Кейбір дәрілік заттар шаңының дисперстілігі
Химиялық фактор. Көптеген зерттеулердің нәтижесінде химиялық фармация өндірісінің зиянды органикалық және органикалық емес заттармен ауаның, жұмысшы киімі мен тері жамылғысының ластануы негізгі қолайсыз өндірістік орта факторы болып табылады. Технологиялық тәртіптің бұзылуы, көптеген операциялардың жетілдірілмеуі, тасымалдау, түсіру, жүк арту процестері, герметизацияланбаған жабдықтарды пайдалану, аппараттарға құю кезінде химиялық заттарды төгіп алу сияқты факторлар. Өндірістік бөлме ауасында зиянды заттардың болуына негізгі себеп болып табылады. Дәрілік заттарды өндіретін өндірістік бөлмелердегі ауаның ластану құрамы өте күрделі сипатта болады, ол аэрозоль, бу және газ түрінде болатын көптеген химиялық ингредиенттердің бір мезгілде ауада болуымен түсіндіріледі. Технологиялық процестердің стадиясына және өндірілетін дәрілік заттың түріне байланысты өндірістік бөлме ауасы химиялық синтездеудің, аралық және дайын дәрілік заттардың өнімімен ластанады. Бұл кезде зиянды заттар организмге көбіне тыныс алу жолдары арқылы, ал тері жамылғысы және асқазан – ішек жолымен аз түседі. Антибиотиктер өндірісі ауаға дисперстілігі жоғары антибиотик шаңының түсуімен, өндірісте қолданылатын химиялық заттардың буы мен газдарының ауамен араласуымен, артық жылудың бөлінуімен сипатталады. Ферментациялау кезеңдерінде жұмысшылар продуцент шаңымен, бөлме мен жабдықтарды стерилизациялауда қорлданылатын фенол мен формальдегидтің әсеріне ұшырайды. Терінің қышуы, жиі бастың ауруы, көздің шаңшуы, шаршаудың жиілеуі, тамақтың ауырсынуы мен құрғауы антибиотиктердің организмге улы әсерін сипаттайтын белгілер болып табылады. Кейбір жағдайларда жұмысшының естуі нашарлайды, жүрек аймағында ауырсыну байқалады (стрептомициннің кері әсері). Антибитиктердің асқазан – ішек жолына тигізетін кері әсері аппетиттің төмендеуі, жүрек айнуы, іштің кебуі, іштің ауруымен сипатталатын асқынуларға әкелетін симптомдар байқалады. Ол көбіне бауырдың зақымдалуы, бүйрек функциясының бұзылуы, орталық жүйке жүйесі жұмысының бұзылуына әкеліп соғады. Қазіргі кездерде антибиотиктердің қан жүйесіне әсері анемия, агранулоцитоз, лейкопения, витаминдердің алмасуының бұзылуы сияқты өзгерістер анықталған. Сонымен қатарантибиотиктердің сенсибилизаторлық әсері бар аллергендерге жатқызуға болады, олар ЖТА жүйесі және тері арқылы аллергеиялық әсер береді де, тері арқылы әсеріндетері жамылғысының бұзылуына әкеліп соғады. Ал ЖТА жүйесіндегі шырышты қабаттардың гиперемиясы мен атрофисы дамиды. Ауру асқынған жағдайларда астмонды бронхит пен бронхиалды астмаға ұласады. Антибиотиктердің әсерінен болатын асқынулардың бір түрі организмнің қалыпты микрофлорасының бұзылуы – дисбактериоз деп аталады. Антибиотиктердің өндірісіндегі жұмысында екі реттік миоз (көбіне кандидамикоз), асқазан ішек жолдары және тыныс алу жүйесі жұмысының бұзылуы, табиғи иммунитеттің төмендеуі көп байқалады. Фармация өндірісі жұмысшылары арасында байқалатын мұндай өзгерістер науқастардың емделуі кезінде болатын қолайсыз әсерімен бірдей екендігін еске түсіреді. Сонымен бірге, жұмысшылар арасында гриппен, жедел респираторлық вирусты инфекциямен, әйелдер арасындағы жыныс ауруларымен сырқаттану жағдайы жоғарылайды. 