Spitzer L.Stilstudien Bd.II.Stilsprachen.Munchen,199078. Ш. Елеукенов. Мағжанның әдеби-эстетикалық көзқарастары («Алқа» үйірмесі б 9. З.Қабдолов.Ахаң һәм әдебиеттің әліп-биі// Қазақ әдебиеті тарихының өзекті мәселелері (Ғылыми мақалалар жинағы).Алматы:Қазақ университеті, 1993,3-8 б. 10. З.Ахметов. Әдебиеттану саласындағы ғылыми ұғымдар мен терминдер (Алғы сөз)// Әдебиеттану. Терминдер сөздігі. Алматы:Ана тілі, 1998, 4-23 б. 11. М.Мырзахметұлы. Мұхтар Әуезов және қазақ әдебиеті тарихын дәуірге бөлу мәселесі// Абайтану, Астана: Деловой Мир 2010, 467-478б. 12. Қазақ әдебиеттану тарихы. Алматы: Қазақпарат, 1-том, 2007 13. Қазақ әдебиеттану тарихы. Алматы: Қазақпарат, 2-том, 2008 14. А.Қалшабеков. Символизм әдеби ағым ретінде// халықаралық ғылыми-тәжірбиелік конференция еңбектері, Шымкент, 2011, 148-153 б. 15. А.Қалшабеков. 90 жылдардағы әдеби процесс ерекшеліктері //Қазақстан республикасының 20-жылдығына арналған конференция материалдары, Шымкент, 2011, 280-282б. 16. А.Қалшабеков. Әдебиеттанудың жаңа бағыттары. Оқу-әдістемелік құрал, М.Әуезов атыныдағы ОҚМУ, 2013. 17. Кенжебаев Б. Қазақ өлеңінің құрылысы. - Алматы, 1955. 18. Мақпыров С. Әдебиетгің тектері мен түрлері. -Алматы, РБК, 1994. 19. Мәшьүр - Жүсіпов Қ. Өлең - сөздің патшасы. -Алматы, 1991. 20. Негимов С. Өлең өрімі. Ғылым, 1970; Ақын-жыраулар поэзиясының бейнелілігі. -Алматы, Ғылым, 1991. 21. Нұрғалиев Р. Трагедия табиғаты. -Алматы, 1972. 22. Пірәлиева Г. Ішкі монолог. -Алматы, Ер - Дәулет, 1994. 23. Стиль сыры. Жинақ. - Алматы, Ғылым, 1991. 24. Ысқақұлы. Сын жанрлары. - Алматы, Санат, 1999. 25. Әдебиеттану. Сөз өнерінің сырлары. Мектеп оқушыларына әдебиетті тереңдеп оқытуға арналған көмекші құрал (құраст. Ә.Дайырова, Қ.Бітібаева, С.Мақпырұлы, Г.Құрманбаева). - Алматы, Мектеп, 2003. 26. Волков И.Ф. Творческие методы и художественные системы. Изд. 2-е. -Москва, 1978. 27. Виноградов В.В. О языке художественной прозы. - Москва, 1980. 28. Словарь литературоведческих терминов. Сост. Л.Тимофеев, С.Тураев. – Москва, 1974.
4.2 Плакаттар, слайдтар, видео- және бейне бейнефильмдер, ЭЕМ арналған бағдармалар(модульдер бойынша номерлер, толық атаулар) 1. Әдебиет теориясын зерттеуші ғалымдар. Портреттер. 2. А.Байтұрсынов. Слайдтар. 3. З.Қабдолов Слайдтар.
5. 2013/2014оқу жылына арналған жұмыс оқу бағдарламасына қосымшалар мен өзгертулер. Жұмыс оқу бағдарламасына келесі өзгертулер енгзілдi. 1. _________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________ 2. ______________________________________________________________________________________________________________________
Жұмыс оқу бағдарламасы қайта қаралған және кафедра отырысында ендірілген өзгертулер бекітілген. «__» _____ 20 ж. Хаттама №
Кафедра меңгерушiсi: Омаров Н.
Енгізілген өзгертулер келісілді: Факультет деканы: Тілеубердиев Б. «__» __________ 20 ж.
Факультет әдiстемелiк комиссиясының төрағасы: ______________________
«__» ________________________ 20 ж.
