Сістэма святаў беларускага народнага календара.

Дешифратор (декодер) - це комбінаційний пристрій з декількома входами і виходами, у якого кожній комбінації значень вхідних сигналів відповідає сигнал, що дорівнює логічній одиниці, лише на одному виході. Це повний дешифратор, тобто у нього n входам відповідає виходів.

Дешифратор неповний, якщо число виходів меньше ніж .

Дешифратори -- це також перетворювачі кодів, що виконують перетворення двійкового і двійково-десяткового кодів в унітарний код. Унітарний код n- розрядногочисла подається розрядами, причому лише один з розрядів дорівнює 1.

Відомі три основні структури дешифраторів:

-матричні (прямокутні);

-каскадні (ступенчаті); При каскадній побудові дешифраторів вхідне число розбивається на декілька підчисел, кількість яких може знаходитися в діапазоні від 2 до n/2.

-пірамідальні.

 

 

12.Демультиплексори, шифратори, перетворювачі кодів.

Демультиплексори (розподілювачі)

Демультиплексор виконує функції протилежні мультиплексору. У демультиплексора один вхід і декілька виходів.

Як і мультиплексори, демультиплексори мають селекторні лінії, вхідну і вихідну шини. Вхідну шину демультиплексора можна розглядати як джерело сигналу дозволу.

Значення відповідного виходу залежить від коду на адресних (селекторних) шинах, коду шини “вхід“ і нормується по часу синхронізуючим імпульсом.

Шифратори

Шифратор - це комбінаційний пристрій, що перетворює унітарний код, що подається на вхідні шини, у двійковий чи двійково-десятковий код на вихідних шинах. Отже, шифратори виконують функцію, зворотню функції, що виконує дешифратор. Якщо з вихідних шин шифратора знімається n -розрядний код, то максимальне число вхідних шин визначається числом можливих кодових комбінацій і складає .

Часто шифратори реалізуються на діодній логіці. Шифратори також виконуються у вигляді мікросхем.

Перетворювачі кодів. Призначені для перетворення одного паралельного коду в інший. Вони використовуються для шифрації і дешифрації цифрової інформації і перетворюють n - елементний код в m- елементний, тобто можуть мати n входів і m виходів. Співвідношення між числами n і m можуть бути будь-якими.

Перетворювачі кодів можна розділити на два типи:

· з невагомим перетворенням кодів;

· з вагомим перетворенням кодів.

 

 

13.Перетворювачі кодів з невагомим перетворюванням та вагомим перетворюванням.

Перетворювачі кодів. Призначені для перетворення одного паралельного коду в інший. Вони використовуються для шифрації і дешифрації цифрової інформації і перетворюють n - елементний код в m- елементний, тобто можуть мати n входів і m виходів. Співвідношення між числами n і m можуть бути будь-якими.

Перетворювачі кодів можна розділити на два типи:

· з невагомим перетворенням кодів;

· з вагомим перетворенням кодів

У перетворювачах першого типу відсутній чисельний взаємозв’язок вхідного і вихідного кодів, а має місце символьний взаємозв’язок. Прикладом є широко застосовувані перетворювачі двійково-десяткового коду в код семисегментного індикатора десяткових цифр.

Перетворювачі другого типу використовуються, коли між числами вхідного і вихідного кодів має місце заданий математичний взаємозв’язок. Наприклад, перетворення середнього значення напруги у діюче.

Завдання перетворення n -елементного коду в m- елементний можна вирішити наступним чином. Спочатку дешифрується n - елементний код і на кожній з вихідних шин виходить сигнал, що відповідає одній з вхідних комбінацій. Потім кожен з вихідних сигналів кодується в m- елементному коді за допомогою шифратора.

 

Сістэма святаў беларускага народнага календара.

