Жазу және оқу үрдісінде сыни ойлауды дамыту» атты бағдарламасымен өтілген лекция сабағының нұсқасы

 

Сабақтың жоспарын «Қобыланды батыр» жырынан аламыз. Оны жоғары үш деңгейге негіздейміз.

1.Жинақтау.

2.Талдау.

3.Баға беру.

 

Сабақ басталмас бұрын "Т" кестесін толтыртқыздым. Сабақты қазақ тілі мен әдебиеті мұғалімдерімен өткіздім.

Ноғаилы Қалмақтар

Қобыланды Қазан

Құртқа

Қараман

 

Дәрістің кіріспесінде көршілеріңізбен ақылдасып, ойларыңызда жыр туралы не қалды, соны естеріңізге түсіріңіздер деймін. Олар өз болжамдарын жоспарлап береді. Ол мынандай:

1. Қобыланды жауға аттанды.

2. Қараман Құртқа мен Қобыландыны шағыстырады.

3. Қазанды жеңді.

4.Елін Алшағырдан азат етті.

5. Құртқаға үйленді.

 

Бұндай болжам алған соң дәрісті бастаймыз. Дәрістің екі мақсаты бар. Бірінші мақсаты – жауға аттандағанға дейінгі Қобыланды бала өмірінің сипатын ашу, екінші мақсаты – Қобыландының батыр тұлғасына деген сырларды анықтай білу.

Дәрістің 1-ші бөлімінде – жауға аттанғанға дейінгі Қобылданды өмірінің болмысы мен орта, тыныс-тіршілігін еске түсіру.

Жұптасып сұраққа жауап іздеуі. Сөйтіп, жаумен шабуылға дейінгі қездің өзінде Қобыландының Қызылбастар елімен таныстығы сол елде көрсеткен ерлігі еске түседі.

 

 

Т кестесін қайта толтырады:

 

Ноғайлы	Қызылбастар
Тоқтарбай, Қобыланды	Көктім елі
Көздікөл (жайлау), қараспан (қыстау)	Қырық бес қызыл ер
Құртқа (миясар - өнерлі)
Әліп (таңба) Алаш	Еншіге: қырық түйе қырық құл мен кырық күң
Естеміс, 90 құл, мал	Төрт бұлт пір
Енші - Тобылғы Меңді - Торы ат Қараман, сарбаздар (Қият елі) Орақ Әзиз Шашты Көрімдік сұрауы Сәлімбай ағасы Көкбурыл бие (буаз) - Тайбурылдың дүниеге келуі

Жоғарыда оқытушылардың қызығушылығын ояттық.

 

3-деңгейде өтілген дәрісті мынандай эвристика әдісімен өткіздім: Дәрісті жоғары деңгейге қою.

2-бөліміне көшкенде, Қобыланды батырдың мінез-құлқына, жеке Тұлғасына баға береміз.

Оқушылар: «Ол ерлік жасады ма? - деген тақырыпта еркін жазу жұмысын орындады. Бұл жұмыста біздер «Дайындық кезеңі», «Мәтінді толтыру», «Блумның ойлау өлшемін пайдалану», т.б. стратегияларды пайдаландық.

Білім ойлау өлшемі – жинақтау, талдау, бағалау.

Ол былай шықты:

 

Дайындау кезеңі	Қызығушылықтың фазасы
Дәрістің жартысы	«Т» кестесін толтыру фазасы
Мұратты толтыру	Мағынаны тану, танлдау
Тағы бір дайындық кезеңі	Ой толғанысы фазасы
Қорытынды - жаттығу
Жұптасып оқу
Жұптасып қорытындылау
«Ақсауыт» жинағындағы «Қобыланды батыр» жыры. Алматы. «Жазушы», 1977 жыл
Жырды жаңаша танудың маңызы Мәтінмен жұмыс

 

