Басқарушы p-n өткелі бар өрістік транзистор

Мұндай транзисторлардың бірнеше түрі бар. Транзистордағы өткізуші арна тиектен, кері бағытта ығысқан p-n өткелдермен, оқшауланған. Құйма және бастау электродтары арасындағы арна бойынша негізгі тасушылардың тогы ағады.Бастау (Б) деп арнадағы негізгі заряд тасушылардың қозғалысы басталатын электродты атайды. Заряд тасушылар жиналатын (құйылатын) электрод құйма (Қ) деп аталады. Басқарушы кернеу үшінші электрод – тиекке (Т) беріледі. Мұндай транзистордың құрылымы кернеу беру сұлбасымен және токтардың бағытымен 6.1-суретте бейнеленген.

делік:

а) егер болса, онда біркелкі р - п өткел пайда болады, | U_ТБ | кернеуі өскен сайын, өткел кеңейеді, ал өткізуші арна тарылады;

б) егер кернеуі нөлге тең болмаса, онда арнаның ені, құйма тогының I_қ әсерінен арна кедергісіндегі кернеудің түсуі себебінен әркелкі болады. а нүктесінде кернеу U_а=U_ТБ -ғатең, б нүктесінде – U_б = U_ТБ + U_ҚБ.

Арнаның қимасы бастаудан құймаға қарай тарылады.

Басқарушы р - п өткелді транзистордың жұмыс істеу принципі, кері кернеудің әсерінен р - п өткелдің заряд тасушылар үлесі азайған облысының енінің өзгеруі себебінен, арна кедергісінің өзгеруіне негізделген. U_ТБ артқан кезде р - п өткел арнаға қарай өседі, арнаның көлденең қимасы және құйма тогы азаяды. Тиекте кернеу U_тб үлкен болған кезде арна жабылады (қабысады) да, ток нөлге ұмтылады. Тиек пен бастау арасындағы бұл кернеу U_ТБ ток токтату кернеуі U_ТТ деп аталады.

Транзистордың негізгі сипаттамалары U_қб = const болғандағы құйма тиектік I_қ = f(U_тб) (сурет 6.3,а) және U_тб = const болғандағы құймалық немесе шығыс сипаттамалары I_қ = f(U_қб) (сурет 6.3,б). Шығыс сипаттамаларды екі облысқа бөлуге болады: I-облыс токтың күрт өзгеруі (сипаттаманың сызықты омдық бөлігі) және қанығу режиміне сәйкес келетін П облысы (бейсызықты жазық, жұмыстық бөлік). Аз U_қб кезінде жабушы қабаттың кеңеюі мардымсыз. U_қб артқан кезде құйма тогы Ом заңы бойынша өседі, динамикалық тепе-теңдік туындайды: құйма тогының артуы р - п өткелдегі кернеудің түсуіне және құйма тогын азайтатын, арнаның тарылуына әкеледі.