Студопедия — Першая частка Рэчы паспалітыя
Студопедия Главная Случайная страница Обратная связь

Разделы: Автомобили Астрономия Биология География Дом и сад Другие языки Другое Информатика История Культура Литература Логика Математика Медицина Металлургия Механика Образование Охрана труда Педагогика Политика Право Психология Религия Риторика Социология Спорт Строительство Технология Туризм Физика Философия Финансы Химия Черчение Экология Экономика Электроника

Першая частка Рэчы паспалітыя






Ўвосень 1768 г. Турцыя абвясціла вайну Расіі. Наступіў момант, якога даўно чакалі панскія канфедэраты. Рукі царызму зараз было злучаны, і ён не мог паслаць у Рэч паспалітую значныя сілы.

У канфедэратаў з'явілася надзея на атрыманне замежнай дапамогі -- ад Турцыі, Францыі, Аўстрыі.

Станіслаў Аўгуст, які паслаў буйныя войскі на прыгнечанне канфедэратаў, спыніў супраць іх ваенныя дзеянні. Яго палітыка ў адносінах да Расіі змянялася ў залежнасці ад вестак з тэатра вайскоўвых дзеянняў. Варожыя Расіі дзяржавы ўсяляк падахвочвалі канфедэратаў да актыўных дзеянняў. Францыя аказвала ім грашовую дапамогу і пасы лала афіцэраў, Аўстрыя падала сховішча кіраўнікам канфедэ рацыі.

Канфедэратская вайна ўяўляла сабою ланцуг дробных сутыкненняў паміж атрадамі царскіх войскаў і нетрывалымі, хутка ўзнікалымі і гэтак жа хутка распадалымі атрадамі канфедэратаў. Нягледзячы на тое, што царскія войскі былі нешматлікія, канфедэратам не атрымалася дамагчыся колькі -небудзь значных поспехаў. Яны не змаглі сабрать і значных ваенных сіл. Недысцыплінаваныя шляхоцкія атрады канфедэратаў бясчынствавалі не менш, чым гаспадаравшые ў Польшчы царскія войскі. Канфедэраты паводзілі сябе так, нібы яны ваявалі не ў Польшчы, а ў чужым, варожым краі. Яны спусташалі краіну, грабілі сялян, тэрарызавалі насельніцтва. Гэта адштурхвала яго ад конфедэрантаў. Вандруючы па аўстрыйскай тэрыторыі з Вельска ў Пряшаў, з Пряшаўа ў Цешын, кіраўнікі канфедэрацыі разлічвалі на разгром рус- ских войскаў падчас руска-турэцкай вайны, на ўступ Аўстрыі ў вайну супраць Расіі і т. п. Усе гэтыя надзеі апынуліся дарэмнымі. У 1770 г. перамогі рускай зброі пад Ларгай, Кагулам і Чесмай ясна паказалі, што разлічваць на поспех турак не даводзіцца.

Тым часам, выкарыстоўваўшы злучанасць Расіі і ўсяляк афішуючы якое азначылася збліжэнне Прусіі з Аўстрыяй, "саюзнік" Кацярыны II Фрыдрых II падняло пытанне пра падзел Рэчы Паспалітай. Царскі ўрад, не якое хацела раставацца з планамі палітычнага падначалення свайму ўплыву ўсёй Рэчы паспалітай, спачатку адхіліла гэты праект. Але Прусія працягвала настойваць на сваёй прапанове, аказваючы зараз з Аўстрыяй моцны націск на Расію шляхам вылучэння ўсякага роду перашкод мірнаму ўрэгуляванню руска-турэцкіх адносін, небяспека ўступа Аўстрыі ў вайну на боку Турцыі, крайняя ненадзейнасць прускага "саюзніка" і збольшага супярэчнасці, выявіўшы ў гады руска-турэцкай вайны паміж так званай "рускай" партыяй у польскім урадзе і царызмам,-- усё гэта заахвоціла царскі ўрад саступіць Прусіі.