Антитеза	Қара қыпшақ Қобыланды Атасы мұның Тоқтарбай...	Талдау
Қыпшақ руының менталитеті	Төрт түлік малдың бәрі сай Жаз жайлауы Көздікөл... Қыс қыстауы Қараспан... Әліп таңба Қыпшақтың Атасы озған Алаштан
80-ге келгенге дейін Тоқтарбай бала көрмей, зар илеп, Алладан бала сұраған
Қабыл болған тілегі:	Әулиеге ат айтып, Қорасанға қой айтып.
80-де	Бір ұл, бір қыз атадан: Қобыланды, Қарлығаш
Тотем	Қазнадан қамқа киеді,
	Тобылғы менді тор атты Енші қылып мінеді...
Тоқсан құлдың бастығы Естеміс Қобыландыны тәрбиелейді.
	Күнде киік аулайды, Кездессе жауын жайлайды, Екпіні оттай каулайды... - ерекшелігі
Оқиғаның бірінші байланысы Жау ма, жау емес пе? Қызылбас кім? іздендіру іс-қимылы.	«Арғы астында бұл таудың Қызылбастың елі бар... Көрсетіп тұрған сәні бар Құртқа деген қызы бар Теңгені атып түсірген Құртқаны сұлу сол алар. Екі бөліп ұшырды Ай астында теңгені Құртқа көріп батырды Шашу шашып басына, Бұралып келді қасына.	Талдау
Оқиғаның екінші байланысы	Берейін (Құртқаны) деп жатқанда Қырық бес кез Қызыл ер Хабарын мұның есітті «Менімен күресіп Жықса алар, - десіпті – Төсекте жатып Қызыл ер Қобыландыны көреді Аяғыммен күрес деп Бір аяғын береді Тақымға салып (Қобыланды қызыл ерді) сүйрепті. Қырық түйе қазына Қырық кұл мен қырық күң Қосып берді қасына	Талдау
Құртқаның әкесі Көктімге Қобыланды: «Еншіме не бересің?» - дейді. Жол-жөнекей келе жатқанда Құртқаның көзі Қобыландының немере ағасы Сәлімбайдың жылқысының ішіндегі Көкала биеге түседі.
	Көрімдігін берсін дейді Көкала бие жылқысын Інім десе берсін де (Ағасы береді)	Салт көрімдік
Тайбурылдың тууы:	Бурыл тұлпар туады Тұяғын жерге тигізбей Құртқа сынды сұлуың Алтын тонға орайды...
Қырық күнге дейін Бурылға қулықтың сүтін (бірінші рет құлындаған бие сүті) емізеді.
Архаизм (қулық)	Дәрілеген жем берді, Түңдікпенен күн берді Алтыннан жабу оюлап Құлағын тігіп қиюлап Балағына түсірді.	Талдау
Әкесі Қобыландыға тоқсан құл мен малдан хабар бар ма дейді.
	Алты жасқа ат толғанда Қобыландыдай батырың Үйге, сірә, келмейді (90 құлдың қасында).

 

I Ірі уақиға

Қызылбастың елінен Ноғайлының Қырлы, Сырлы қалаларын басып алды.

Қараман (Қиятта Сейілдің ұлы) аттанардың алдында қыпшақ Қобыландыны ала кетуді жен көреді.

Қобыландының жауға баруға рұқсат сұрау мен жылқы таңдауды Естеміске тапсыруының маңыздылығын ашу.

