Ажыратпалы диагнозыТамақтық заттарды көтере алмаумен байланысты басқа ауруларға қарағанда (мысалы сүт немесе саңырауқұлақтар), ГЦ кезінде құрамында глютені бар тағамдарды қабылдаумен байланысты клиникалық симптомдардың арасында тікелей байланыс болмайды. Сондықтан да науқастар ешқашанда өздерінің ауруларын нанды көтере алмауымен байланыстырмайды. Глютеннің зақымдаушы әсерін, тек ащы ішек кілегей қабатының биоптатын морфологиялық зерттеу кезінде ғана анықтауға болады. Бұл жағдай ГЦ этиологиясын, оның клиникалық көрінісін анықтап тек, 19 ғасырдан кейін ғана анықтауға себеп болды. Бірақ, дегенімен ГЦ типті формасын үлкендерде анықтау қиындық келтірмейді, себебі жеңіл дәлелденеді немесе биопсия арқылы шектеледі. Бір жағынан МЭЛ санының және бүрлердің атрофиясының жоғарылауы тек, ГЦ-ға ғана тән емес. Ұқсас морфологиялық өзгерісті, ащы ішек кілегей қабатының зақымдалуын шақырушы жедел ішек инфекциясы да шақыруы мүмкін. Кейбір адамдарда генетикалық детерминерленген жоғары сезімталдық глютенгеғана емес, басқа ақуыздарға, мысалы сояға, индейка етінедеболуы мүмкін. Бүрлер аторофиясы және крипталар гиперплазиясы иммуноглобулиндердің тапшылығы бар кейбір науқастарда да байқалуы мүмкін. Жедел ішек инфекциясын шамалы өзіндік шектеуде, мәселе бірден шешіледі. Осында көрсетілген басқа өте сирек себептер туралы ГЦ ұқсас емес немесе АГД көрсеткішіне күдік туғанымен дәлелденбеген жағдайда ойлану қажет. ГЦ ажыратпалы диагнозын созылмалы диарея және мальабсорбция синдромымен байқалатын барлық ащы ішек ауруларымен жүргізу қажет. ГЦ ажыратпалы –диагноздық белгісінің негізі ащы ішек кілегей қабаты биоптатының оң мәнділігі болуы керек. Әсіресе қиын диагностикалық қорытынды MARSH бойынша І және ІІ сатылы ерте морфологиялық белгісіне тән. MARSH белгілері бойынша биопсия көрсеткіштерін талқылау кезінде серологиялық тест көрсеткіштері клиникалық бақылаумен сәйкес келмеген жағдайда ерекше құнды.
Емдеуі ГЦ негізгі емдеу әдісі АГД өмірлік тағайындау. Тағамдық рационнан жарма, рожь, ячмень және сұлы яғни келесі тағамдар шектеледі: нан, макарондық өнімдер, манкалық, сұлылық және бидайлық крупалар. Гречка, күріш, кукурузалық крупа кашалары рұқсат етіледі. Диетаны тағайындаудың диагностикалық маңызы бар. Оның оң әсері 1 ай аралығында байқалады. Кейбір науқастарда айқын терапевтік нәтиже кешірек байқалады. Аурудың клиникалық ағым вариантына байланысты қосымша терапевтік шаралар қолданылады. Аз симптомды жасырын ағымды түрінде поливитаминдер және өт айдаушы дәрілер тағайындалады. СБС ІІ-ІІІ дәрежелік ауырлықтағы жасырын түрінде ағзадағы алмасу процестерін қалпына келтіруге бағытталған терапия жүргізіледі: ақуыз препараттарын таза аминоқышқылдар қосындысы түрінде (парентеральді), энтеральді тамақтандыруға арналған тағамдық қоспалар, калий, кальций, магний, темір, витаминді препараттар, ферментті препараттар, ішектік антисептиктер, созылмалы диареяға арналған пробиотиктер, пребиотиктермен терапия жүргізіледі. Глютенсіз тамақтану-ГЦ емдеудің негізгі әдісі. Сондықтан оның сапасын тиянақты бақылау қажет. АГД сақтаудың қиындығы глютенсіз тағамдардың маркасының жоқтығына байланысты науқастардың білмей диетаны бұзуы, науқастардың әсіресе жасөспірімдердің қатаң диетаны сақтағысының келмеуімен түсіндіріледі. Қазіргі кезде АГД-нің ГЦ мен ауыратын науқастарда аутоиммунды аурулардың ағымына қолайлы әсері және оның онкологиялық аурулардың пайда болуын ескеруге байланысты жеткілікті дәлелдемелері бар. Диеталық емдеу неғұрлым ерте басталса, бұл нәтиже соғұрлым сенімді. Сонымен қазіргі кезде ГЦ түсінігі – бұл ащы ішек кілегей қабатының глютенге патологиялық өзгерген иммундық жауабы. Бұл кезде тек науқастардың аз бөлігінде ғана ащы ішек кілегей қабатының классикалық гиперрегенераторлы атрофиясы және ауыр СБС дамиды. Адамдардың көбінде ащы ішек кілегей қабатының өзгеруі, ащы ішектің қысқа бөлігінің (ұлтабардың) зақымдалуымен, крипталардың шамалы тереңдігімен және кілегей қабатта МЭЛ Х/Б санының жоғарылауымен шектелуі мүмкін. Клиникалық көрінісі глютенге жоғары сезімталдық дәрежесіне және глиадинге және организмнің өз тіндеріне антидене түзілуімен жүретін аутоиммунды қабынудың орналасуына байланысты. Бұндай жағдайда ГЦ аз немесе симптомсыз түрде, бірақ аутоиммунды туындыдағы ішектен тыс көрініспен байқалады. Науқастардың қан сары суында АЭА және АТТ-ГЦ немесе аутоиммунды бұзылыстардың ауыр түріндегі жаршыларының даму мүмкіндіктерімен байқалады. Целиакиямен белгілі бір онкологиялық аурулар даму қаупі байланысты, әсіресе Т-жасушалық және Ходжцкендік емес лимфома. Осымен ГЦ ауыратын науқастар арасындағы жоғары өлім себебі түсіндіріледі. Целиакияның жасырын түрін белсенді анықтау және этиотропты терапия тағайындау көп аурулардың бірінші және екіншілік алдын-алу шараларында жаңа бағыт түрінде қарастырылады. ГЦ ауыратын науқастарды жеткілікті анықтау және емдеу үшін қажет етеді: аутоиммунды аурулар диагностикасына АГА, АЭА немесе АТТГ зерттеуді қосу; ГЦ ауыратын науқастарды диспансерлік бақылауды ұйымдастыру; Өмір бойы АГД сақтауға байланысты қиындықты шешу мақсатында аймақтарда ГЦ ауыратын науқастар қоғамын құру.
|
