жолы салынды 1950 ж. 1965 ж. республикада халыќ шаруашылыєында жўмыс істеген дипломды маманныѕ саны 0,5млн. ЌазКСР ЄА КСР Одаєындаєы ірі єылыми орталыќтардыѕ біріне айналды 1960-1970 жж. Катализаторларды электрохимиялыќ јдістермен зерттеу мјселесін кґтерген академик Сокольский Республикадаєы гидрогеология, гидрофизика саласында еѕбек еткен академик Ахметсафин Генетика мен микробиологияда табыстарєа жеткен, Лениндік сыйлыќ алєан академик Айтхожин Тоќырау жылдары ќазаќтар негізінен меѕгерген єылым салалары ауыл шаруашылыєы, медициналыќ-гуманитарлыќ Ќазаќтардыѕ їлесі аз болєан єылым саласы жаратылыстану Тоќырау жылдарында ќатты зардап шеккен єылым ќоєамдыќ єылымдар Бўрмаланєан єылым саласы Ќазаќстан тарихы Міндетті жалпы орта білім беру енгізілді 1970 ж. Еѕбек ері атаєына ие болєан жазушы Є. Мїсірепов «Ќан мен тер» авторы Нўрпейісов Ј. Јлімжановтыѕ Јл-Фараби туралы романы «Ўстаздыѕ оралуы» (Неру атындаєы халыќаралыќ сыйлыќќа ие болєан) 1961 ж. О. Сїлейменовтыѕ шыєармасы «Адамєа табын, жер енді» 1970 ж. есімі јлемге јйгілі болєан јнші Ј. Дінішев Тоќырау жылдарында ґнімді еѕбек еткен сазгер Е. Рахмадиев Этнографиялыќ оркестр ќўрєан Н. Тілендиев «Ќыз Жібек» фильмініѕ режиссеры С. Ќожыќов 1960-70 жылдары республикада пайда болєан баспалар «Ќайнар», «Жалын», «Ґнер» 12 томдыќ «Ќазаќ Совет энциклопедиясын» шыєару аяќталды 1978 ж. 1978 ж. республикадаєы кітапханалар саны 19 мыѕнан астам «Жас тўлпар» ўлттыќ демократиялыќ бейресми ўйым ќўрылды 1960 ж. (М. Јуезов) 1960 ж. Ќаз КП ОК Бірінші хатшысы болып сайланєан Д. Ќонаев О. Сїлейменовтыѕ «АЗиЯ» кітабы жарыќ кґрді 1975 ж. Целиноград оќиєасы болды 1979 ж. Неміс автономиясын ќўру жґніндегі комитетке басшылыќ еткен А. Коркин Неміс автономиясына кейбір аудандары берілмек болєан облыстар Павлодар, Ќараєанды, Кґкшетау, Целиноград Жамбыл электр станциясы салынды 1960 ж. Ќапшаєай электрстанциясы салынды 1972 ж. Семей облысы Шўбартау аудандыќ комсомол ўйымы жастарды ќой шаруашылыєына шаќырды 1971 ж. 1980 ж. ортасындаєы республикадаєы жоєары оќу орындарыныѕ саны 55 Орта арнаулы оќу орындарыныѕ саны 246 Ќаз КСР-ніѕ соѕєы конституциясы 1978 ж. Тоќырау жылдары деп аталєан кезеѕ 1960 ж. ортасы – 1980 ж. ортасы КСРО-ныѕ соѕєы конституциясы ќабылданды 1977 ж. 1964-1986 жж. ЌазОК-ны басќарєан Д. Ќонаев «Жас тўлпар» ўлттыќ-демократиялыќ бейресми ўйымыныѕ басшысына кґмекші болєан тўлєалар Ќадыржанов, Тайжанов (800 студент) 1970 жылдары «Жас тўлпар» ўйымыныѕ ыќпалымен ќўрылєан ансамбль «Досмўќасан» («Гїлдер», «Айгїл») 1975 ж. О. Сїлейменовтыѕ «АЗиЯ» кітабында талданєан «Игорь жасаєы туралы жыр» Жеке адамныѕ ырќымен кету волюнтаристік 1965 ж. КОКП-ныѕ ќыркїйек пленумында ґнеркјсіпті басќару жїйесі ґзгертілді министрліктер ќўру 1970 