 

Портрет	Құртқаны сипаттайды:
Түркі жұртының қыздарының сән-салтанаты	Қылаң етіп, қылт етіп, Сылаң етіп, сылт етіп Буыны түсіп былқылдап Алтыннан қалпақ дулыға Шекесінде жарқылдап Алтын иек, ақ тамақ...	Талдау
Себеп Келіспеушілік Құртқаның ақылдылығы. Сыни көзқарасы ізгілік негізінде	Құртқаның Қараманға айтқаны: Аттың күні толмай тұр Бәрі де қастық кылмайды Жанына ерген жолдасқа! Тілімді алса сұлтаным Бұл сапарға бармасын. (Бурылда 43 күн кемдік бар)
Пайғамбарымыз Мұхаммедтің Хадишаға үйленуі және Хадишаның ақылдылығы. Міне, осы көрінісімен Құртқаны салыстыру өте тиімді. Бұл шығыс елінің менталитеті. Қобыпанды Құртқаның тілін алып, бармайтын болады:
Суггестив   Өкініш Қобыланды: Архаизм (миясар) Бағалау Инабаттылық;, ізгілік Ананың сүтін ақтау	Қараманның: Әр талапқа шығарда Қатынға ақыл салған соң Қатынның тілін алған соң Арыстан туған құрдас жан Ол – қатын емей, немене? Сөз сүйектен өткен соң Тобылғы атқа ер салды Қобыландының ашуы: Сөзге сынық қылды, деп Егер шықса алдынан Басын кесіп алмасқа Сасқаннан Бурылды шығарады Көлденең жатқан көк тасты Сулығым деп шайнайды (43 күн жетпейді) Тайбурылды көрген соң Құртқадан қайтып қаһары Ақылы жоқ мен байғұс Бүйтіп жүрген Құртқамды Шауып тастай жаздаймын Құртқаны миясар (саусағынан өнертамған) дейді. Есен барып сау қайтсам Әйел де болсаң, Құртқажан Хан қылармын халыққа Сіз алыстан келгенде Ажырайып қарауға Жарамаймын бетіңе. Тілеп алған баламын Жатпады деп бүгінше	Ішкі ой-түйін Ақылдық; Дәстүр
Қоштасу Сыйыну (тотем) Көрегендігі	Өкпелеме, Құртқажан, Ұзақ жолға жүруші ем Кемпір-шалдың қойнына Жатайын деп барамын. Жиылған жұртпен қоштасып Қобыландыдай батырың Тайбурыл атқа мінеді... Кешегі кеткен Қияттың Соңынан желіп жөнелді. Қарлығаш сөзі: Бірге туған тектесім... Сонда Қобылан сөйлейді Тоқсаңда атам Тоқтарбай Қүдіретіңе тапсырдым Алпыстағы анам Аналық Бибатимаға тапсырдым. Шырағым сені, Қарлығаш Қарашаш ханымға тапсырдым. Жар қосағым, қыз Құртқа Палуан қызға тапсырдым. Құртқаның қадірін білерсің... Қасқырлық деген тауы бар Басына оның шығарсың Атыңды көкке қаратып... Кіндігінен қаратып Бір дұшпанның мықтысы Аламын деп тұрғанда Қараңғы үйге салғанда Көңілге қайғы толғанда Сұлтаным, сонда келерсің...
	Құртқаның сөзі: Арыстаным аман бол Осы барған сапардан Жеке туған дарасың... Өз дегенің болмаса Жөнге көнбес баласың. Тіл білмеген дұшпанға Жалғыз кетіп барасын. Тайбурыл атқа желерсің.
Анасының оқыған, терең білімді қасиеті қоштасу арқылы беріледі Тотем	Шешесі келіп жылайды Он үш жасар Қобыланды Ерінбей сүйер кезім-ді Кітаптардың ішінде Қырық пайғамбар аты бар Қырда Қияс пайғамбар Ойда Ілияс пайғамбар
Садақа	Егіз туған көк бура О да сенің жолыңа! Егіз туған көк бұқа О да сенің жолыңа! Егіз туған көк айғыр О да сенің жолыңа! Осы кеткен қадамды Алланың досты Мұхаммед Тек тапсырдым қолыңа! Жарылқаушы Құдірет Қызылбас басқа, Біз – үмбет Қозымды сізге тапсырдым. Алланың досы Мұхамбет.