Ф.7.03-09 ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫНЫҢ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ М.О. ӘУЕЗОВ АТЫНДАҒЫ ОҢТҮСТIК ҚАЗАҚСТАН МЕМЛЕКЕТТIК УНИВЕРСИТЕТI
ФИЛОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ «қазақ тілі мен әдебиеті» кафедрасы
Келісілді Филология факультетінің деканы Б.М.Тілеубердиев «___»__________2014ж СТУДЕНТ ҮШІН «Әдебиет теориясы» (АТ4308) пәнінен ОҚЫТУ БАҒДАРЛАМАСЫ (SYLLABUS) Мамандығы:5В011700 - Қазақ тілі мен әдебиеті Курс: 4 Семестр: 7 Кредиттер саны: 2 Дәріс: 15 сағат Семинар сабақтары: 15 сағат ОСӨЖ - 30 сағат СӨЖ - 30 сағат Шектік бақылау: (7 және 15 апта) Емтихан: 7 семестр Оқытушы туралы мағлұматтар: Қалшабеков Ақжол Батырұлы Кеңсе: «Қазақ тілі мен әдебиеті» кафедрасы Мекен-жайы: Шымкент қ, Д. Қонаев гүлзары, №8 оқу ғимараты, к.206 Тел.: 87053383807 Е-mail:Kalshabek_ Akjol@ inbox. ru Кеңес беру уақыты: (сабақ кестесіне сәйкес- сәрсенбі 11.00) Шымкент, 2014ж.
Оқыту бағдарламасы (syllabus) «Әдебиет теориясы» пәнінің типтік оқу бағдарламасына сәйкес, «Қазақ тілі мен әдебиеті» кафедрасының мәжілісінде бекітілді, № хаттама, ж.
Кафедра меңгерушісі ___________________Омаров Н.
syllabus филология факультетінің әдістемелік комиссиясымен бекітілген, хаттама № хаттама, ж.
ӘК төрайымы _________________ Г.Жетпісбаева
Факультет администраторы _________________
1. Әдебиет теориясы пәнінің мақсаты мен міндеті Әдебиет теориясы пәнінің мақсаты. Көркем әдебиет, әдебиеттің халықтығы, көркем бейне және оның жасалу жолдары,көркем шығарманың композициясы мен сюжеті, тілі, өлең құрылысы, әдеби процесс, әдебиеттің тектері мен түрлері: эпикалық тек, лирикалық тек, драмалық тек және олардың түрлері, көркемдік әдіс, әдеби ағымбағыттар, стиль т.б. Көркем туынды мазмұн мен пішіннің бірлігі тұрғысынан қарастыру әдебиет теориясының негізгі принципі. Көркем шығарманың тақырыбы, идеясы туралы түсінік және олардың түрлері. Халықтық мұрат, ұлттық асыл қасиет, адамдық ізгілікті бейнелеу шығарманың озық идеялылығының белгісі екенін көркем шығармаларға талдау жасау барысында нақты мысалдармен дәйектеу. Әдебиет теориясы пәнінің негізгі міндеттері. Көркем әдебиетті, әдебиеттің халықтығын, көркем бейнені және оның жасалу жолдарын, көркем шығарманың композициясы мен сюжетін, тілін, өлең құрылысын, әдеби үрдісті, әдебиеттің тектерін (эпикалық тек,лирикалық тек, драмалық тек) және олардың түрлерін, көркемдік әдістерді, әдеби ағым-бағыттарды, стиль мәселесін жан-жақты түсіндіру. Курстың пререквизиті:әдебиеттануға кіріспе, қазақстан тарихы, ауыз әдебиеті. Курстың постреквизиті: қазіргі қазақ әдебиеті, әдебиет теориясы. 2 Курс саясаты: 1. СӨЖ тапсырмасы 1 аптада беріледі. 2. Сабақтан қалған студент тапсырманы кафедра бекіткен кесте бойынша тапсырады. 3. Ағымдағы аптада уақытында орындалмаған тапсырманың бағасы 20% төмендетіледі. 4. Студент семестр ішінде 6 тапсырма орындау қажет(тапсырма тізімін оқытушымен беріледі) 5. Әр тапсырманы оқытушы 100 % дейін бағалайды, балға шағуды компьютердің өзі анықтайды. 6. 30-дан төмен бал жинаған студент емтиханға жіберілмейді. 7. Кемі 30 балл жинаған студент емтихан тапсыруға жіберіледі 8. Емтихан балы 40 пен 20 ның арасында бағаланады.