 

Ёсць такое паняцце у навуковым i агульнакультурным ужытку — «духоўныя традыцыі народа». Яно даволі шырокае. У самым вузкім i пераносным сваім значэнні гэта народныя абрады i звычаі, звязаны з iмi слоўны i музычны фальклор. Звычаі i абрады ў складанай комплекснай форме адлюстравалі светаўспрыманне старажытнага чалавека, цэлую сітэму дзеянняў — урачыстых рытуалаў, абрадавай варажбы, скіраваных на забеспячэнне будучыні чалавека, працяг яго разумнага жыцця у пакаленнях. Роля звычаяў i абрадаў у гісторыi чала-вецтва, у захаванні асобных яго этнасаў надзвычай вялікая. Звычаі i абрады ў сваей аснове склаліся на золку чалавечай цывлізацьі (навуковая думка акрэслівае час ix узнікнення эпохай эніяліту) i перадаваліся ад пакалення да пакалення як духоўная практыка асэнсавання свету, прыроды i самога чала­века ў ix. Яны былі своеасаблівым духоўным запаветам продкаў нашчадкам, духоўным лучвом безлічы пакаленняў, калі глядзець на ix у гістарычнай рэтраспектыве.

Што ж такое абрад у сцісла навуковым акрэсленні? Паводле думкі вядомага этнографа С. А. Токарава, «гэта... такая разнавіднасць звычаю, мэта i сэнс якой — выражэнне (у большай меры сімвалічнае) якойсьці ідэі, пачуцця, дзеяння або замена непасрэднага ўздзеяння на прадмет уяўляемым (ciмвалічным) уздзеяннем». Вучоны падкрэслівае характэрную рысу абраду — сімвалічнае выражэнне ім пэунай ідэі, уяўлення, імкнення паўплываць, уздзейнічаць на прадмет, з'яву, здзяйснянае не столькі непасрэдна, як з дапамогай iмітацыi пэўных дзеянняў, слоў, заклёнаў, г. зн. ciмвалічнa.

Абрады i звычаі полісастаўныя па сваей структуры. Яны ўключалі цэлы шэраг атрыбутыўных элементаў, суправаджаліся гульнямі, танцамі, сцэнічнымі дзействамі, варажбой, якія мелі рытуальны або пацяшальны сэнс, супольным спажываннем ежы. Ва ycix выпадках перш за ўсё яны звязаны з лесам чалавека, загадкай на будучыню, павінны былі служыць забеспячэнню гэтай будучыні. Вельмі важны элемент абрадаў i звы­чаяў складалі абрадавыя пecнi.

Паводле функцыянальнага прызначэння абрады i звычаі падзяляюцца на сямейныя, грамадскія i каляндарныя. Сямейныя суправаджаюць тры найважнейшыя падзеі ў жыцці чалавека: нараджэнне, шлюб, смерць. Грамадскія — сацыяльна важныя, гістарычныя падзеі. Каляндарныя звязаны з гадавымі, пераважна аграрнымі святамі, працай. Яны былі закліканы асвячаць сабой працоўную дзейнасць чалавека, найчасцей земляроба, садзейнічаць яму ў нялёгкай працы.

Унутраная класіфікацыя каляндарных звычаяў i абрадаў, робіцца, як пpaвiла, паводле пор года або сезонна-вытворчых цыклаў. Падзел на цыклы i паэтапны, храналагічны ў дачыненні года разгляд звычаяў i абрадаў дазваляюць бачыць ix ў арганічнай сувязі з жыццём i працай чалавека. Аўтары трох выпускаў кніг, прысвечаных каляндарным звычаям i абрадам зарубежная Еуропы, прызнаюць ix чатырохчасткавы, пасезонны падзел, але дзеля зручнасці восеньскі цыкл аб'ядноўваюць з летнім. Беларускі каляндарна-абрадавы матэрыял дае поўную падставу гаварыць аб чатырох цыклах абраднасці i звязанай з ей песнятворчасці. Беларуская каляндарная абраднасць, як i абраднасць іншых народаў, — з'ява багатая, шматсастаўная, выяуленча-вобразна выразная. Яна нясе на сабе адбітак розных этапаў развіцця чалавечага грамадства, светаўспрымання чалавека, яго мыслення.