Қисын Аллегория   Қисын Риторика Сұрау	Қобыландының жауабы: Ата-анам, ел-жұртым Тапсырдым енді құдаға! Тайбурыл шабысы Санына (Тайбурылдың) қамшы батқан соң Жоғарғы ерні жыбырлап Төменгі ерні қыбырлап Тайбурыл сонда тіл қатты: Үстімде сен есенде Астында өзім аманда Қажу бар ма мен сорға?! Ат қылып тәңірім жаратты Сен сықылды сығайға (ығай дегендей).
12 күн жүрген Қобыланды Қарамаңды шенейді Көрдіңізбе.Қараман
Қисын Шенеу Тотемдік Қисын Шиеленіс І оқиғаның шешуі:	Көрдіңіз бе, Қараман Қатынның баққан атын-ай! Тайбурыл шабысы Қызғылтынық Қыздыкөл... Айналайын бес көлден Бәрінен өтіп жөнелді Аттың жолы қазылды Бурыл көкке секірді. Қараман атты батырық Аламын деп ала алмай Тауда жатқан батырды Қараман өзі келеді Келіп сөйлей береді. Қобыланды сөйлейді: Неше батыр болсаң да, Үйде қалған Құртқаның Сатса алмаймын сөзіне... Қараманнын өкпесі Қобыланды батыр келгесін Сыбағамды бердің деп Қараман құрдас күледі. Қобыландының Тайбурылға сөйлеуі: (Қайталау: Жая қандай, жал қандай? Шекер қандай, бал қандай?) Жетінші кабат қалаға Қарғытамын Бурылым. Қысылған жерде дем берсін Жылқышы Қамбар піріміз. Алты қабат орнынан Жетінші қабат қалаға Қояндай қарғып жөнелді Ортасына шаһарының, Бурыл барып топ етті. Ат тұяғы тиген жер Тесіле жаздап солқ етті. Қараманның қалаға түсе алмауы Қазақ десе оқ атқан Қабағына қар қатқан Он екі күнде бір жатқан Он үш күнде бір татқан О да айтулы ер еді. Үлкен оқиға «Қашпа, балам, қашпа», - деп, Алдынан шықты ер Қазан Отыз төре Қызылбас Мысық құлақ мылтық қолында Шаһаз - сабаз, ер Гозел - сұлу, көркем, Қырық мың әскер қол шықты, Қазан ханы бас болып, (Қайталау: Арқада бар Бөрікөз Жақсыда бар тәуір сөз) Қобыландыға келді кез, Өзі жеке келгесін. Қобыланды: Патшаңнан алған қамқанды, Қан қылмай-ақ шешерсің. Әуелі тәуір сөйлесіп, Артынан шайтан жабысты. Шайтан емей немене, Ырғай сапты сүңгіні, Ырғай, ырғай салысты. Итерісіп тұрысты. Найза қанға майысты. Қазанды шабуы: Ақ денеден қан шықты Кез келді құдай қабанды (метафора) (Қобыланды) Қырық мың атшы қызылбасқа Тұтам қылды заманды Қырық мың ашты кызылбас Жалғызын білгесін Енді ортаға алады. Жар болғай, алла, өзіме,... Ата-анам сүйген, ақ денем, Оқ дарытсаң, саған серт! Шабайын деп батыр тұр. Қырылуға кәпір тұр. Жайып кетіп барады, Қойға тиген қасқырдай. Сойып кетіп барады. Жолбарыс шапқан құландай, Шошып кетіп барады. Жаудың бәрін тауысып, Ақ найзаға сүйеніп, Қобыланды жалғыз бұл қалды... Бұзып-жарып батырдың Малын-жанын ызғытып... Қияттың (Қараман елі) жаман әскері	Антитнза Әсірелеу     Литота Теңеу Теңеу
	Көп олжаға кенелді... Атадан жаман туғандар, Арам тамақ олжаға Беті-қолын жуғандар Қоста отырып кездесіп:	Нәпсісін тия алту