Пытанне пра частку Гаворкі Паспалі тай быў перанесены ў плоскасць практычных перамоў. Зрэшты, Прус-гэта і Аўстрыя ўжо прыступілі тым часам да часткі. У 1770 г. прускія войскі ўступілі ў Вялікую Польшчу і Памор'е для таго, каб, як хто афіцыйна заяўлена, прадухіліць пранікненне з Польшчы эпидэміі. Годам раней "якая апекавала" канфедэратаў Аўстрыя заняла закарпатскае валоданне Польшчы - Спыж, а затым усталявала "санітарны кар дон" на паўночным схіле Карпат, заняўшы амаль увесь Сандецкій павет Талыпі. У 1770 г. гэты раён аўстрыйцы ўжо называлі "вернутым краем". Так пачыналася падзел Польшчы. Джервис М. В. Да пытання пра часткі Польшчы. (Крытыка-гісторыяграфічныя заўвагі.) Гістарычная складанка. - №1. 1934, - С. 229.

Калі Аўстрыя першая прыступіла да падзелу, то Прусія была яго натхніцелем і арганізатарам. У абедзвюх нямецкіх дзяржаў апынуўся, па выразе Фрыдрыха II, добры апетыт.

Прусія прэтэндавала на ўсё польскае Памор'е і частка Вялікай Польшчы. Аўстрыя запатрабавала сабе паўднёвую частку Кракаўскага і Сандамірскага ваяводстваў (да Віслы), Люблінскае ваяводства, Рускае і Белзскае ваяводствы і частка Валыні. Імкнучыся падмацаваць свае прэтэнзіі ваеннай сілай, аўстрыйцы ўвялі ў Польшчу войска, акупавалі солячы- ные збірай Вялічкі, прасоўваліся да Львова. У Вялічке і іншых пунктах адбыліся сутычкі паміж аўстрыйскімі і рускімі войскамі. Аўстрый скі ўрад настойліва дамагаўся Львова, але сустракала супраціўленне з боку Расіі. Перамовы паміж дзяржавамі-ўдзельніца-мі часткі прывялі да таго, што Расія настаяла на адмове Прусіі ад дамаганняў на Гданьск і Торунь, Аўстрыі прыйшлося адмовіцца ад Люб лінскага ваяводствы і Валыні. Аднак Львоў дастаўся аўстрыйцам.

5 жніўня 1772 г. у Пецярбургу была падпісана канвенцыя пра частку. Канвенцыя складалася з трох частак, ці актаў: паміж Аўстрыяй і Рас ией, Расіяй і Прусіяй, Прусіяй і Аўстрыяй. Частка афіцыйна тлумачылася неабходнасцю аднаўлення "спакою і парадку ва ўнутраных справах рэспублікі" для таго, каб суседзі Рэчы паспалітыя маглі задаволіць свае патрабаванні, "гэтак жа старажытныя, як і законныя".

Вядома, Аўстрыя і Прусія, ініцыятары і галоўныя дзейсныя твары часткі, ніякіх правоў на польскія і заходнеўкраінскія землі не мелі. Прускім і аўстрыйскім дыпламатам прыйшлося ў тэрміновым парадку вымудроўваць "правы" для таго, каб уключыць гэту "аргументацыю" ў са-адказвальныя маніфесты. Фрыдрых патрабаваў, каб маніфест адрозніваўся лаканічнасцю. Прускі маніфест аргументаваў захоп прэтэнзіямі паморскіх князёў на польскія землі ў XIII у., Аўстрыя - тым. што Галіцкае княства было акупавана ў XIII ст. на працягу некалькіх гадоў вугорскімі феадаламі.