Студент білімінің қорытынды бағасы
3. Курстың мазмұны 3.1 Дәрістің тақырыптық жоспары Модуль 1. Әдебиет теориясының зерттейтін мәселелері Тақырып 1. Кіріспе. Лекция 1. Әдебиет теориясының ғылым ретінде зерттейтін мәселелері. Оның негізінен көркем әдебиеттің өнер ретіндегі езіндік ерекшеліктері мен коркем-идеялық мәнін, қоғамдық сипатын, даму заңдылықтары мен көркем туындыны бағалау, талдау принциптерін зерттеп анықтайтын ғылым екендігі. Тақырып 2. Әдебиет теориясының әдебиеттану ғылымындағы жетекші сала екендігі, оның мәнісі. Лекция 2. Әдебиет теориясының эстетика, өнер, теориясы, философия, тіл білімі т.б. ғылымдармен байланысы. Әдебиет теориясының әлемдік әдебиеттану ғылымының жетістіктеріне, бұрынғы озық, прогресшіл әдеби-теориялық ой-пікірлерге сүйенетіндігі, уақыт талабына сай жаңаша козқарастармен байып, толығып отыратын ғылым екендігі. Тақырып 3. Қазақ ұлттық әдебиет теориясы ғылымының қалыптасу тарихына қысқаша шолу. Лекция 3.Қазақ ұлттық әдебиет теориясығылымының қалыптасу тарихына қысқаша шолу. Тақырып 4. Көркем әдебиеттің табиғаты. Әдебиеттегі «көркем образ» және «образдылық» мәселелері. Лекция 4.Өнердің бір түрі ретіндегі сөз өнерінің өзіндік ерекшеліктері. Сөз өнерінің образдық-суреттілік табиғаты, мұның әдебиеттің басты ерекшелігі екендігі «Образ» ұғымының сөз сипатына, сөзбен сурет салу яғни көркемдікке және әдебиетгегі көркем бейнеге қатысты мағына-мәні.Образдылык- көркемдік сырлары.Көркем образ, оның өмірді көркем таныту құралы екендігі. Көркем бейненің танымдық, эстетикалық, философиялық мәні.Көркем образдың нақтылық, жалпылық қырлары, олардың бірлігі. Көркем образдың тарихи жағдайға, ортаға тәуелділігі. «Мәңгілік бейнелер» сыры. Тақырып 5. Өнердегі типтілік мәселесі. Типтендіру түрлері. Лекция 5.Өнердегі типтілік мәселесі. Бұл жайлы түсініктер. Өмірдегі типтік көрініс-құбылыстар және олардын өнер үшін мән-маңызы. Типтендірудің өнердің басты заңдылығы екендігі. Бұл жайлы Гегель, Белинский толғамдары. Типтендірудің турлері, ерекшеліктері. Типтендірудің нақтылы кезең шындығына, тарихи жағдайга қатыстылығы. Тақырып 6. КӨРКЕМ ШЫҒАРМА ЖӘНЕ ОНЫҢ ҚҰРЫЛЫСЫ. Көркем шығарманың мазмұны мен пішінінің бірлігі. Лекция 6.Әдеби шығарма - көркемдік әлемі. Көркемдік ұғымы, көркемдік шарттары, оның мазмұн мен пішін мәселесіне тікелей қатыстылығы.Өнер туындысының мазмұны мен пішіні, олардың өзара бірлігі. Туындыны пішін мен мазмұн бірлігі тұрғысынан қарастыру реалистік эстетиканың негізгі принципі екендігі. Мазмұн мен пішін элементтері.Мазмұн мен пішіннің бірлігі жайлы түрлі толғамдар. «Мазмұнсыз пішін» ұраны - жалған ілім. Жаңа мазмұн - жаңа пішін. Тақырып 7. Сюжет пен фабула мәселесі. Композиция. Лекция 7. Көркем шығармадағы сюжет мәселесі. Сюжеттің атқаратын басты көркемдік-идеялык функциясы. Сюжет және фабула туралы ой-пікірлер (Аристотель, Гегель, Веселовский, Потебня, Шкловский, Томашевский, Горький, Ревякин т.б.). Қазіргі әдебиеттану ғылымында негізінен «сюжет» терминін қолдану басымдығы, себебі. Сюжеттің автор дұниетанымы мен идеяға қатыстылығы. Сюжеттің XIX ғасырдағы, XX ғасырдағы анықтамалары. Сюжет тұрлері. Сюжеттік желілер. Сюжет және көркем тартыс. Тартыс түрлері. Тартыстың характерді таныту, даралау тәсілі екендігі. Гегель, Белинский тартыс, коллизия туралы. Қазақ әдебиетіндегі сюжет түрлері (М.Атымов). Композициялық бүтіндік мәселесі.
