Механизмдер мен құралдарды жинақтауТехнологиялық жобалау сатысында қалып типінің түрін таңдау және жинақтық көлемін анықтау құрылыстың нақтылы шарттарына және құрылыс ұйымын технологиялық жарақтандыруға сәйкес жүргізіледі. Мұның үстіне таңдау кезінде тұтастай алғанда тұрғызылатын құралымдар мен ғимараттардың ерекшеліктері, аралықтарының мөлшері, құралымның жерден қаншалықты биіктікте орналасқандығы, үй мен ғимараттың тұтас биіктігі, жоспарына және биіктігіне қарай құралымның қайталанатындығы ескеріледі. Түрлі үлгідегі қалыптарды дайындауға жұмсалатын бірмезгілдік шығындарды салмақтау және орнату мен бөлшектеу құнын, орындалған жұмыстартың тиісті көрсеткіштерін салыстыру, блокты, ірі қалқанды, орамды қалыптарды қолдану тиімді екендігін білдіреді. Ал мұның өзі қол енбегін күрт қысқартады. Есепті экономикалық тиімділік әдетте жөндеуге, бекітуге, бір айналымға деп есептелген элементтерді дайындауға кететін шығындардың айырмасынан құралады. Қалыптардың белгілі түрін дайындау тиімді деген мәселені шешу барысында, әсіресе мамандандырылған бөлімшелерді технологиялық жағынан жарақтандырған жағдайда, материалдық қаржылар шектеулі болатындықтан, өзіндік құны мен орындалған жұмыстың қаншалықты күшке түсетіндігін салыстырып отыру керек. Жұмыстың өзіндік құны мынадай формуламен айқындалады: Cж = (Cж Пн/ Пе + Cо.а)/V
мұндағы Cж – қалыпқа кететін жылдық шығындар; орнату мен ажырату шығындарынсыз, тг/м2; Пн, Пе – аталмыш қалыптың айналмалы қарқынының тиісті нақты және есепті көрсеткіштері; Cо.а – орнату мен ажырату құны, тг/м2; V – қалыптап орындалатын жұмыс көлемі, тг/м2. Қалыптаудың ең аз айналымдылығының есепті мөлшерлі циклы 2-кестеде көрсетілген. 2-кесте
Технологиялық жобалау сатысында нақтылы жағдайларға арналған қалыптардың түр-түрлілігінің айналымдық қарқынымына формула арқылы анықталуы мүмкін: ұсақ қалқанды қалып үшін: Пұқ = 19,17 + 0,23V - (35 + 0,5V)Kt /10000
мұндағы V – құрылыс ұйымының жылдық бетондау жұмысының көлемі, 1000м3; Kt – қысқы кезеңнің қарсы температурасының есебіне қарсы температуралардың ұзақтығын білдіретін температура коэффициенті; ірі қалқанды қалып үшін: Пік = 24,16 + 0,26V - (43 + 0,55V)Kt /10000
блокты қалып үшін: Пбл = 21,23 + 0,36V - (28 + 0,76V)Kt /10000
сырғымалы қалып үшін: Пс = 106 + 0,99V - (140 + 3,6V)Kt /10000
Қалыптау жұмыстарының еңбек сыйымдылығы мына формуламен анықталады: Eқ = Eп + (Eд + Eж)/n
мұндағы Eқ – қалыпты құрастыру мен ажыратуға жұмсалатын еңбек шығындарының сомасы, сондай-ақ бір айналымға келетін қалыпты дайындауға және жөндеуге жұмсалатын майда-шүйде шығындар; Eп – қалыпты пайдалану жұмысының еңбек сыйымдылығы (құрастыру, ажырату, тазарту, майлау), адам-күн; Eд – қалыпты дайындаудың еңбек сыйымдылығы, адам-күн; Eж – қалыпты жөндеуге жұмсалатын еңбек сыйымдылығы, адам-күн; n – қалыптың мөлшерлі айналымдығы, цикл (2-кесте). Қалыпты орнату, арматураны орналастыру, бетон қоспасын жеткізіп төсеуге арналған машиналар мен механизмдер жинағын таңдау, тұтас құймалы бетон және темірбетон үймереттері ғимараттарын және олардың құралымдық элементтерін тұрғызудың бүкіл технологиялық процестерін кешенді механикаландыруға бағындырылуға тиісті. Бетондау қарқынын және барлық жұмыстарды ұйымдастыру бетон қоспасын төсеу арқылы айқындалады. Жетекші машина есепті бетондау қарқынымен анықталады. Жетекші бетон төсеуші машина өнімділігі жағынан бетондау қарқындылығымен байланыстырылған, мұның үстіне параметрлер, өнімділік және өзге механикаландырылған құралдардың саны мен жетекші машинаның параметрлері өнімділігіне сәйкес іріктелініп алынады. Машиналар мен механизмдердің жинақтық құрамы қалып, арматура және бетондау жұмыстары мен өндірістік жұмыстардың технологиясы қабылдаған жетекші машинаның пайдалану өнімділігі арқылы айқындалады. Тұтас құймалы бетон мен темірбетоннан үймереттер мен ғимараттарды тұрғызудың бас құрылыс жоспарын жасау кезінде көтергіш механизмдерді орналастыратын орындар мұқият іріктелінеді. Қалыптың қалқандары мен формалары құрастырылады, арнайы автокөліктерінің кіретін тұстарының үлгісі, бетон жаятын механизмдер мен