Па першай частцы Аўстрыя атрымала княствы Освенцымскае і Заторскае, паўднёвую частку Кракаўскага і Сандамірскага ваяводстваў (па правым беразе Віслы), Рускае ваяводства (без Холмскай зямлі) і Белзскае ваяводства. Вялікую частку захопленай тэрыторыі склада лі заходнеўкраінскія землі. Акупаваная тэрыторыя складала 83 тыс. км2 з насельніцтвам 2650 тыс. чалавек. Прусія захапіла Вармію, Паморскае ваяводства (без Гданьска), Мальбаркскае і Хелмінскае вая водства (без Торуня), а таксама частка Куявіі і Вялікай Польшчы па правому берагу р. Нотець - польскія землі, якія складалі 36 тыс. км2 з насельніцтвам у 580 тыс. чалавек. Да Расіі адышлі Латгалія і частка Ўсходняй Беларусі па лініі рэк Заходняя Дзвіна - Друць -- Днепр, 93 тыс. км2 з насельніцтвам у 1300 тыс. чалавек.

Прусія атрымала, здавалася б, найменшую дзель здабычы. Але з захопам Памор'я падзеленыя да гэтага прускія землі ператвараліся ў адзіную тэрыторыю, якая ахоплівала ўсё паўднёвае ўзбярэжжа Балтыйскага мора. Калі раней Усходняя Прусія была адарванай часткай тэрриторыі прускай манархіі, калі дзесяццю гадамі раней, падчас Семилет -ёй вайны, сам Фрыдрых II лічыў яе страчанай правінцыяй, то зараз яна ператваралася ў магутны, высунуты наперад бастыён прускай феадальнай агрэсіі на ўсход. З захопам польскага Памор'я і ніжняй плыні Віслы Прусія падпарадкоўвала сабе (нягледзячы на тое, што Гданьск заставаўся часцінай мовы Паспалітай) увесь вонкавы гандаль Польшчы. Пра гэта пісаў Фрыдрых II свайму брату: "Больш усяго мы выйграём у гандлевым стаўленні; мы становімся спадарамі над усёй сельскагаспадарчы-ный прадукцыяй і над усім імпартам Польшчы". Гэта сваё панавальнае становішча Прусія не замарудзіла выкарыстоўваць самым цяжкім для Польшчы выявай.

Землі, захопленыя Прусіяй, былі карэннымі польскімі землямі. Землі, захопленыя Аўстрыяй, былі польскімі і ўкраінскімі землямі. Ні Аўстрыя, ні Прусія не мелі на іх ні наймалых правоў. Усталяванне іх улады было для насельніцтва гэтых земляў усталяваннем цяжкага нацыянальнага прыгнёту.

Частка Рэчы Паспалітыя, як ужо было сказана вышэй, не адпавядаў даўнім марам у стаўленні Рэчы Паспалітай планам царскага ўрада. У тым выглядзе, у якім польскае пытанне было вырашаны ў 1772 г., гэта была змушаная саступка Прусіі і Аўстрыі, абумоўленая працаный міжнародным становішчам, адмова ад паслядоўна якая праводзілася царскім урадам палітыкі, накіраванай на тое, каб прыкрываць сваю заходнюю мяжу слабой і што знаходзілася пад выключным рускім палітычным уплывам Рэччу Паспалітай.

Расія не атрымала па першай частцы карэнных польскіх земляў. Для далучаных ёю латвійскіх і беларускіх земляў пераход пад уладу Расіі павінен ацэньвацца сам па сабе зусім інакш, чым пераход пад уладу Прусіі і Аўстрыі польскіх і ўкраінскіх земляў. Ён меў прагрэсіўнае значэнне, ён адказваў нацыянальным спадзевам беларускага і латышскага народаў, хоць, зразумела, не інтарэсамі народных мас кіраваўся ў сваёй палітыцы царызм.

Трэба, аднак, памятаць, што толькі ўдзел царызму ў частцы Рэчы паспалітай зрабіла магчымым для Прусіі і Аўстрыі захоп польскіх і ўкраінскіх земляў. Нямоглая Рэч паспалітая і раней не магла б аказаць адпору захопнікам. Але ні ініцыятар часткі -- Прусія, ні Аўстрыя не адважваліся захопліваць тэрыторыі, якія былі ў складзе Рэчы паспалітай, датуль, пакуль не атрымалі на гэта санкцыі царскага ўрада. Царызм нясе, такім чынам, поўную адказнасць за пачаты ў 1772 г. частка Польскай дзяржавы, за ўсталяванне для польскага і часці ўкраінскага народа рэжыму цяжкага нацыянальнага прыгнёту.