жылєы жоспарлаудыѕ жаѕа жїйесіне кґшкен республика кјсіпорындарыныѕ їлесі 80 пайыз 1967 ж. республикада жаѕаша жўмыс істей бастаєан кјсіпорындар 193 (10 пайыз) 1984 ж. Ќазаќстанда ґндірілген кґмір 125,5 млн. т. 1965 ж. алєашќы мўнайын берген кен орны Ґзен 1970 жылдарєа ќарай тїсті металлургияныѕ ірі орталыєы Шыєыс Ќазаќстан 1960 ж. Ґскеменде салынєан ґнеркјсіп орны титан-магний комбинаты 1960 ж. екінші жартысында салынєан химия металлургия зауыты Ертіс химия металлургия зауыты 1960 ж. Павлодардаєы машина жасау зауытыныѕ негізінде салынєан Павлодар трактор зауыты Ќазаќстанныѕ наєыз экологиялыќ апат аймаєына айналєан кезі 1950 жылдардан бастап Батыс Ќазаќстан жеріндегі ядролыќ полигон Капустин яр Семей полигонындаєы алєашќы сынаќ 1949 ж. 1949-63 жылдарєа дейін ауада ґткізілген жарылыстар саны 113 Кеѕес еліндегі ядролыќ сынаќтардыѕ Семей жерінде ґткізілгені 70 пайыз Семей полигоныныѕ зардабын шеккен облыстар Семей, Ќараєанды, Павлодар, Ґскемен 1965 ж. республикадаєы кеѕшарлардыѕ саны 1521 ХХ єасырдыѕ 70-ші жылдарында шаруашылыќты жїргізудіѕ ќалыптасќан жїйесін ґзгертуге тырысќан Алматы облысындаєы кеѕшар директоры Худенко 1975 ж. Ќазаќстандаєы ќой саны 34,6 млн. 1980 жылдардыѕ ортасына ќарай жергілікті халыќтыѕ їлесі басым болєан обылыс орталыќтары – Ќызылорда, Атырау. КСРО-да ќайта ќўру мен ќоєамды демократияландыру їрдісіндегі ќадам жасалды – 1987 жылы. Ќырыќ жылдан астам Ќазаќстан ґкіметініѕ, республика партия ўйымыныѕ басшылыєында болєан – Д. Ќонаев. КСРО-ныѕ јлеуметтік-экономикалыќ дамуын жеделдету баєыты ќабылданды – 1985 жылдыѕ сјуір айы. 1986 жылы желтоќсанныѕ 16 кїні Ќазаќстан КП Орталыќ Комитетініѕ пленумы Республика партия ўйымыныѕ басшысы етіп сайлады – Г. Колбинді. Ќазаќ КСР Жоєары Кеѕесі Тґралќасыныѕ Алматыдаєы 1986 жылєы желтоќсанда болєан оќиєаларды тексеру комиссиясыныѕ тґраєасы – М.Шаханов. “Жасаќшы Савицкийді ґлтірді” деп айып таєылєан, жас демократ, жалынды аќын – Ќ. Рысќўлбеков. Желтоќсан оќиєаларына ќатысќаны їшін ўсталып, жаза тартќан адамдардыѕ саны – 8500-ге жуыќ. Желтоќсан оќиєаларына ќатысушыларєа ќарсы коммунистік јкімшіліктіѕ ўйєаруымен жасалєан ќўпия жедел жоспар - “Бўрќасын-86”. Желтоќсан оќиєаларына ќатысќан жастарєа таєылєан айдар - “Ўлтшылдыќ”. “Ќазаќ КСР-індегі Тілдер туралы Ќазаќ КСР-ніѕ Заѕы” ќабылданды – 1989 жылдыѕ ќыркїйегінде. Алматыдаєы Желтоќсан оќиєасы кезінде дені студент жјне жўмысшы жастар жиналєан алаѕныѕ ќазіргі атауы – Республика алаѕы. Желтоќсан оќиєасына ќатысќаны їшін ґлім жазасына кесілген жігерлі жас, жалынды аќын – Ќ. Рысќўлбеков. 1989 жылдыѕ маусымында Ќазаќстан КП Орталыќ Комитетініѕ бірінші хатшысы болып сайланды – Н. Назарбаев. 1988 жылы Ќазаќстан Компартиясы Орталыќ Комитетініѕ ќаулысымен аќталєан кґрнекті аќын, философ – Ш. Ќўдайбердиев. 