6.3. Фармация өндірісі жұмысшыларының денсаулық жағдайын және дәріхана қызметкерлерінің жеке бас гигиенасы. Жеке бас гигиенасын сақтау әр дәріхана қызметкерлерінің міндетті және үйреншікті тәртібі болып табылады. Жеке бас гигиенасы сақталмаған жағдайда дәріхана ішілік инфекциялар өршіп, дәріханалардың ластануын тудырады. Дәріхана қызметкерлеріне арналған санитарлық киімнің құрамында аяқ киім (халат, бас киім және т.б.) беріледі. Санитарлық киімді ауыстыру жиілігі аптасына 2 рет, қол сүртетін орамал күнделікті ауыстырылып отырады. Антисептикалық блокта жұмыс істейтін қызметкерлерге арналған санитарлық киімдер стерильді болуы қажет және стерильді бикстерде сақталады. Дәріхана қызметкерлері арнайы киіммен жүреді, эжетханаға немесе сыртқа шығарында арнайы киімді шешіп кетіп, келген соң «персоналдың қолын өңдеу» инструкциясы бойынша қолын жуып, киімін киеді, шашын бас киімнің астына жинайды. Тері жамылғысын, әсіресе тырнақ асты кеңістігін таза ұстаудың жеке бас гигиенасын сақтаудағы маңызы өте зор. Асептикалық жағдайда жұмыс істейтіндер арнайы жабық халат, тығыз киілетін арнайы бас киім, стерильді таңғыш пен аяқ киім киюі қажет. Ал киімді асептикалық блок алдындағы шлюзға ауыстырып киеді. Асептикалық жағдайда жұмыс істейтін қызметкерлерді және қабылдау, оқытуға ерекше көңіл бөлінеді. Асептикалық блокта жұмыс істейтін қызметкерлер арнайы білімі мен тәжірибесінен басқа, гигиена және микробиологиялы негіздері бойынша білімді болып, барлық санитарлық талаптар мен ережелерді жауапкершілікпен оырндайтын, еңбек процесі кезінде болатын қолайсыз жағдайларға (қолды өңдеу жиілігіне, киім ауыстыру, оны кию тәртібіне, ауа өткізетін таңғыш тағуға, қолына резеңке қолғап киуге)дайын болуы қажет. Жұмыстың соңында қолды жылы сумен жуып, теріні жұмсартатын ерітінділермен қолды өңдейді (бірдей көлемдегі глицерин, спирт, 10% аммиак ернітіндісі және су), бұл ерітіндіні қолданар алдында жақсылап шайқау қажет. Асептикалық блок қызметкерлерінің арнайы киімдері 120 0С – та 45 минут бойы стерильдейді, стерильденген киім үлгісі бикстерде 3 күн ғана сақталады. Персоналға арналған аяқ киім шлюзда дезинфекцияланып, жабық шкафтарда сақталады. Дезинфекциялау әдісі: аяқ киімді сыртынан хлораминнің 1 % ерітіндісімен немесе 0,5 % жуғыш зат қосылған 0,75 % хлорамин ерітіндісімен жүргізеді. Кейбір жағдайларға аяқ киім тұрған пакеттің ішіне 40 % формальдегидті мақтаға сіңіріп тастайды. Асептикалық блоктағы қызметкерлердің еңбек тәртібі дәріхана ұйымдарының санитарлық тәртібі бойынша инструкцияда көрсетілген (№ 30 – 21.10.1997 ж) бойынша жүргізіледі. Өндірістік бөлмелерде қызмет ететін жұмысшылар үшін еңбек тәртібінің бекітілген инструкциясы ілініп тұрады. Жеке бас гигиенаның тәртібін сақтау, өндірістік бөлмелерге, жай келушілерге де қатысты.
