Ур өмөт...4 май. Был минең иң бәхетле көндәремдең береһе. Ғәйнан Әмири мине үҙенә саҡырҙы. Мин уға үҙемдең шиғырҙар йыйынтығын уҡыным. Ә ул... Юҡ, туҡта, һуңынан... — тип яҙҙы Вахит үҙенең көндәлегенә. Быға тиклем уны Ғ. Әмири урамда осратып: — Барып сыҡ, ҡустым, һөйләшеп ултырырбыҙ, — тиһә лә, Вахит бер нисек тә быға батырсылыҡ итә алманы. «Нисек инде Вахит ҡына башың менән шундай ҙур, яҙыусы кешегә барып ултырырға. Ул үҙенең ни тиклем алтын ваҡытын ҡорбан итһенме һиңә? Һин бит, Вахит, әле генә уның китаптарын уҡып төндәр уҙҙыра һәм уның үҙен рәсеменән генә ҡарап белә инең...» тип уйланы ул. Ләкин шундай кешенең һиңә иғтибар итеүе ни тиклем бәхет! Бәлки, ул ысынлап та һиңә бөтөнләй яҡын иптәштәрсә ҡарар, кәңәштәр бирер, юлдар күрһәтер? Бит ул бөтөнләйгә ябай күренә. Урамда осрағанда һин йәшенеп кенә үтеп китергә тырышаһың, ә ул һине үҙенең асыҡ йөҙө менән танып ала, иҫәнләшә һәм һуғыш яландарында ярты ҡанын һеңдереп, хәҙер ябыҡ ҡына булып ҡалған ҡулы менән һинең ҡулыңды ҡыҫа... Вахит шуға күрә лә бөгөн «Фотография»нан үҙенең рәсемдәрен алып сыҡҡас та уҡ, уға барырға ҡарар итте. Вахит барып ингәндә Әмири үҙе өйҙә юҡ ине. — Көтөп ултырығыҙ. Ул хәҙер ҡайтыр, — тип урындыҡ бирҙеләр. Вахиттың күҙе иң беренсе китаптарға төштө. — Китаптар!.. Күпме китаптар!.. — тип ғәжәпләнде Вахит. Ул бөтә полкаларҙы күҙе менән генә ентекләп ҡарап сыҡты. Ғ. Әмири көтөлмәгәнсә ябай ине. Әйтерһең дә, ул Вахитты үҙенең туғаны итте. Вахит үҙенең был беренсе юл күрһәтеүсе уҡытыусыһы өсөн шатланып бөтә алманы. Вахиттың шиғырҙарын Әмири бик ныҡ иғтибар менән, ҡулындағы йәшел ҡәләменән төрлө билдәләр ҡалдырып, уҡып сыҡҡансы, Вахит уның китаптарын ҡараны. Китаптарҙың күбеһен яҙыусының ҡәләмдәштәре, дуҫтары, рус шағирҙары бүләк иткәндәр. Бер китаптағы Сәләмдең тапҡыр һәм көлкөлө ҡулъяҙмаһын Вахит айырыуса оҙаҡ ҡарап ултырҙы.
Сәләм, сәләм! Йырҙарыңды һинең Йөрәгемдә һаҡлап йөрөтәм. «Эшкә тора Республикам!» тиеп Ҡабатлайым һине һәр иртән, —
тип ҡуйҙы ул, ауыҙ эсенән генә.
Ун ғүмергә бөтмәҫ йәшәү дәртен Йөрөтә алды һинең йөрәгең. Һин йәшәйһең: ҡасан, кем һуң күргән Ҡанатлы йыр үлеү белгәнен?..
