Лекция мақсаты: тәуекелділіктің алдын алу, төмендету жолдары қарастыру Сұрақтар: тәуекелділіктің мәні мен мазмұны, себептері жоғары тәуекелділікті төмендету жолдары сұранысты бағалау көрсеткіштері туристік қызметті бағалау Жаңа туристік өнімді нарықта өңдеу және енгізу тәуекел элементтерінен тұрады. Мамандардың есептеуінше, коммерциялық игеру стадиясында жаңа турөнімдердің 18%-ға дейін шығынға ұшырайды Соның ішінде сәтсіздіктің негізгі себептері болып мыналар табылады. тұтыншының қажеттілігін дұрыс анықтамау немесе қандай да бір жаңа өнім жасаудағы қателер; нарық сыйымдылығын дұрыс бағаламау; нарықта жаңа өнімді дұрыс бағыттамау; жоғары баға; сәтсіздік өтімділік жүйесі; нашар ұйымдастырылған жарнама; бәсекелестердің мүмкіндіктерін дұрыс бағаламау; Кез келген енгізу яғни жаңа туристік өнімді нарыққа шығару нарықтың толық анықталмаған деңгейінің жоғарылығымен түсінідіріледі. Американдық маркетолог Т. Левиттің пікірі бойынша ең керемет деген ұмтылыс пен жаңа тауарды жасау бағдарламасы «ешқандай үлкен уақыт пен ақшаны керек етпейді, кедергілер мен қақпандар жолда енді кездеспейді, үлкен келеңсіздік жағдайларды қалыптастырмайды және мансапты бұза алмайды». Жаңашылдықпен байланысты тәуекелділік жоғары, бірақ материалдық пайдамен байланысты тәуекелділік одан да жоғары. Нарықтық экономиканың логикасы мынадай, жаңашылдық енгізуді кім тез игеріп, оны тұтынушыларға ұсынса бәсеклестікте жеңіп шығады. Міне, сондықтан жаңа туристік өнімді өңдеу кешенді жүйелі талдауды қажет ететін айтарлықтай күрделі және жан-жақты үрдіс. Жоғарғы тәуекелділікті төмендету үшін туристік өнімді өңдеудің кезеңдерін өтізуге үлкен жауапкершілікпен атқара отырып, оны практикаға енгізу керек. Біріншіден, ұсынылатын субьектінің тұтыну туралы толық көрініс және әлеуетті тұтыну сұранысы туралы дәл ақпараттармен қаатамасыз етуі керек Бұл нарықта құрамдас бөліктерінің сипаттамалары үшін туристің саяхат мақсаты туралы, олардың жасы, әлеуметтік жағдайы, әдеттері, табыс деңгейі және т.с.с. туралы мәліметтер болуы қажет. Әлеуетті сұранысты 3 негізгі көрсеткіштер көмегімен бағалауға болады: күніне, айына, жылына мүмкін болатын тұтынушылардың саны; оның табыс деңгейімен және шығындар құрылымына байланысты ұсынылатын түристік өнімнің элементіне туристің төлеу мүмкіндігі бар ақша мөлшері; болжанатын тұтынушылар мен олардың мүмкін болатын шығындарын есептей отырып, туристік өнімді сатудан түсетін табыс көлемінің мөлшері; Екіншіден, туристік өнімнің түрін формасын және элементін, сонымен қатар олардың көріну уақытын міндетті түрде ескерту керек. Үшіншіден, туристі өнімнің вербальды (сипаттау) үлгісін өңдеу кезеңі оның тұтыну сапасын шынайы шығындарды болашақта бағалаумен қатар, әрі қарай өңдеу мен сатуды анықтаудан тұры тиіс. Шығындардың бір тобы – туристік өнімді шығару бойынша материалдық – техникалық жағдайларды жасауға қажетті шығындар болса, екінші тобы туристік өнімді эсплуатациялау және сатумен тығыз байланысты. Төртіншіден, туристік өнімді өңдеуге болжанатын шығындарды және мүмкін болатын табыстарды бағалай отырып, олардың эномикалық тиімділігін және мақсатқа сай бағыттылығын есептеуге мүмкіндік береді. Тур өнімді тұтыну кезінде тұтынушының табыс деңгейі нарық сегментінің негізгі критерийі болып табылады, онда бұндай жағдай үш мақсаттылық нарығын бөлуге болады: 1-ші нарық – отбасының табыс деңгейі өте жоғары тұтынушылар, олар үшін ең бастысы фирма мәртебесі және қолайлылық