Дәріхана қызметкерлерінің денсаулық жағдайы. Дәріхана қызметкерлерінің еңбек гигиенасын зерттегенде еңбектің санитарлық гигиеналық жағдайы мен кәсіптік ерекшеліктері, қызметкерлердің денсаулық жағдайы мен байланысы өте зор екендігі анықталды. Сырқаттанушылықтың құрылымында тыныс алу мүшелерінің, орталық нерв жүйесі, аллергиялық, иіс сезу мүшелерінің, гипертониялық ауру, әйелдердің жыныс мүшесінің ауруларыныңсаны жоғары болды.Осы сырқаттардың созылмалы түрі өте жиі кездеседі. Аллергиялық зақымдалудың ішінде дәріге аллергия жақсы дамыған. Әр өндірістік бөлімнің еңбек бойынша әсер ету факторлары әр түрлі, осыған қарай денсаулығына тигізер әсері де бірдей болмайды. Сату залындағы (фармацевт, кассир) қызметкерлер арасында суық тию, яғни бактериалды табиғаты бар сырқаттар тән. Оның себебі, дәрігерлік заттардың әсерінен гөрі, тез өзгергіш микроклиматпен байланыстырылады. Сату залындағы, қызметкерлер ангина, жедел респираторлық инфекция, грипп, ревмотизм, тамырдың варикоздық созылуы сырқаттарымен жиі ауырады. Дәріхананың дәрі дайындауымен айналысатын (провизор технолог, провизор аналитик, ораушы) қызметкерлерге үлкен эмоциалық жүктеме, кезеңінде химиялық құрамын өте күрделі дәрілердің шаңы әсер етеді. Жоғарыда көрсетілген бөлімдердегі еңбек көбінесе қолмен және көру анализаторларына жүктемені көп түсіреді. Бұл топтарда кездесетін сырқаттар құрамында аллергиялық аурулар, гипертониялық ауру және орталық нерв жүйесінің зақымдалуы (невростения, невроздар) көп болады. Әкімшілік – шаруашылық бөлімінде қызметкерлерге өндірістік факторлар өте аз әсер етеді. Оларға негізінен дәріханада жүргізілетін жұмыстардың дұрыс ұйымдастырылуына беретін жауапкершілігі жоғары болады. Бұл ұжымдарда ЖҚТ жүйесінің, сырқаттары жүректің ишемиялық ауруы, гипертония, невростения тәуелді болып келеді. Дәрі дайындаумен айналысатын дәріхана жұмысшылары жұмысқа түсер алдында және жұмыс арасында кезекті медициналық тексерістен өтуі қажет. Дәріханаларға жұмысқа қабылдау алдындағы медициналық тексеріс нәтижесіне қатты назар аударылады, яғни жұмысқа қабылдауға қатаң тыйым салынатын сырқаттар: туберкулездің белсенді түрі, бронхиалды астма, ЖҚТ – жүйесінің органикалық ауруы, II дәрежелі гипертония, геморрагиялық диатездер, аллергиялық ауру (дәрімен байланысты), 0,6 коррекциясымен көру өткірлігі төмен (көз түбінің анамолиясы, астигматизм 2,0 – 5 жоғары), эндокринді жүйе аурулары.
Өндірістік ортаның зиянды әсерінің алдын алу шаралары.
- сұйықтықтарды үлкен ыдыстан кішкентай бөтелкелерг.е құю, сүзу, себу, сүрту сияқты жұмыстарды кіші механизациялау. - Қатты дәрілік заттарды езу кезінде ұрғыштың орнына әр түрлі конструкциясы бар кішігірім аппараттарды қолдану (Исламгулов диірмені) және т.б. - өндіріс бөлмелерінің ұтымды орналасуы жұмыс орнының ыңғайлылығын қамтамасыз ету. - Дәріхана қызметкерлері және қорғаныс құралдарымен қамтамасыз етіледі және техника қауіпсіздігі инструкциясын өткізу. - Шу шығаратын құралдарды оқшаулау, шуды жұтатын материалдарды пайдалану.
- кезекті медицианлық тексеріс - ұтымды еңбек және дем алыс уақытын ұзарту - тағамды витаминдеу т.б.
7. Сабақтың мазмұны: · Студенттердің өзіндік жұмысы:
- Анфимовтың корректуралық сынамасы бойынша организмнің орталық нерв жүйесінің жұмысын бағалау (Қоысмша 2). - Қорытынды білім деңгейін бақылау (Қосымша 3) 3.Сабақ тақырыбы бойынша оқытушымен жұмыс: - СӨЖ нәтижелерін талқылау.
|