— Һин беҙҙең әҙәбиәттә ҡыҙыҡ ҡына бер фигура булырға оҡшайһың, — тип йылмайҙы Әмири. — Яҡшы. Яңы тормошто һин яңыса, үҙеңсә йырларға тырышаһың. Был барыһынан да яҡшы. Ул урынынан торҙо ла китаптары араһынан үҙенең «Ҙур баҡса» тигән хикәйәләр йыйынтығын алып, уға ниҙер яҙҙы ла Вахитҡа бүләк итте. — Ғәйнан ағайыңдың ҙур баҡсаһының да емештәрен аша, — тине ул. Вахит шатлығынан йөрәге дөп-дөп типкән килеш, китаптың титул битенән: «Вахитҡа ҙур, бик ҙур өмөт һәм ышаныс менән, — Ғәйнан Әмири. 4.05.1950 йыл», — тигән юлдарҙы уҡығас уҡ, ул, тулҡынланып, ауырттырғансы итеп, үҙенең уҡытыусыһының ҡулын ҡыҫты һәм кеҫәһенән рәсемдәренең береһен алып, тышына яҙҙы ла уға бүләк итте. — Рәхмәт, — тине яҙыусы. Вахитҡа ул уның етешһеҙлектәрен күрһәтеп, әҙәбиәткә килеүсе йәштәр тураһында, Мәжит Ғафури тураһында йылы иҫтәлектәр һөйләп, улар бик оҙаҡ ултырҙылар. Вахит уға шиғырҙарынан Айһылыу тураһында яҙылғандарын йәшерергә итһә лә, ул: — Юҡ, Ғәйнан ағайыңдан һин бер ниеңде лә йәшермә. Ул һине белә. Әгәр ҙә һин был турала яҙмаған булһаң һәм һиндә шундай иң гүзәл тойғолар булмаған булһа, мин һине шағир ҙа, кеше лә тип атамаҫ инем. Һәр шағирҙың ул башынан үткән һәм улар аҡылдан шашып, бөйөк һөйөү менән һөйгәндәр, — тине ул, нисектер яғымлы итеп һәм уның күҙҙәре ҡайҙалыр бик алыҫҡа — йылы иҫтәлектәргә, дауыллы йәшлек йылдарына барып төбәлделәр. Вахиттың ул:
Мөхәббәт ул миңә берәү генә, Тик шунда ул матур, күңелле. Тауҙар емерелеп Таштар баҫһын, Мөхәббәтһеҙ үтһә, Ғүмерҙе, — һәм: Бәхетле мин әгәр әйтә алһам, Юлдашым, тип тик бер Маръятты. Беренсе һәм бәлки һуңғы ҡабат Уны ғына шулай яраттым, — тигән юлдарын уҡыны ла: — Гүзәл, — тине. — Тик һин яңылышма. Рифмалары ниндәй матур! Бына ошо рифмалар шиғырыңда ике фекерҙе матур итеп бәйләгән кеүек, һеҙҙең арағыҙ ҙа шулай бәйләнһен. Ул һиңә бөтә ғүмерең буйынса ярҙам итерлек һәм ҡәнәғәтләндерерлек булһын. Барыһынан да элек, уның һинең ни тиклем ауыр һәм ҙур эш эшләүеңде тәрән итеп аңлауы кәрәк. «Ниндәй гүзәл кеше!» тип уйланы Вахит. Әмири, бер аҙ тынып торғандан һуң: — Мин дә берәүҙе ярата инем... Ләкин беҙгә бергә булырға тура килмәне. Йылдар үттеләр... Ә мин уға һаман да инде йөрәгемдә йылы тойғолар һаҡлайым. Һаман да ул миңә яҡын... — тип ул үҙенең башынан үткәндәре тураһында ла һөйләне. Вахитҡа был көн сикһеҙ хыялдар томын тоттороп, уны ашҡыныулы тойғолар диңгеҙенә ташланы...»
Халыҡ шағиры Рәми Ғариповтың был һөйөнөслө һәм ялҡынлы йәшлек кисерештәрен биргән ҡәҙерле сәхифәләр аҫтына, әлбиттә, ул йылдарҙа һәм һуңыраҡ та Ғәйнан ағай Әмириҙе күреп белгән йәш әҙиптәрҙең бөтәһе лә ихлас ҡул ҡуйырҙар ине. Һәм бына Ғәйнан Әмириҙең әҙәбиәткә яңы ғына морон төрткән йәш таланттарҙы үтәләй күреү, үлсәй белеү маһирлығы, бизмәненең теүәллеге (Рәми Ғарипов тураһында иҫтәлектәр йыйынтығынан. Хөснулла Түләкәйев. Кешелә ине эше.):
«Күмертау ҡалаһында йәшәгәнемдә, Өфөнән Ғәйнан ағай Әмириҙән кескәй бандероль алдым. Асһам, һинең (Рәми Ғариповтың. – Й.С.) «Һабантурғай йырҙары исемле китабың сыҡҡан икән дә -- Ғәйнан ағай миңә шуны ебәргән. Китаптың аҡ битенә түбәндәге һүҙҙәр яҙылғайны: «Хөснулла туғаным! Бына һиңә Рәмиҙең яңы китабын бүләк итеп ебәрәм. Үҙе ебәреп өлгөргәнсе уҡый тор. Китапта һиңә бағышланған «Торналар» бар. Рәми ул — ҙур талант! -- баш ҡорт халҡының ысын 5-енсе халыҡ шағиры буласаҡ кеше. Әйтте, тиерһең.
|
