Зін өзі бақылау үшін сұрақтар1. Статисикалық кортындылаушы нақ ты (абсолютті) шамалар деген не? 2. Жеке жә не жалпы немесе жиынтық қ осындылы нақ ты шамалар деген не? 3. Жоспардың орындалуы, жоспарлық тапсырма, ө сің кілік, кұ рылымдық, ү йлестік, ү демелілік (пә рменділік), дә режелік қ атысты шамалар дегеніміз не? 4. Статистикалык кестенің кұ рылымы жә не элементтері дегеніміз не? 5. Тізімдік, аумақ тың жә не хронологиялық (мезгілдік) кестелер дегеніміз не? 6. Бағ аналы, шең берлі, секторлы жә не фигуралы диаграммалар.
Семинар сабагы сұ рактары 1. Статистикалық қ орытындылаушы кө рсеткіштер, нақ ты шамалар, тү рлері. 2. Қ атысты шамалардың тү рлері бойынша есеп шығ ару жә не оны талдау. 3. Статистикалык кестені тү рлеріне қ арай кұ ру жә не оларды талдау. 4. Графиктер мен диаграммалар жә не картаграммалар кү ру.
Тақ ырып 6. Орташа шамалар жә не ө згерменің кө рсеткіштері Лекция 8 Орташа шаманың мә ні жә не қ олданылу шарттары Арифметикалық орташа шамалар Йлесімдік орташа шама 4. Мода жә не медиана
Орташа шаманың мә ні жә не қ олданылу шарттары Орташа шама деп, біртектес жиынтық ты белгілі бір жағ дайда жә не белгілі бір уақ ытта ө здеріне тә н белгісі бойынша жинақ тап кө рсететін орташа сан мө лшерін, яғ ни біртектес жиынтық бірліктерінің ортақ есеппен алынатын белгісінің барлық бірліктерге жатқ ызылатын сандық шамасын айтады. Статистикада орташа шаманы есептегенде жә не қ олданғ анда тө менде берілген принциптер мен шарттар толық тай орындалуы тиіс: 1) зерттеп отырғ ан қ ұ былыстың, процестің жиынтық бірліктері біртекті болуы шарт; 2)орташа шаманы есептегенде оның жеке дара ө згермелі сандық жә не сапалық кө рсеткіштері толығ ымен жойылады; 3) орташа шаманың кө рсеткіші статистикалық бақ ылау нә тижесінде жиналғ ан мә ліметтер арқ ылы есептелінеді, бақ ылау кө рсеткіштері неғ ұ рлым кө п болатын болса, соғ ұ рлым орташа шама дұ рыс шығ ады; 4) зерттеп отырғ ан қ ұ былыстар мен процестердің жеке бө ліктерінің арасында ауытқ у болатын жағ дайларда орташа шама қ олданылады. Қ оғ амдық қ ұ былыстардың ө зара байланыстылығ ымен, ө сің кілігін немесе кемуін анық тауда, сонымен қ атар стататистикалық бақ ылау, топтау, мә ліметтерге талдау жасаудада орташа шама ә дісі қ олданылып, зерттелінеді. Экономикалық зерттеулер мен жоспарлауларды есептеп анық тауда екі тү рдегі орталар қ олданылады: 1) дә режелі орталар; 2) қ ұ рылымдық орталар. Статистикада зерттеп отырғ ан қ ұ былыстар мен процестердің негізінде алдына қ ойғ ан мақ сатына жә не бастапқ ы берілген кө рсеткіштердің мә ніне сә йкес, дә режелі орташа шамалардың бірнеше тү рі қ олданылады, олар мыналар: арифметикалық, геометрикалық, қ ұ рылымдық, ү йлесімдік жә не шаршылық (квадраттық) орташа шамалар.[23]
|