машиналарды орналастыратын жер дайындалады. Бетонтөсегіш қабылдау бункері әрекет жасайтын аймақ қауіпті болып саналады. Сондықтан ол маң қоршалуға тиісті. Бөлгіш жебелері бар бетонсорғыш қондырғыларының жұмысы олардың айналым радиусы да қауіпті аймаққа жатады. Бетон қоспасын бетондалатын құралымдарға беруде кранды пайдаланған жағдайда оның үймереттерге немесе ғимараттарға белгілі бір радиус бойынша байланысы ескеріледі. Бұл ретте кран жұмыс істейтін қауіпті аймақ көрсетіліп, оның шекарасы белгіленуі керек. Өйткені көтерілетін жүк құлауы мүмкін. Сол себепті сақтық шараларын қолданған ұтымды болады. Өндіріс процестерінің толық көлемінің кестесін жасау үшін орындалуға тиісті жұмыстардың толық тізімі болуы шарт. Жұмыс көлемі мынадай өлшемдегі жұмыс сызбалары арқылы есептеледі: қалыптау құралымдар – шаршы метрмен, қалыптарды ұстап тұратын ағаштар – метрмен, шыбық арматураны орнату – тоннамен, арматуралық қаңқалар – даналап, бетон қоспасын төсеу – текше метрмен алынады. Мұның үстіне тұтас құйма бетон жұмыстарын құрайтын өндірістік процестер арасында бетон төсеу жетекші жұмыс болып саналады. Өндірістік жұмыстардың мерзімдік жоспарында әрбір процестің тасқынды орындалуы, мамандандырылған звенолардың бір алымнан екіншісіне ауысуының тәртібі, құралымдардың тәртібін ажырату мерзімдері көрініс табады. Бетон жұмыстары өндірісінің жалпы мерзімі мына формула арқылы анықталуы мүмкін:
мұндағы tм – мамандандырылған звенолардағы жұмысшылардың әрбір алымда болу ұзақтығы, алмасу; tб – бетонның қатқылдануы, алмасу; па – алымдардың жалпы саны; К – тасқынның ырғағы. Жұмыстың көлеміне және бетондалатын түзілістердің күрделілігіне байланысты әрбір процесс дербес тасқынға бөлінуі мүмкін: қалып құрылғысы – І тасқын; арматураны орнықтыру – ІІ тасқын; бетон қоспасын төсеу – ІІІ тасқын; бетонға күтім жасау – ІV тасқын; қалыпты ажырату – V тасқын. Жеке тасқындардың саны оларды біріктіру арқылы кемуі мүмкін. Мысалы, қалыпты орнату мен арматураны орналастыруда арматура-қалып блоктарын пайдаланса – І тасқын; бетондау және бетонға күтім жасау – ІІ тасқын; қалыпты ажырату – ІІІ тасқын;ажырамайтын қалыпты қолданғанда оны бөлшектеу жүргізілмейді, ондайда екі жағдайда да тасқынның бұл түрі тыс қалады. Биік тұтас құймалы ғимараттарды қабаттарға бөлгенде жұмыс тігістерінің құрылғы талаптарын ескеру қажет. Көп қабатты үймереттерді тұрғызған кезде ярус ретінде бағаналар мен жабуларын қоса алғанда қабаттың биіктігі есепке алынады. Процеске енетін процестердің барлық түріне арналған тасқын ырғағы біркелкі жобаланады:
К = Еі /аі т
мұндағы Еі – алымдағы еңбек сыйымдылығы, адам-алмасу; аі – і – жұмыс түріндегі жұмысшылардың саны, адам; т – жұмыс істейтін звенолардың саны. Жекелеген жұмыс түрлері бойынша жұмыс істейтін звенолар санының жұмыс көлемі мен белгіленген тасқын ырғағының орындалуын қамтамасыз ету үшін мына формула қолданылады: т = Еі /аі К
немесе жұмыс түрлері бойынша тк = Ек /ак К; та = Еа /аа К; тб = Еб /аб К
мұндағы тк, та, тб – қалыпшылар, арматурашылар, бетоншылар звеноларының тиісінше саны; Ек, Еа, Еб – қалып, арматура, бетон жұмыстарының тиісінше еңбек сыйымдылығы, адам-алмасу; ак, аа, аб – тиісті жұмыс түріндегі звенодағы жұмысшылардың саны, адам; Әрбір мамандандырылған бригаданың құрамы БМБ немесе ЕПК (еңбек процесінің картасы) түрлі темірбетон құралымдарына арналған жұмыс ауқымына байланысты айқындалады. Егер жұмысшылар сабақтас мамандықтарды, мысалы арматурашы мен бетоншыны игеретін болса, онда еңбекті алымдар тәсілі бойынша ұйымдастыру едәуір жеңілдейді. Әрбір алымдағы құралымдарды қалыптан ажырату тасқын бойынша және бетон қоспасын төсегеннен кейін кемінде бес күннен бұрын жобаланады. Осы мерзімде 500 маркалы портландцементтен 400 маркалы бетон 25ºC температурада 80% маркасын бойына жинақтайды. Алайда ауаның онша жоғары емес температуралары жағдайында күзгі немесе көктемгі кезеңдерде, сондай-ақ баяу қатқылданатын цементтерді қолданғанда (шлакопортландцемент, пуццоланды портландцемент) бетон әдеттегі жағдайларда қатқылданатын бетонға бір емес, екі-үш алымдарды бөлуге тура келеді.
|