Өзара шу шығу Ішкі шиеленіс	Қобыланды елге барады Қиналып өзім алдым дер Олжаны өзім салдым дер... Қобыланды елге сау барса, Қадырымыз кетер, - деп. Жалғыз атты қыпшақты Өлтіріп кетсек нетер - деп... Күңкілдесіп көп жаман	Метонимия
ІІ оқиға Ақымақтық;	Қараман Қобыландыны Көбіктінің Шәһәрін жаулап алуға шақырады. Мақұл көріп бұл сөзін, Асып-тасып екеуі Алланы алмай аузына, "Барайың десең жүр", - дейді.
Шайтанның түртуі, дандай суы	Көбіктінің Тарланы жауды біліп, Хабар берді, ал Бурылдың кемдігі осы арада білініп, Тау басында дем алып отырады. Тарлан атты Көбікті Еріндіктеп алады. Беліне терең салады Тас шоқпарды тақымда Айдауға кеткен неліктен Соңынан ұшып барады.
Көбіктінің Қараман мен Қобыландыны жаулап алуы	Көбіктіні шанышпауы Оңтайлана найзасын Көбіктіні шанышпаққа Ерлігін Алла қоспады... Қарамаңды Көбікті Тақымына басады. Қобыландыны Көбікті Ұйықтап жатқан жерінде Тоғыз қабат тор салып, Бекітіп әбден байлады. Талма бетті (Көбіктің қызы) нұр жүзі Қарлыға деген кызы бар Әкесі Көбікті Қарлығаға: Жауып таста, Қарлыға, Бұл екеуін апарып Кілт есікті лабаққа (абақты) Қарлыға Қобыланды елін жаулау үшін Алшағырды жібереді.
Оқиғаның 3-шиеленісі	Қарлығаның анасының өсиеті, Бұл кезде Қарлығаның анасын қыздан Тартып Көбікті олжалаған. Назы:
Қазақ батырларынан соң себебі:	«Менен туған қыз болсаң, Мұсылманның, шырағым, Етегін ұста, - деп еді. Бірнеше күн өткесін, Қарлығадай сұлуың Қобыпандыға келеді. Қобыландыдай батырға Ғашық болып сұлуын Жата алмайды үйінде.
Бірақ;,	Қобыланды уатуға көнбейді...
Жеңіс	Көбіктінің бөксесі Кеудесінен белінді... Қараман олжа сұрайды, Қарлығаны қоса сұрайды... Артыңнан мақтап қайтейін... Өзі сүйсе, бергенім... Қобыланды: Көбіктінің өлгені Қарлыға қыздың айласы... Ал Қобыландыда шаруа жоқ. Қобыландыдай батырдың Жұртта жалғыз қалғасын, Шыбын жанын кинаған... Қарамандай құрдасы Көптігіне мастанып Еліне алмай кеткен...	Мейірімсіздік
	Қобыландының күйініші: Жалғыз туған мен сордың Алдымда сүйеу ағам жоқ, Құдайдан басқа панам жоқ.	Жалғыздық;
ІІІ оқиға	Аян: Сенің әкең Тоқтар шал, Тізесіне тон жетпей, Бұтында жоқ ыстаны Қара табан қойшы боп Әкең қойда жүр екен... Өзіңнен қалған Құртқаны Қалмақтың ханы Алшағыр Аламын деп жүр екен
Сауға Тотем Қисын. Аллегория	Оянса: Мұны біліп Бурыл ат Күйініп аңсап жүр екен Бізден хабар тиген соң, Аяғынан жазылып Қыз да болса, ер екен... Қараманның жанынан... Тарлан мен бурылды Қарлыға барып жүр екен... (Қараманнан түңілген) Әйел де болсаң, дана едің Мұңымды саған шағамын. Тайбурыл маған: Ертеден шапқан Қобыланды Кешке дейін шабады.
Қисын. Кездесу.	Құртқа мен Қобыланды жасырын кездеседі. Аузын сүйді Құртқа жар Алақанын сүйді қармалап, Өліп-өшіп барады Көбірек тұрып аймалап Қобылан сұлтан баланы.
Оқиғаның дамуы	Алшағырмен кездесуі.