Як з'ява светапогляднага характару, звязаная з духоўным жыццём народа, яго бытам, вуснапаэтычнай творчасцю, звычаёвасць i абраднасць здаўна прыцягвалі увагу вучоных, у пер­шую чаргу гісторыкаў i этнографаў.

Нельга да канца зразумець сутнасць і складанасць беларускай каляндарнай паэзіі без навуковага асэнсавання самога каляднага абраду: яго паходжання, зместу i яго значэння ў народным быце.

Звычаі i абрады — гэта істотная частка духоўнай культуры народа, у якіх адлюстроўвалася яго светаўспрыманне i светаразуменне. У каляднай абраднасці i паэзіі беларусаў, вядома, адбіліся язычніцкія рэлігійныя вераванні ў мінулым. Беларускую абраднасць можна разглядаць як свайго роду помнік этнічнай гicтoрыі беларускага народа, як своеасаблівую культурную спадчы-ну мінулага.

Гісторыка-этнаграфічныя даследаванні ў розных рэгіёнах паказалі, што звычаі i абрады адлюстроўваюць дзейнасць чалавека на розных этапах яго грамадска-гістарычнага развіцця. 3 адным з найбольш старадаўніх відаў чалавечай дзейнасці — земляробствам — звязаны i старажытнейшыя звычаі, так званыя каляндарныя земляробчыя абрады, г. зн. абрады, пры-меркаваныя да пэўных сельскагаспадарчых работ у сувязі са зменай пораў года.

Старажытны земляроб быў бездапаможны перад стыхіямі прыроды. Haзіраннi за з'явамі прыроды параджалі ў яго свядомасці ўяўленні, быццам жывёлы, расліны i нежывая прырода (стыхіі) валодаюць чалавечымі уласцівасцямі: думкамі, пачуццямі, воляй.

Імкненне першабытнага чалавека «задобрыць» разбуральныя прыродныя стыxii спарадзіла старажытныя язычніцкія культы: пакланенне нябесным свяцілам (салярныя культы), жывёлам i раслінам (татэмтізм), розным неадушаўлёным прадметам (фетышызм) i інш., а таксама адпаведныя рытуалы, якія складаюць знешняе афармленне гэтых культаў. Так адбылося раздваенне практычнай дзейнасці чалавека на дзейнасць карысную, рэальна накіраваную на дасягненне жаданага выніку, i дзейнасць, накіраваную на дасягненне жаданага выніку толькi сімвалічна, фармальна, дзейнасць непатрэбную, марную i бескарысную, але якая разглядаецца як абсалютна неабходная для дасягнення жаданага выніку.

У гадавым коле народных каляндарных абрадаў цэнтральнае месца належыць навагодняму цыклу. Для земляроба сярэдняй еурапейскай паласы час з кастрычніка па снежань — перыяд замірання прыроды. У яго свядомасці зіма асацыіравалася з панаваннем ліхіх сіл, якія знішчаюць усё жывое. Для барацьбы з iмi селянін выкарыстоўваў магічныя дзеянні.

25 снежня ў паўночных шыротах — дзень зімовага сонцавароту. «Адраджэнне» сонца — пачатак новага сонечнага, а разам з iм i аграрнага года (яно абяцала прыход цяпла i святла, прабуджэнне пладаноснай сілы зямлі). Звычай святкаван-ня Новага года таму i з'яўляецца для сялян адным з самых значных каляндарных свят! У гэты перыяд з асаблівай сілай разгортваюцца магічныя абрады урадлівасці, якія суправаджаюцца песнямі, танцамі, забавамі. Паколькі абрад калядавання адбываецца ў перыяд зімовага сонцавароту, выказваецца меркаванне, што ён з'яуляецца часткай старажытнага свя­та, прысвечанага сонцу, у якім прысутнічаюць элементы старажытных салярных культаў. Відаць, пад уплывам стара­жытнага свята зімовага сонцавароту тэолагі розных часоў прымяркоўвалі да 25 снежня «нараджэнне» багоў. Менавіта з гэтай датай звязвалася ў старажытных грэкаў нараджэнне Дыёнica — бога расліннасці, а таксама персідскага бога сонца М1тры, якога паважалі старажытныя рымляне, i iншыx багоў.