Модуль 2. Әдебиет тектері Тақырып 8. ӘДЕБИЕТТІҢ ТЕКТЕРІ МЕН ТҮРЛЕРІ. Әдеби жанрлар теориясы. Лекция 8. Әдебиетті текке, түрлерге (жанрларға) бөлу-жіктеу принциптері (Аристотель, Гегель, Белинский, Байтұрсынов).«Тек», «түр», «жанр» терминдерінің мағына-мәні, қолданылу аясы.Жанрдың тарихи категория екендігі. Эпостық тек - эпикалык бейнелеу тәсілінің ерекшеліктері. Эпикалық жанрлар.Роман жанры теориясы (Белинский, Байтұрсынов, Бахтин т.б.)- Роман –эпопеяның жанрлық табиғаты. Тақырып 9. Лирикалық жанрлар. Лекция 9. Лирикалық туындылардағы ішкі ғалам сыры, субъективтік сипат. Ода, элегия, сатиралық лирика т.б. тән жанрлықерекшеліктер. Драмалық жанрлар ерекшелігі (Аристотель, Гегель, Белинский, Байтұрсынов, Горький т.б.).Трагедиядағы қасірет, комедиядағы күлкі, драмадағы тұрмыстық жайлар сыры. Аралас жанрлар табиғаты. Тақырып 10. ӘДЕБИ ПРОЦЕСС. Көркем әдебиеттегі дәстүр мен жаңашылдық мәселесі. Лекция 10. Әдеби процесс - әдеби даму. Көркемдік даму заңдылықтары. Адамзат мәдениетіндегі сабақтастық.Әдеби даму және дәстүр жалғастығы. Дәстүр жалғастығының үш ұрғыда көрінуі. Дәстүр ұғымының үздік, дара суреткердің сөз өнеріндегі айрықша көркемдік жетістік-тағылымы екендігі. Дәстүрден тағылым алу үйрену мен оны шығармашылықпен игеру, жалғастыру екендігі. Дәстүр мен жаңашылдық бірлігі. Дәстүрді шығармашылыкпен игерудің жаңашылдыққа әкелетіндігі, ал жаңашылдықтың негізінде жаңа дәстүр туғызуға дайындығы. Төл әдебиетіміздегі көркемдік дәстүрлер, олардың сөз өнерінің дамып,өсуіндегі мән-маңызы. Абай дәстүрі және оның қазақ поэзиясындағы жалғастығы. Әуезовтің тарихи роман дәстүрі. Әлемдік әдебиет дамуындағы озық дәстүрлер және олардың қазақ әдебиеті дамуына ықпалы. Дәстүрдің маңызын мойындамайтын көзқарастарға сын. Тақырып 11. Көркемдік әдіс. Әдеби бағыт, ағымдар. Әдеби мектеп. Лекция 11. Шығармашылық және көркемдік әдіс мәселесі. Көркемдік әдіс туралы толғамдар тарихына шолу. Белинский реалды және идеалды поэзия туралы. Реализмнің ерекшелігі жайлы Энгельс, Плеханов пікірлері. Кеңестік әдебиеттанудағы көркемдік әдіс мәселесі. Көркемдік әдісті айқындайтын факторлар. Көркемдік әдістер арасындағы байланыс-сабақтастық. «Сыншыл реализм» мен «социалистік реализмге» өнер мен әдебиеттің саясаттану идеалогиясы деп қараушылық. Әдеби бағыт, әдеби ағым, әдеби мектеп әдеби дамудың формалары екендігі, әдеби процестегі орны, байланыстылығы. Әдеби мектептің үздік суреткердің жаңашылдық дәстүрінің тікелей шығармашылық ықпал-әсерімен қалыптасатындығы. Орыс («Гогольдің натуралдық мектебі», «Некрасовтың мектебі» т.