1988 жылы Ќазаќстан Компартиясы Орталыќ Комитетініѕ ќаулысымен аќталєан жазушы јрі єалым – Ж.Аймауытов. 1988 жылы Ќазаќстан Компартиясы Орталыќ Комитетініѕ ќаулысымен аќталєан атаќты аќын, белгілі саясатшы, педагог – М.Жўмабаев. 1988 жылы Ќазаќстан Компартиясы Орталыќ Комитетініѕ ќаулысымен аќталєан тіл, јдебиет, єылым, журналистика салаларында мол мўра ќалдырєан – А.Байтўрсынов. Кеѕес Одаєы Ауєанстандаєы басќыншы јскерін алып кетуді аяќтады – 1989 жылы. 1989 жылдыѕ 28 аќпанында бой кґтерген антиядролыќ, экологиялыќ ќозєалыс - “Невада-Семей”. “Невада-Семей” антиядролыќ, экологиялыќ ќозєалысыныѕ жетекшісі – О. Сїлейменов. 1990 жылдыѕ соѕына таман Ќазаќстандаєы саясаттанєан ќоєамдыќ бірлестіктердіѕ саны – Жїзден астам. 1989 жылдыѕ шілдесінде жўмысшылардыѕ баскґтеруі ґткен ќала – Ќараєанды. 1989 жылдыѕ маусымында халыќ бўќарасыныѕ ірі бас кґтеруі ґткен ќала – Жаѕаґзен. 1988 жылы республикадан сыртќа шыєарылєан ґнімніѕ баєасы – 6,7 млрд.сом. 1988 жылы Ќазаќстанєа сырттан јкелінген ґнімніѕ баєасы – 13,8 млрд.сом. 1990 жылдары Ќазаќстанныѕ сыртќа шыєарєан ґнімініѕ негізі – Шикізат жјне жартылай дайын ґнім. 1980 жылдардыѕ соѕына ќарай Ќазаќстанныѕ сыртќа шыєарєан ґніміндегі шикізаттар мен жартылай дайын ґнімдерініѕ їлесі – 97%. Ќазаќстанныѕ Сауд Арабиясымен біріккен “јл-Баракабанк-Ќазаќстан” банкі ќўрылды – 1990 жылдыѕ ќарашасында. 1991 жылдыѕ ќарашасында ќўрылєан Ќазаќстанныѕ Сауд Арабиясымен біріккен банкі - “јл-Баракабанк-Ќазаќстан”. 1990 жылы Ќазаќстан мен Ќытай арасындаєы ашылєан јуе ќатынасы – Алматы-Їрімші. 1990 жылы Ќазаќстан мен Ќытай арасындаєы ашылєан автобус ќатынасы – Жаркент-Инин. 1990 жылы Ќазаќстан байланыс орнатќан Оѕтїстік Корея республикасыныѕ корпорациясы - “Самсунг”. 1990 жылы ќарашада ќўрылєан тўѕєыш “јл-Барака-Банк Ќазаќстан” банкін ќўруєа ќатысќан ел - Сауд Арабиясы. 1991 жылдыѕ бірінші жартысында Ќазаќстанда ресми тіркелген, шетелдермен біріккен кјсіпорындардыѕ саны – 35. 1991 жылдыѕ бірінші жартысында Ќазаќстанда ресми тіркелген, біріккен кјсіпорындар ашќан елдіѕ саны – 24. 1990 жылдары Ќазаќстан шетелдер капиталын јкелу їшін сырттан тартылєан инвесторды пайда салыєынан босатты – 5 жылєа дейін. 1980 жылдардыѕ соѕына ќарай экономикалыќ даму баєытын нарыќтыќ ќатынастарєа негіздеп ќайта ќўру їшін Ќазаќстан їкіметі ќабылдаєан заѕ - “Ќазаќ КСР-індегі еркін экономикалыќ аймаќ туралы”. 1980 жылдардыѕ соѕына ќарай экономикалыќ даму баєытын нарыќтыќ ќатынастарєа негіздеп ќайта ќўру їшін Ќазаќстанда ќўрылєан банк – Сыртќы экономикалыќ банк. 1990 жылдыѕ маусымынан 1991 жылдыѕ маусымына дейін бір жылдыѕ ішінде ашылєан республика бойынша ќазаќ тілінде тјлім беретін мектептіѕ саны – 155. Алєаш рет балама кандидаттардыѕ дауысќа тїсу ќўбылысы кґрініс берген, Ќазаќстанныѕ Жоєары жјне жергілікті кеѕестеріне сайлау ґтті – 1989 жылдыѕ кїзінде. 