Пазней, у IV ст. н. э., царкоўнікі атаясамлівалі міф аб нараджэнні сонца з міфам пра нараджэнне Хрыста, прыстасаваўшы новы культ да старажытнай сонечнай сімволікі. 3 X ст. новая рэлігія ў форме візантыйскага праваслаўя пачала ўкараняцца на Pyci. (Яна імкнулася падпарадкаваць сабе старажытныя народныя каляндарныя звычаі, прымеркаваўшы да ix свае царкоўныя святы, i падмяняла ўсталяваныя аграрныя абрады абрадамі рэлігійнага хрысціянскага культу. Аднак традыцыйныя аграрна-вытворчыя звычаі трывала увайшлі ў быт народаў Еўропы, у тым ліку i славян, зрабіліся неад'емнай часткай грамадска-эканамічных адносін феадальнай Эпoxi ў вёсцы i ў той жа час каштоўным набыткам этнічнай культуры народаў.

Этнаграфічныя назараннi паказваюць, што, калі ў пэўных народаў існуе аналагічнае натуральна-геаграфічнае i сацыяльна-эканамічнае асяроддзе, у ix развіваюцца агульныя рысы гаспадарання i звязаныя з iмi падобныя звычаі i традыцыі, хоць канкрэтныя ўмовы жыцця кожнага народа ствараюць у яго звычаях i традыцыях непаўторную спецыфіку, прыдаючы iм пэўны нацыянальны характар. Гэта палажэнне адносіцца i да усходнеславянскіх народаў, якія маюць цесныя, гістарычна абумоўленыя эканамічныя, палітычныя i культурныя сувязі.

Асновай жа народнага сельскагаспадарчага календара з'яўляецца працоўная дзейнасць селяніна. Каляндарныя звычаі i абрады функцыяніравалі ў адпаведнасці з патрабаваннямі гэтай дзейнасці, г. зн. яны павінны былі забяспечыць паспяховае вядзенне сялянскай гаспадаркі. А таму характар ix у многім быў абумоўлены канкрэтнымі асаблівасцямі пэўнага геаграфiчнaгa асяроддзя, клімату, эканамічнымі i гpaмaдcкiмi адноciнaмi, ва ўмовах якіх ажыццяўлялася вытворчая дзейнасць селяніна. Такім чынам, звычai i абрады ствараліся тым ці іншым народам на ўласнай глебе, знаходзіліся ў пэўнай сувязі з укла­дам яго жыцця i адпавядалі яго вытворчым інтарэсам. Toлькi пры такой умове яны маглі захавацца i перадавацца з пакалення ў пакаленне як традыцыйныя для гэтага народа.

Kaлi звярнуцца да канкрэтных прыкладаў гісторыі нашай Kpaiны, то ўбачым, што ў дарэформеннай Pacii i Беларусі жыццё сялянства характарызавалася эканамічнай адсталасцю i моцным феадальна-прыгонным прыгнётам. Усё жыццё сялян было аблытана забабоннымі абрадамі. Але ўжо тады творчыя сілы народа шукалі сабе выхад.

У перыяд феадалізму i капіталізму навука не з'яўлялася здабыткам шырокіх народных мас, i сяляне вымушаны былі ў сваей вытворчай дзейнасці абапірацца выключна на уласныя нaзipaннi над з'явамі прыроды i свой шматвяковы земляробчы вопыт. Нядзіўна, што пры тaкix умовах каштоўныя вывады з вопыту спалучаліся з памылковымі поглядамі, якiя ў быце станавіліся традыцыяй.