б.) және қазақ («Абайдың ақындық мектебі» т.б.) әдебиетіндегі әдеби мектептер. Тақырып 12. Батыс еуропа тарихынан (ХҮІІ-ХҮШ ғғ) Классицизм өнері эстетикасы. Лекция 12. ХҮІІ ғасырдағы Батыс Еуропаның бірсыпыра елдерінде (Франция т.б.) орнаған абсолюттік монархиялық ел билеу жуйесі. Классицизм өнерінің туып, қалыптасуы. Классицизм эстетикасының көне грек енері мен қайта өрлеу дәуірі эстетикасымен байланысы, нормативтік сипаты. Өнер мұратын жоғары қауымның мүддесімен ұштастыруы, шектеулілігі. Н.Буалоның «Поэтикалық өнер» трактаты - классицизм өнерінің теориялық бағдарламасы Тақырып 13. ХҮШ ғасырдағы Еуропадағы ағартушылық дәуір эстетикасы. Лекция13. ХҮІІІ ғасырдағы ағартушылық дәуір эстетикасы өкілдерінің өнер, әдебиет жайлы толғамдары. Ағартушылық реализмнің дамуы. Қоғам өмірінде өнер, білім, ғылымның кеңінен насихатталуы. Ағартушылық эстетикасы ның классицизмнің нормативтік, сословиелік шектеуліліктерін т.б. қайшылықты жақтарын батыл сынауы. Д.Дидроның, И.Гердердің, Лессингтің еңбектеріндегі өнердің бұқаралығы, өмірмен байланысын күшейту, шынайылығы т.б. озық ой-толғамдар. Лессинггің «Лаокон...» еңбегінің маңызы. Ағартушылық дәуір эстетикасының озық және әлсіз жақтары. И.Кант эстетикасьшдағы қисындылық ұғымы, әсемдік, асқақтық, олардың шарттары. Г.В.Гегелъ эстетикасындағы қайшылықты және құнды пайымдаулар. Г.В.Плехановтың әдеби-эстетикалық көзқарасы. Г.В.Плеханов- орыстың классикалық сынын XIX ғ. аяғында жалғастырушы сыншы, эстет, әдебиет теоретигі. Г.Плеханов эстетикасындағы басты мәселелер: өнердің генезисі мен өзіндік ерекшеліктері, қоғамдық құбылыс екендігі, дүниетаным, реализм мәселелері, көркемдік шарттары, пішін мен мазмұн бірлігі, сынның екі актісі, «өнер өнер үшін» деген көзқарасқа сын, т.б. Реализм үшін күресі. Тақырып 14. Әдебиеттегі модернистік бағыт-ағымдар Лекция 14. XIX ғасырдың соңғы ширегінде Батыс өнерінде дүниеге келген түрлі бағыт-ағымдар. Олардың пайда болу себебі, мақсаты, адамды, өмірді нақтылы суреттеуден бас тартуы. Реализмге қарама-қарсылығы. Маринетти, А.Бретон, Хосе Ортега-и-Гассет тағы басқалары модернистік өнердің мақсат-міндеті, ерекшелігі туралы. Модернистік әдебиет түрлері (экзистенциализм, абстракционизм, символизм, сюрреализм, футуризм т.б.) өкілдері Тақырып 15. XX ғ. басындағы орыс әдебиетіндегі модернистік-декаденттік бағыт-ағымдар. Бұлардың қазақ поэзиясындағы кейбір көріністері. Лекция 15. Модернистік бағыттағы туындылар үлгілеріндегі пішін тұрғысындағы, адамның ішкі әлемін танытудағы кейбір көркемдік жетістіктер. Модернистік өнерге қазіргі көзқарас.