1990 жылдыѕ жазында ќўрылєан азаматтыќ ќозєалыс - “Азат”. “Азат” азаматтыќ ќозєалысын ўйымдастырушылардыѕ кґкейкесті арманы – Ќазаќстанныѕ егеменді ел болуы. 1989 жылдыѕ шілдесінде Ќараєандыдаєы кеншілер ереуілін тыныштандыру їшін шўєыл ўшып келген Ќазаќстанныѕ басшысы – Н.Назарбаев. Жаѕаґзен ќаласында халыќ бўќарасыныѕ ірі бас кґтеруі болды – 1989 жылдыѕ маусымында. Желтоќсан оќиєаларына ќатысќаны їшін жоєары оќу орындарынан шыєарылды – 246 студент. Кеѕес ќоєамыныѕ даєдарысќа ўшырауы себептерін талдауєа талпыныс жасалды – КСРО халыќ депутаттарыныѕ I съезінде. Жаѕадан сайланєан КСРО халыќ депутаттарыныѕ I съезі ґтті – 1989 жылы маусымда. Балтыќ бойындаєы ўлттыќ-демократиялыќ ќозєалыстар тарапынан жаѕа одаќтыќ шарт жасау туралы мјселе ќойыла бастады – 1988 жылдан бастап. Семей полигоны жабылды – 1990 жылы. Алєашќы єарышкер Т.Јубјкіровтыѕ туєан жері – Ќараєанды облысы. Шјкјрім, Маєжан аќталды – 1998 жылы. 1990 жылы кеѕестік жїйеге ауыр соќќы болып тиген оќиєа – Ресей Федерациясыныѕ ґз тјуелсіздігін жариялауы. 1990 жылы 25 ќазанда болєан оќиєа - “Ќазаќстанныѕ мемлекеттік егемендігі туралы Декларация” ќабылданды. 25 ќазан – Республика кїні. 16 желтоќсан – Тјуелсіздік кїні. Жоєары Кеѕестіѕ ўйєаруымен ЌазаќКСР-і Президентініѕ ќызметі таєайындалды – 1991 жылы сјуірде (Н.Назарбаев). Н.Назарбаев КОКП Орталыќ Комитеті Саяси Бюросы ќўрамынан шыєатыны жґнінде мјлімдеді – 1991 жылы тамызда. 1991 жылы ќыркїйектіѕ 7-сінде болєан Ќазаќстан Компартиясыныѕ тґтенше съезі ќабылдаєан шешім – Ќазаќстан Компартиясын тарату. Ќазаќстан Компартиясы таратылєаннан кейін, оныѕ орнына ќўрылєан жаѕа ўйымныѕ атауы - “Социалистік партия”. КСРО ґмір сїрген жылдар – 1922-1991 жылдар. 1991 жылы желтоќсанныѕ 8-кїні їш славян мемлекеттерініѕ басшылары бас ќосќан ќала – Минск. 1991 жылы желтоќсанныѕ 8-кїні їш славян мемлекеттерініѕ басшылары ґзара келісіп, кїшін жойєанын жариялаєан шарт – КСРО-ны ќўру туралы(ТМД-ны ќўру туралы шешім ќабылданды). ТМД ќўрылды – Алматыда 21желтоќсанда. Тўѕєыш рет Ќазаќ КСР-ніѕ президентіне сайлау ґтті – 1991жылдыѕ 1желтоќсанында. 1991 жылы желтоќсанныѕ 13-кїні Орта Азия республикалары мен Ќазаќстанныѕ басшылары бас ќосќан ќала – Ашхабат. Ќазаќстан Республикасы атауы ќабылданды – 1991 жылы 10 желтоќсанда Н.Назарбаев. 1960 жылы еѕбек жолын жўмысшы болып бастаєан ќала – Теміртау. Н.Назарбаевтыѕ 1984-1990 жылдары аралыєында атќарєан ќызметі – Ќазаќ КСР Министрлер Кеѕесініѕ тґраєасы Н. Назарбаевтыѕ 1990 жылдыѕ сјуірінен бастап атќарєан ќызметі. Ќазаќ КСР-ніѕ Президенті 1991 жылы Ќазаќстанда ґрекпіген саяси ахуалдыѕ ќалыптасуына жел берген дисседент жазушы А.