 

Қобыланды, Қараман, Қарлығаның келуі жайлы Алшағырдың шешесі ескертіп, баласын оятады. Оған ол нанбайды. Алшағыр шешесі еліне қызын алып кашпақ болады. Бұларды Қарлыға шауып алады.

Екі қызды Қарлыға ұрлап алып кетеді. Сөйтіп олжаға түскен Қанікей мен Тінікейді Қараманға беріп, өзі азаттық алады:

 

Қисын. Риторикалық сұрау:	Артық туған Қарлыға Басын сатып алады. Масыл-масыл, масыл ма? Аққа құлпы жасыл ма?
Шиеленіс:	Алшағыр ұясын Қобыланды, Қараман, Орақ, Қарлығалардың (4 батыр келіп) шабуы.
Психология. Өкініш	Автордың Алшағырды сипаттауы: Қызылбастың пілі (метафора) еді, Қобыландының дауысы Құлағына келеді. Естіген соң дауысын Шешесінің сөзіне Еңді Алшағыр сенеді... Біріне-бірі ұмтылып Тақымдары құрысты, Он саусағы қырысты... Қанжарменен қармасты, От шығарып ұртынан,
Согыс әрекеті	үмітін үзді Алшағыр Домаланып барып жығылды...
Реализм мен романтизм	Қатуланып Қобыланды Түгі шығып білектен, Етке тоқтар қайрат па, Өшіп кетіп сүйектен Қайта тартса, тулайды Қобыланды ердің найзасы. Аляиғыр балалары Тоғанасты Қобыланды өлтіреді, Ағанасты Қарлыға өлтіреді. Орақ шығып бұ жақтан Ақтайлақтың соңынан Баласы еді нарқызыл Шығып еді қаладан Қараман шығып бұ жақта Бұл дағы іліп тастады.
Шабуылды үдетпе тәртібімен суреттейді. Детпе градация	Қазан басты қара дәу Шығып еді қаладан, Қарлыға іліп тастады, т.б. Көбіктінің баласы Пірімбай шықты: Пірімбайдың қайраты Барған сайын өрледі Самсап тұрған ерлерді Пір адамдай кермеді... Еріне найза енгесін Төрт көкжал да мендеді Мен дегенін көргесін Қарлыға сұлу сөйледі: Ағасын Пірімбайды Қарлығаның алдауы: Әкесінен Қарлыға күшті, Қарлығадан Пірімбай 8 есе күшті
Туған ағасын алдау, оны өлтіруі Қисын Шешуі	Болайын сенің құрбаның Менен қашқан үш дұшпан Мынау келіп тұрғасын... Жаралы болған басымды Адам көрмес жерге барар Қайтып кетіп үш ерден, Найза сұғып, кек әпер! Пірімбай сонда сөйлейді: «Ой, апеке, білмедім, Жау ішінде жүргесін, Кім екенін көрмедім... Назармен әрмен ауғанда Өз апасы Қарлыға Найзаны салды желкеден... Пірімбайды Қарлыға Айламенен құлатты. Пірімбайды өлтірді... Көк ала атты желкелеп, Жүрер жерін желкелеп Үш батырға келеді... Жүгін тиеп шанаға Томар бас боп көп қыпшақ Шуылдап шықты қаладан Алшағыр ханның шәһәрінен Бүкіл қыпшақ жабылып Он сегіз күн шабады. Қалмақты алған көп олжа Әділдікпен батырлар Жиып алып көп халқын Бөліп берді еліне. Қырық күн үзбей той қып, Қобыландыдай батырға Құртқа сынды сұлудың Осы жерде қиды некесін... Тоқсан екі қатын жеңгелеп	Жауыздық;
Қисын Шиеленіс	Қия кесіп жал қойды. Тұра тұрсын бұл сөзім... Қарлыға сұлу не қылды? Қаншама еңбек қылса да Қобыланды батыр алмады Қараманға барады Не қыларын біле алмай Қарлыға сұлу зарлады... Қарындасы Қарлығаш Ораққа берді, той қылды.	Адамгершілік

