Эквиваленттіліктің екінші типі.

Эквиваленттіліктің екінші типінде түпнұсқа мен аударманың жалпы мазмұны коммуникация мақсатын ғана емес, сонымен қоса тілге қатысты емес ситуацияны береді.(Ситуация деп әңгімедегі айтылатын объектілердің жиынтығы мен объектілердің арасындағы байланысты айтамыз.) Кез‑келген мәтінде қандай да бір нақты немесе қиялды ситуация мен қатысты информация болады. Көз алдымызға “ештеңе туралы емес” болатын мәтінді елестету мүмкін емес. Эквиваленттіліктің бірінші типімен салыстырғанда екінші типі барлық мағынылық элементтерін жеткізеді деп айтуға болмайды, дегенмен бірінші типке қарағанда түпнұсқаның мазмұны толығырақ беріледі.

Әрбір айтылған сөз қандай да бір жеке құбылыстарына нұсқау арқылы қатысты ситуацияны белгілейді.Бұның нәтижесі әртүрлі жақтан бейнеленетін ситуацияны теңестіру мүмкіндігі мен қажеттілігі болып табылады. Тілді жетік білетін адамдар арқылы айтылатын синонимдестер сияқты сөздер жиынтығы пайда болады.

Кез‑келген әңгіменің мазмұнында әңгімеде қандай ситуация бейнеленетіні және соны бейнелеу үшін қандай белгілер қолданғаны туралы қарастыруға мүмкіндік беретін информация болады. “Ол бұл жерге келмейді”, “ол бұл жерде болмайды”, “ мен оны бұл жерден көрмеймін”, “оны бұл жерге шақырмайды” деген фразаларды қарастырайық. Хабарламалардың әртүрлі жасалу жолдарымен берілгенін байқау қиын емес. Осы көрсетілген түрлері бейнеленетін ситуациялардың ұқсастығы ретінде біріктіріледі. Осы хабарламалардың мазмұнының ұқсастығы айтушының экстралингвистік тәжірибесіне негізделеді. Шынайы түрде адамды белгілі бір жерден көру үшін ол сол жерге келуі, сонда болуы тиіс екені бізге мәлім. “Ол қыз ол жерде тіпті болмайды” және “біз ол қызды ол жерден сирек көреміз” деген әңгімелер бір нәрсені білдіретіні туралы қорытынды жасалады. Дегенмен олардың мазмұндарының ұқсастығын дәлелдейтін әңгімеде ұқсас семантикалық белгілер жоқ немесе дерлік жоқ.

Эквиваленттіліктің екінші типіне мағыналық ұқсастығы түпнұсқаға негізделмеген аудармасымен берілген мысалдар:

He answered the telephone.

Он снял трубку.

Ол тұтқаны көтерді.

You are not fit to be in a boat.

Тебя нельзя пускать в лодку.

Сені қайыққа жіберуге болмайды.

Осы мысалдардан түпнұсқадағы көптеген сөздер мен синтаксистік құрылымдары аударманың мәтініндегілерге тікелей ұқсас бола бермейді. Дегенмен эквиваленттіліктіңбірінші типіне қарағанда мұнда түпнұсқа мен аударма мазмұнының көп бөлігінің ұқсастығы болады:

1. That’s pretty thing to say.

Постыдился бы

2. He answered the telephone.

Он снял трубку.

Бірінші мысалда әңгіме мүлдем арасында ешбір байланысты нақты көруге болмайтын әртүрлі оқиға туралы. Мұндағы түпнұсқа мен аударма арасындағы ұқсастықты тек сөйлеушінің өзінің әңгімелесушісінің айтқан сөзіне ашулануы сияқты эмоцияналдық қарым‑қатынастар арқылы көруге болады.

Ал екінші мысалда түпнұсқа мен аудармадағы салыстыруға келмейтін тілдік тұтқасын көтеру арқылы болатын сияқты ортақ шындықты көрсетеді. Екі мәтінде әңгіме әр түрлі жүреді, бірақ бір нәрсе туралы. Мұндай әңгімелерді әртүрлі сөздермен бір мағына беретін әңгіме деп атауға болады.

 

Эквиваленттіліктің екінші типіне тән қасиеттер:

1) Лексикалық құрамы мен синтаксистік құрылымының сәйкес келмеушілігі;

2) Түпнұсқаның және аударманың лексикасын және семантикалық ауыстырудың немесе синтаксистік трансформациямен байланыстырудың мүмкін еместігі;

3) Аудармада коммуникативтік мақсаттың сақталуы, яғни осы эквиваленттіліктің негігі ойының доминантты функциясысының сақталуы;

4) Аудармада сол берілген ситуацияның сақталуы, яғни әр тілдегі хабардың тікелей және жанама логикалық байланысының бар екендігі;