Солженицынныѕ маќаласы. «Біз Ресейді ќалай кґркейтеміз» 1991 жыл 16 желтоќсан – Ќазаќстан Республикасыныѕ мемлекеттік тјуелсіздігі жарияланды 1991 жыл 21 желтоќсан – Тјуелсіз Мемлекеттер Достастыєын ќўру їрдісі аяќталды 1992 жыл 2 наурыз – Ќазаќстан Біріккен Ўлттар Ўйымына мїше болып ќабылданды. 1991 жыл 13 желтоќсан – Орта Азия республикалары мен Ќазаќстан басшыларыныѕ Ашхабадтаєы кездесуі болды. Ќазаќ халќыныѕ Ќазаќстан тјуелсіздік алєанєа дейін екі жарым єасырдан астам уаќыт бойы патша отаршылдары мен большевиктік шовинистік аппаратќа ќарсы болєан кґтерілістерініѕ саны. 400-ге жуыќ 1991 жылы желтоќсандаєы Алматы кездесуінде басшылары ядролыќ ќаруєа байланысты біріккен шаралар туралы келісімге ќол ќойєан мемлекеттер. Ќазаќстан, Ресей, Украина, Беларусь. 1991 жылы желтоќсандаєы Алматы кездесуінде бўрынєы Кеѕес Одаєын ойєа тїсірмес їшін жаѕа шартта «одаќ» деген сґз алмастырылды. «Достастыќ» сґзімен Тјуелсіз Ќазаќстанныѕ Туы мен Елтаѕбасыныѕ жаѕа їлгілері ќабылданды. 1992 жылдыѕ маусымында Тјуелсіз Ќазаќстанныѕ Јнўраныныѕ жаѕа мјтіні ќабылданды. 1992 жылдыѕ желтоќсанында Тјуелсіз Ќазаќстанныѕ Конституциясы ќабылданды. 1993 жылдыѕ 28 ќаѕтарында 1993 жылдыѕ 28 ќаѕтарында ќабылданєан Конституциядаєы ќазаќ тілініѕ мјртебесі. Мемлекеттік тіл. Ќазаќстанда жергілікті кеѕестер ґзін-ґзі тарата бастады. 1993 жылдыѕ кїзінде 1993 жылдыѕ 13 желтоќсанында Жоєарєы Кеѕестіѕ таратылєанын ресми тїрде жариялаєан – С.Јбділдин 1993 жылдыѕ соѕына ќарай Ќазаќстанда ресми тіркелген саяси партиялардыѕ саны – 3. 1993 жылдыѕ соѕына ќарай Ќазаќстандаєы ќоєамдыќ саяси бірлестіктердіѕ саны – 300-ден астам. Н.Назарбаевтыѕ ґкілеттілік мерзімін 2000 жылдыѕ 1 желтоќсанына дейін ўзартуєа байланысты референдум ґткен жыл – 1995. 1995 жылы 31 желтоќсанда ґткізілген референдум – Ќазаќстан Республикасыныѕ Конституциясын ќабылдау жайында. Ќазаќстанда баєа босатылды – 1992 жылдыѕ 6 ќаѕтарында. 1992 жылы Ќазаќстанда астыќтан рекордты ґнім жиналды – 33 млн тонна. Теѕге енгізілді – 1993 жылы 15 ќараша «Жалпы ўлттыќ татулыќ жјне саяси ќуєын-сїргін ќўрбандарын еске алу жылы» - 1997ж. 1995 жылдыѕ 26 сјуіріндегі референдумєа ќатысушыларєа ќойылєан сўраќ. «Сіз 1991 жылы 1 желтоќсанда бїкіл халыќ сайлаєан Президент Н.Назарбаевтыѕ ґкілеттік мерзімін 2000 жылдыѕ 1 желтоќсанына дейін ўзартуєа келісесіз бе?» Ќазаќстан Республикасыныѕ Жаѕа Конституциясы ќабылданды – 1995 жылдыѕ 30 тамызында. Тјуелсіз Ќазаќстанныѕ тўѕєыш Ќорєаныс Министрі – С.Нўрмаєамбетов (1997 жыл, 7 мамыр). 1995 жылєы Конституция бойынша Ќазаќстанныѕ Парламентіндегі тўраќты жўмыс істейтін екі палата – Сенат пен Мјжіліс. Сенат пен Мјжілістен тўратын жаѕа Парламент тўраќты жўмыс істей бастады –
|