 

Қараман Алшағыр қарындастары Қанікей мен Тінекейге той қылмақ болып, Қобыланды мен Құртқаны шақырады. Қараманның тойына бара жатып, орта жолда тіккен Қарлығаның шатырына Қобыланды, Құртқа кез келеді.

 

Қисын Оқиға шиеленісі	Осы жолда кездескен Қарлыға: Алдынан шығып Қарлыға Қобыланды менен Құртқаны Бір-екі ауыз айтып сөз Ақмоншақ ат астында Кәмшат бөрік басында... Қарлығадай сұлуың Жүрегі оттай қабынды. Құртқа сұлу батырға Қарлыға жылап тұрғасын Түсейік деп жалынды. Қанша жылап айтса да Қарамай кетті Қобыланды... Бірнеше күн жол жүріп Қобыланды тағы кездесті. Қарлыға жатқан шатырын Құртқа Қобыландыдан Бөкенбай деген ұл көреді. Міне, осы жорықта Қарлыға, Қараман да екеуі Ораққа келді... Қабағы тастай түйіліп,
	Ойын күшті артынан – Алты жасар Бөкенбай О да келді жақындап. Хан Шомай мен Қобыланды Шаншысуға келді кез. Шаншысамыз енді дегенде, Сол уақыттар болғанда Қарлыға келді соңынан, Қайрат қылды қолынан. «Өш алғанда, кек жоқ, - деп, кек алғанда, кек жоқ, - деп Шошай ханың алдында Кегімді мен де аламын, - деп, Атым әйел болмаса да, Жүгіңді төмен салдың, - деп, Қобыландыға Қарлыға Найзаны салды қоңынан. Байлап берді дұшпанға Қобыландыдай береңді... Қарлыға Қобыландыны 7 жыл тосқан. Сонша әскер үстінен Түлеп ұшты аспанға. Тайбурылды көріп, Қараман, Орақ, Бөгенбай келді Көп тұруға шыдамай Шуылдаған Қызылбас Баладан ұшып кетеді.	Зорлап үйлендіру
Бөгенбай мен Қарлыға алысады, шешесінің сөзіне құлақ асқанмен Қарлыға оған сөйлейді:
Шешуі	Қарлығаны жетелеп, Бөгенбай елге келеді!... Жетпіс жыл жатып далада Қарлыға сұлу сүйгесін Аты күшті батырды... «Бұл елдің қайда молдасы, Қарлығадай сұлудың Некесін қисын», - депті. Қобыланды сөзі: Әке менен ініңді Соқпа қастық қылғанда, Кімге достық қыласың. Саған қыпшақ не ғып сенеді?!.. Қобыландының аяғына Қарлыға сұлу жығылды... Қарлығадан Киікбай деген ұл туды. (163-бет). Мұрын Сеңгірбайұлынан (1860 - 1955) Асайын Хангелдин жазып алған.	Сатқындықты кешірмеу

 

Марабай, Меңгербай варианттары.

Бұл – дәрістің тұтас жүйесі.

Негізінде педагогикалық технология аспектісінде тек бір технологиямен, не бір әдістемемен шектелу мүмкін емес. Сол себепті берілген нұсқаны тек Қазақстан Республикасы «Сорос – Қазақстан» қорының «Жазу және оқу үрдісінде сыни ойлау әрекетін дамыту» бағдарламасында өту жетімсіз. Мұнда алдымен филологиялық-пәлсапалық тіректік ұғымдар приоритетті. Содан кейін субъектінің эвристикалық деңгейін дамыту бағыты көзделеді.