Ткацтва паясоў

На Беларусі акрамя плеценых паясоў выраблялі паясы з выкарыстаннем розных ткацкіх тэхнік. Вядома ткацтва паясоў на дошчачках, на бердзечку, на ніту, на кроснах.

Ткацтва на дошчачках. Традыцыйныя бел. паясы ткалі на 4–20 дошчачках (невялікія драўляныя квадратныя пласцінкі з 4 адтулінамі на вуглах). У кожную адтуліну дошчачак, зложаных адна да адной, працягвалі ніткі і замацоўвалі іх. Аснова падзялялася на 2 слаі, утвараючы зеў для ўтку (паварочваючы дошчачкі на 90°, ніткі асновы мянялі) (рыс. 21). Узор атрымліваўся ў залежнасці ад чаргавання каляровых нітак асновы, ад

Рысунак 23 — Ткацтва на бердзечку

Рысунак 24 — Фрагмент пояса (ткацтва на бердзечку)

спосабу праборкі нітак у дошчачкі, а таксама ад павароту дошчачак у час ткання (іх можна паварочваць усе разам і ўразнабой, мяняючы напрамак павароту). Для арнаментыкі такіх паясоў найбольш характэрны падоўжныя каляровыя палоскі ў спалучэнні з дробнымі ўзорамі-вілачкамі. Бытавалі па ўсёй Беларусі (пераважна на Віцебшчыне, у паўночных раёнах Міншчыны, Магілёўшчыны) (рыс. 24).

Ткацтва на бердзечку. Бердэечка ўяўляе сабой драўляную пласціну памерамі 15X10 (30X15) см з ручкай або без яе, падзеленую шчылінамі на трасціны з адтулінамі пасярэдзіне. У шчыліны і адтуліны прапіускалі ніткі, якія з аднаго канца замацоўвалі на якім-небудзь нерухомым прадмеце, а другі – на поясе ткачыхі. Ткалі падымаючы і апускаючы бердзечка і

Рысунак 25—Ткацтва на ніту

Рысунак 26 — Фрагмент пояса (ткацтва на ніту)

прапускаючы ўток (рыс. 25). Узор атрымліваўся чаргаваннем каляровых нітак па аснове (рыс. 26). або ў выніку дадатковага выбару асобных нітак (для бранага ўзору ў шчыліны паміж трасцінамі прапускалі 2 ніткі – адну для фонавага палатна, другую для ўзору).

Пры ткацтве на ніту ніткі асновы падзяляюцца на 2 слаі, адзін з якіх звязваюць пятлёй, а на другім вяжуць ніт – ніцяныя петлі, замацаваныя на палачцы. Ткуць, мяняючы ніткі асновы пры дапамозе пятлі і ніта дадаткова выбіраючы неабходныя ніткі (рыс. 25). У залежнасці ад сноўкі атрымліваюцца падоўжныя (ніткі розных колераў чаргуюцца пучкамі) і папярочныя палоскі, узоры «сырнічкам», «гарэшкам» (чаргуюцца ніткі двух колераў). Найбольш цікавыя падоўжна-паласатыя кобрынскія паясы. Браныя ўзоры (касая палоска, ромб, трохкутнік, разетка, крыжык і інш.) ткуцца на аснове, у якой чаргуюцца 2 ніткі аднаго колеру (для фону) і адна другога (для ўзору) (рыс. 26). Паясы, у якіх колькасць узорных нітак не перавышае 7–10 (шыр. да 2 см), на ўсёй Беларусі амаль не адрозніваюцца. Сярод паясоў з вялікай колькасцю ўзорных нітак (шыр. больш за 2 см) вылучаюцца капыльска-клецкія, магілёўскія, слонімскія паясы.

На кроснах паясы шырынёй 7—20 см ткалі ў 2 (палатнянае) або ў 4 (саржавае ці ўзорыстае двухуточнае перапляценне) ніты. Пераважаў чырвоны колер, на канцах паясы аздаблялі гладкімі або ўзорыстымі палоскамі.