Захопы, вырабленыя паводле канвенцыі 1772 г., не задаволілі апетытаў Прусіі і Аўстрыі. Яны паклапаціліся пра тое, каб пазначыць у трактаце свае новыя межы самай невыразнай выявай, што дало ім магчымасць падчас ажыццяўленні акупацыі захопліваць новыя землі Прусія "прыхапіла", звыш усталяванага трактатам, яшчэ сем гара доў, 12 старостваў і 304 вёскі на Куявіі.

Аўстрыя, пазначыўшы ў трактат: у якасці ўсходняй мяжы няісную раку Падгорцэ, захапіў частку Падоліі да ракі Збруч. Далейшае пасоўванне прусакоў і аўстрыйцаў было спынена ў выніку пратэсту з боку Расіі.

Рэч паспалітая апынулася цалкам безабароннай перад удзельнікамі часткі. Станіслаў Аўгуст пратэставаў і звяртаўся да еўрапейскіх драпак- жавам без усякай надзеі на поспех. Прусіі, Аўстрыі, Расіі заставалася толькі дамагчыся " прызнанні " часткі самай Рэччу паспалітай. Для гэтага амбасадары дзяржаў -- удзельніц часткі - звярнуліся да выпрабаваным) сродку: арганізацыі канфедэрацыі. Да моманту пачатку сойма ў Варшаву былі ўведзены войскі ўсіх трох дзяржаў -- удзельнікаў часткі. Толькі нешматлікія з дэпутатаў-шляхцічаў (Рейтан і некаторыя іншыя) знайшлі ў сабе мужнасць пратэставаць супраць часткі. 18 верасня 1773 г. досыць моцная соймавая дэлегацыя прыняла ўмовы часткі, 30 верасня 1773 г. яны былі ратыфікаваны пакорлівым соймам.

Каб паставіць пад ахову дзяржавы дамовы, у кота- рые маглі ўступаць прыгоннікі са сваімі сялянамі. Пасля заключэння дамовы абшарнік пазбаўляўся правы змяняць яго ўмовы, але пазбаўляліся правы патрабаваць іх змены і прыгонныя.

Сур'ёзныя рэформы праводзіліся ў дзяржаўным ладзе. Сойм заставаўся вышэйшым заканадаўчым органам краіны. Соймы маглі быць ардынарныя, скліканыя праз кожныя два гады, і экстраардынарныя, скліканыя раз у 25 гадоў для перагляду канстытуцыі. У выпадку неабходнасці тэрміновага склікання сойма збіраўся "гатовы" сойм. У ім удзельнічалі дэпутаты апошняга ардынарнага сойма. Liberum veto і канфедэрацыйные соймы былі ліквідаваны. Усе рашэнні на соймах павінны былі прымацца простай большасцю галасоў. Верхняя палата гэты м - сенат -- магла прыпыніць уводзіны прынятага пасольскай хатай закона толькі на два гады. Закон, другасна атрымалы ўхвала пасольской хаты, убіраўся ў сілу.

Выканаўчая ўлада прыналежала каралю і які знаходзіўся пры ім радзе--"Варце законаў", што складаўся з прымаса і міністраў паліцыі, вайскоўца, фінансаў, замежных спраў і міністра - захавальніка друку. Выбіральнасць каралёў адмянялася, захоўвалася толькі выбарнасць дынастый. Спадчыннікам караля Станіслава Аўгуста быў абвешчаны саксонскі курфюрст Фрыдрых Аўгуст.

Судовая арганізацыя захоўвала саслоўны характар. Адмысловыя суды захоўваліся для шляхты, мяшчанствы, сялян.