Значная частка традыцыйных народных абрадаў мае рэлігійную аснову. Ф. Энгельс гаварыў, што «ўсялякая рэлігія з'яуляецца не чым іншым, як фантастычным адлюстраваннем у галовах людзей тых знешніх сіл, якія пануюць над iмi ў ix паўсядзённым жыцці, — адлюстраваннем, у якім зямныя сілы прымаюць форму незямных. У пачатку гісторыі аб'ектамі гэтага адлюстравання з'яуляюцца перш за ўсё сілы прыроды, якія пры далейшай эвалюцыі праходзяць у розных народаў праз самыя разнастайныя i стракатыя ўвасабленні».

Што ж датычыцца генезісу, гісторыi i сутнасці звычаяў i абрадаў, то пры вывучэнні апошніх варта памятаць наступнае: «Рэлігійны цi бытавы характар абраду залежаў ад яго прызначэння: здзяйсняўся ён з мэтай магічнага ўздзеяння на навакольны свет або рэгламентаваў нормы бытавых, грамадскіх, сямейных yзaeмааднociн паміж людзьмі... Наяўнасць у абрадзе i абрадавай паэзіі, якая яго суправаджае... міфалагічных вобразаў яшчэ не з'яуляецца сведчаннем pэлiгiйнa-pытyaльнaгa значэння дадзенага абраду. Народжаны існуючым ладам i ўзроўнем эканамічнага развіцця, адлюстроўваючы элементы вераванняў, абрад ці звычай мог ў шэрагу выпадкаў мець адзіны сэнс: паставіць чалавека ў пэўную ўзаемасувязь з сельскай i сямейнай абшчынай, замацаваць нормы i правілы паводзін людзей, даць кіраўніцтва для працоўнай дзейнасці». Taкiм чынам, вытокам усёй абрадавай паэзіі было жыццё, працоўная i грамадская дзейнасць чалавека, да якой далучылася імкненне выкарыстаць сілы, створаныя ўяўленнем чалавека.

Абрадавая паэзія адлюстравала ў слове асноўныя этапы жыцця чалавека, яго прыродапазнавальную i працоўную дзейнасць. Яна практычна спадарожнічае чалавеку ад калыскі да магілы. Зарадзілася абрадавая творчасць у глыбокай старажытнасці, у эпоху першабытнаабшчыннага ладу i свaiмi абрадамі, песнямі, мудраслоўем была скіравана на забеспячэнне прадаўжэння роду, перадачы ад пакалення да пакалення вопыту пазнання акаляючага свету, працоўных i маральна-этычных ведаў. Абрадавая паэзія арганічна ўпляталася ў cicтэмy абрадавых дзеянняў, сімвалічных захадаў, нагараваных на прадаўжэнне жыцця чалавека, забеспячэнне дабрабыту, працягу асобнайэтнічнай супольнасці, роду чалавечага ў цэлым. Аб-радавы фальклор, такім чынам, адыграў у мінулым вялікую практыч-ную ролю. Не выпадкова, прынамci ў беларусаў, ён так магутна развіўся i добра захаваўся, складае сапраўдную скарбніцу нацыянальнай культуры.

Абрадавая паэзія падзяляецца на два вялікія раздзелы — сямейна-абрадавую i каляндарна-абрадавую творчасць. Сямейна-абрадавая паэзія звязана з трыма самымі важнымі этапамі ў жыцці чалавека: нараджэннем, жаніцьбай (выхадам замуж) i смерцю. Каляндарна-абрадавая, або фальклор гадавога круга,— гэта ў асноўным песні земляробчых свят, палявых работ селяніна.

Багатая векавечная традыцыя i высокая эстэтычная вартасць абрадавай паэзіі забяспечылі ей доўгае жыццё. Яна асобнымі жанрамі бытуе i сёння, застаючыся духоунай повяззю пакаленняў, крыніцай радасці i сродкам далучэння да прыроды, яе жыватворнай сілы.