деңгейі, турдың бағасына мән бермейді, мұндай реттегі тұтыншылар қымбат тұратын турларды алуға ұмтылады. Оның бағасы 10 күн саяхатта 2200$ асып түсуі мүмкін, тәртіп бойынша олар толық қызмет жиынтығынан тұратын ірі, әйгілі туроператоры бар 5-жұлдызды отельдерге тапсырыс береді. (Нева, Ривьера, Прима) 2-ші нарық – жоғарғы табысты жанұядан шыққан тұтынушылар, олар үшін фирма беделі маңызды болып табылады, бірақ ол бірінші деңгейлі көрсеткіш емес, сапар мақсатының мәніне үлкен көңіл бөледі, бұл нарықты пайдаланушылар толық қызмет жиынтығынан тұратын 3-4 жұлдызды отельдерде қымбат бағалы турларға тапсырыс береді, тур бағасы 1000-нан 1700$ дейін ауытқиды. 3-ші нарық – табыс деңгейі орташа тұтынушылар, мұндай жағдайда олар бірінші жоспарға сапардың бағасы мен мотивін қояды, бұл нарықты пайдаланушылар жолдамадағы тур құны 600-1000$ тұратын 7-10 күні турларды сатып алады жән олар міндетті түрде 3 жұлдызды отельдерге тоқтайды. Туристік қызмет бағасына біренеше факторлар қатары әсер етеді: қызмет көрсету класы (қолайлылық деңгейі); нарық коньюктурасы; қызметті ұстаудың маусымдық сипаты; сапар географиясы жолдамаға кіретін қызмет құны турдың және т.б. ұзақтығы Тур өнімнің есептік құны нормативтік калькуляция арқылы қызмет құнының анықталуына емес, оның сатылу негізінде шығырылады. Тур қызметінің бағасы сұранысқа сай келеді. Сонымен қатар тур өнімді орта тұтынушыларға емес, анықталған типтік топтарға мақсатқа сай бейімдеу. Қолдану типологиясы коммерциялық фирма қызметінің эффективті жоғарылауының негізі болып табылады. Бірақ та, туризм сферасының қызметінің құны тек қана сұраныстан емес, тур жарнамасының бағасы мен фирма имиджі де ықпал етеді. Мұндай ықпал ерешелігі төмендегідей ескертіледі: тур өнімді қолдану, қағида бойынша жұмыстан тыс уақыт, тұтынушылының еркін бағалауы бойынша жүзеге асады; осыдан ерекше талғау, жоғарғы талап және сапасын сезіну мен демалу құны; кейде турист жолдамадан оның бағасы жоғары бірақта қызмет сапасы төмен болғандықтан бас тарту жағдайлары кездесуі мүмкін; жолдама сатып алу уақытымен және қолдану қызметінің арасында уақыт айырмасы болады; сондай-ақ жолдама саяхат басталардан бірнеше ай бұрын жиірек сатылады; бұл құн саясатында өз көрінісін табады, және маусымдық жеңілдіктер кеңінен қолданылады. Өз-өзін бақылау сұрақтары: туристерге қызмет көрсету процесінде талап етілетін құжаттар құрамына қандай құжаттар кіреді? тур қалай жобаланады? турды жобалауда қандай құжаттар пайдаланылады? стандарттқа сәйкес туристік қызметтерге жалпы қандай талаптар қойылады? туристерге қызмет көрсету сапасын бақылау әдістерін атаңыз? Ұсынылатын әдебиеттер: Негізгі әдебиеттер: Туристский справочник-KZ 2009: Казахстан. Регионы. Страны мира. Нормативно-правовые акты. Информационно-справочные аппараты [Текст]: информационно-рекламное издание. - Алматы: Атамұра, 2009. - 656 с. ХР (5) Бутко, И. И. Туристический бизнес: основы организации [Текст] / И. И. Бутко. - Ростов н/Д: Феникс, 2009. - 384 с. - (Бизнес технологии). - ISBN 978-5-222-10733-1: ХР (2) Чудновский, А. Д. Управление индустрией туризма [Текст]: учеб. пособие / А. Д. Чудновский. - 4-е изд., испр. и доп. - М.: КНОРУС, 2009. - 440 с. - ISBN 978-5-85971-808-5: ХР (6) Экономика и организация туризма [Текст]: учеб. пособие / Моск. академия туристского и гостинично-ресторанного бизнеса; ред.: И. А. Рябова. - 3-е изд., испр. и доп. - М.: КНОРУС, 2009. - 576 с. - ISBN 978-5-85971-809-2: ХР (10)