Такое ўтрыманне Канстытуцыі 3 траўня 1791 г., прынятай соймам на чацвёртым годзе яго працы. Ухіліўшы некаторыя заганы дзяржаўнага ладу Рэчы Паспалітай і прыслабіўшы палітычныя пазіцыі магнацтва, кан стытуцыя захавала непарушным феадальны спосаб вытворчасці. Кан стытуцыя стварала значна больш спрыяльныя, чым дагэтуль. умовы для развіцця капіталістычных адносін у краіне, ліквідавала панавалую ў ёй феадальную анархію, але асноўная маса польскага які працуе люду - прыгоннае сялянства ад новай канстытуцыі фактычна нічога не атрымала.

Кіраўнікі Чатырохгадовага сойма -- шляхоцкія рэфарматары - зусім не былі варожыя прыгонніцкаму ладу. Імкненне вывесці краіну з палітычнага тупіку і некалькі прыстасаваць яе грамадскі і дзяржаўны лад да новых капіталістычных адносін, з аднаго боку, і страх перад які нарастаў рухам гарадскіх і сялянскіх мас - з іншай, пхнулі іх на шлях абмежаваных рэ-формаў. Яны кіраваліся імкненнем не дапусціць зліцці ў адзін магутны рух разрозненых выступаў прыгоннага сялянства і рухі, распачатага ў гарадах. Тую ж тактыку ўжывалі яны і ў адносінах да трэцяга саслоўя. Каралеўскія гарады былі супраць пастаўлены прыватнаўласніцкім. Верхавіна буржуазіі прыцягвалася да звяза са шляхтай і супрацьпастаўлялася астатнім пластам гарадскога на-паселішчы.

Тым не менш для Польшчы канца XVIII у. прыняцце Канстытуцыі 3 траўня 1791 г. было выбітным прагрэсіўным актам барацьбы за нацыянальную незалежнасць польскага народа. Не выпадкова ворагамі яе апынуліся такія слупы рэакцыі, як магнацтва і каталіцкая царква, а за межамі краіны -- феадальна-абсалютысцкія рэжымы Расіі, Прусіі і Аўстрыі тыя папская курыя.

 







Дата добавления: 2015-10-12; просмотров: 771. Нарушение авторских прав; Мы поможем в написании вашей работы!



Композиция из абстрактных геометрических фигур Данная композиция состоит из линий, штриховки, абстрактных геометрических форм...

Важнейшие способы обработки и анализа рядов динамики Не во всех случаях эмпирические данные рядов динамики позволяют определить тенденцию изменения явления во времени...

ТЕОРЕТИЧЕСКАЯ МЕХАНИКА Статика является частью теоретической механики, изучающей условия, при ко­торых тело находится под действием заданной системы сил...

Теория усилителей. Схема Основная масса современных аналоговых и аналого-цифровых электронных устройств выполняется на специализированных микросхемах...

Сосудистый шов (ручной Карреля, механический шов). Операции при ранениях крупных сосудов 1912 г., Каррель – впервые предложил методику сосудистого шва. Сосудистый шов применяется для восстановления магистрального кровотока при лечении...

Трамадол (Маброн, Плазадол, Трамал, Трамалин) Групповая принадлежность · Наркотический анальгетик со смешанным механизмом действия, агонист опиоидных рецепторов...

Мелоксикам (Мовалис) Групповая принадлежность · Нестероидное противовоспалительное средство, преимущественно селективный обратимый ингибитор циклооксигеназы (ЦОГ-2)...

Случайной величины Плотностью распределения вероятностей непрерывной случайной величины Х называют функцию f(x) – первую производную от функции распределения F(x): Понятие плотность распределения вероятностей случайной величины Х для дискретной величины неприменима...

Схема рефлекторной дуги условного слюноотделительного рефлекса При неоднократном сочетании действия предупреждающего сигнала и безусловного пищевого раздражителя формируются...

Уравнение волны. Уравнение плоской гармонической волны. Волновое уравнение. Уравнение сферической волны Уравнением упругой волны называют функцию , которая определяет смещение любой частицы среды с координатами относительно своего положения равновесия в произвольный момент времени t...

Studopedia.info - Студопедия - 2014-2024 год . (0.01 сек.) русская версия | украинская версия