3.2 Практикалық сабақтарының тақырыптары Модуль1. Әдебиет теориясының зерттейтін мәселелері. № 1. Әдебиет - сөз өнері. Әдебиеттану ғылымы және оның салалары. Әдебиеттану ғылымы және оның қосымша салалары № 2. Көркем әдебиет. Әдебиеттің обьектісі - өмір шындығы. Әдебиет - адамтану ғылымы. № 3. Көркем шығармадағы мазмұн мен пішін № 4. Көркем шығарманың тақырыбы. Көркем шығарманың идеясы № 5. Көркем бейне және авторлық дүниетаным. Көркем бейненің жасалу жолдары. Көркем бейненің жіктелуі № 6. Көркем бейнені жасау жолындағы қолданылатын негізгі суреттеу тәсілдері № 7. Көркем шығарманың композициясы мен сюжеті № 8. Көркем шығарманың тілі. Поэтикалық тіл. Кейіпкер тілі және автор тілі № 9. Поэтикалық фигуралар № 10. Өлең құрылысы Модуль2. Әдебиет тектері № 11. Дүние жүзі поэзиясындағы өлеңдер жүйесі № 12. Силлабикалық өлең жүйесі № 13. Тоникалық өлең жүйесі № 14. Силлабо-тоникалық өлең жүйесі № 15. Метрикалық өлең жүйесі № 16. Өлең сөздегі ырғақ және қара сөздегі ырғақ № 17. Поэзия мен көркем қара сөз № 18. Әдеби даму, әдеби процесс № 19. Әдеби даму заңдылықтары № 20. Дүние жүзі әдебиетіндегі құбылыстар қатынасы.Әдеби ағым- бағыттар. Әдебиеттің тектері мен түрлері 3.3 Зертханалық сабақтардың тақырыптары 3.4 Курстық жұмыстар(жобалар) тақырыптары 4. СӨЖ- ге берілген тапсырмалар
5. Тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі
6. Қолданылған әдебиеттер Негізгі әдебиеттер 1. А.Байтұрсынов, Әдебиет танытқыш, Алматы, Атамұра, 2003. 2. А.Қалшабек. Әдебиеттану ғылымына кіріспе, Шымкент, Нұрдана-LTD, 2012. 3. А.Қалшабеков. Әдебиеттану ғылымына кіріспе, Шымкент, М.Әуезов атындағы ОҚМУ баспахана орталығы, 2013. 4. Ақжол Қалшабеков. Асқар Сүлейменов шығармашылығындағы көркемдік ізденістер. Кандидаттық диссертация авторефераты, Алматы, 2005. 5. А.Қалшабек. Профессор Мекемтас Мырзахметұлының ғылыми орбитасындағы бес тарап //Абайтану. Мекемтас Мырзахметұлы. Астана, Деловой мир, 2010, 2-кітап. 6. А.Қалшабек. Мархабат мәнзелдес мақамдар //«Оңтүстік Қазақстан» газеті, 31.03.2012. 7. А.Қалшабек. Кеңестік дәуірдегі эмиграциялық әдебиет // «Қазығұрт. кz» журналы, №8, 2012, 8. А.Қалшабек. Модернизм мәнісі, //«abai kz» ақпараттық порталы, 11. 15. 2013. 9. Е.Ысмайылов. Әдебиет теориясының мәселелері, Алматы Қазақ университеті, 2011. 10. Шейх Ахмет Хұдайдад Тарази. Көркем сөз өнері, Алматы, Таңбалы, 2013 11. Ғ.Райс. Сөз өнері теориясы. Алматы, Таңбалы, 2010. 12. С.Мақпыров. Адамтану өнері. Алматы, Арыс, 2009. 13. Қ,Жұмалиев «Әдебиет теориясы» А., 1969 14. З.Қабдолов «Сөз өнері» А., 1976, 1982, 1992 15. Әдебиеттану. Хрестоматия құрастырған С.Мақпыров А., 1991 16. Әдебиеттану. Терминдер сөздігі. Алматы, Ана тілі, 2006. Қосымша:
1. А.Ысмақова. Алаш әдебиеттануы, Алматы, 2007. 2. Ұ.Еркінбаев. «Әдебиет танытқыштың» теориялық негізі, Алматы, Ғылым, 2008. 3. В.Хализев. Теория литературы, Москва, 2005. 4. Д.Ысқақұлы.Сынталқы. Алматы, 2005.
|
