Типтері мен негізгі мөлшерлер
1.2 Бірінші бөлімнің пунктерінің нөмірленуі 1.3
Егер мәтінде бөлімшелер болса, ондағы пункттердің нөмірленуі, сол өзі жататын бөлімшелер нөмірленуі төңірегінде болуы шарт, яғни бөлімнің, бөлімшенің, пунктінің нөмірлерінен тұрады, араларына нүкте қойылып жазылады, мысалы:
Сынау әдістері Аппараттар, материалдар және реактивтер
3.1.2 үшінші бөлімнің бірінші бөлімшесінің пункттерінің нөмірленуі 3.1.3
Пункттер, қажет болған жағдайда, пункт топтарына (немесе пункт ішіне) бөлінуі мүмкін. Олардың нөмірленуі бөлімнің, бөлімшенің, пунктінің және пункт тобының реттік нөмірленуіне сәйкес болуы керек. Нөмірленуіндегі сандар арасына нүкте қойылып жазылады, мысалы: 4.2.1.1; 4.2.1.2; 4.2.1.3 және т.б. Бірақ жұмыс барысында пункт топтарына бөлу негізінен ұсынылмайды. Егер, бөлім бір ғана бөлімшеден тұрса, онда бөлімше нөмірленбейді. Дәл осылай, бөлімшеде бір ғана пункт болса және пункт ішінде бір ғана пункт тобы/іші болса, оларда нөмірленбейді. Мәтін ішінде санап жазулар/келтірулер болуы мүмкін. Олардың әрқайсысының алдына дефис, қажет болғанда кішкентай әріппен белгілеу қолданылуы мүмкін. Ескерілетін жайт, мәтінде олардың біреуіне сілтеме қойылуы мүмкін. Әріптер арқылы санап жазуларды қолдағанда келесі әріптерді қолдануға болмайды: ё,з,о,г,ь,й,ы,ъ. Әріп арқылы санап жазулар белгіленгенде, жақша қолданылады және жоғарыдағыға қарағанда шегеріліп жазылады. Егер, санап белгілеулер әрі қарай тереңірек тоқталуды қажет еткен жағдайда араб сандары арқылы бөлініп жазылады. Мұнда сандардан соң жақша қойылады да, жоғарыдағы белгілеулерге қарағанда шегеріліп жазылады, мысалы: Тарату ортасы есебінде келесі байланыс жолдары қолданылуы мүмкін: - ________; - ________; - _________: а) _________; б) _________; 1) _________; 2) _________; в) __________; - _________.
Дипломдық жұмыстың (жобаның) әрбір бөлімін жаңа беттен бастау керек. Бір бөлім ішінде бөлімшелер өзара мәтіннен екі жол шегінеді. 5) Суреттер Суреттерді (сызбалар, көркемдеулер, графиктер, сұлбалар, диаграммалар, компьютерлік баспа беттер, фотосуреттер) түсіндірмелі жазбахаттың мәтінінде бірінші ескерілгеннен соң немесе келесі бетте көрсету керек. Суреттерді орналастыру түсіндірмелі жазбахатты айналдырмай көруге лайық болуы немесе ол мүмкін болмаған жағдайда сағат тілі бойынша айналдырып көру мүмкінділігіне ие болуы қажет. Жұмыста келтірілген сызбалар, суреттер, көркемдеулер, графиктер, диаграммалар, сұлбалар МЕМСТ, ЕСКД (конструктролық құжаттардың біртұтас стандарттары) талаптарына сай болуы тиіс. Сызбаларды, суреттерді, графиктерді, даиграммаларды, сұлбаларды компьютерлік баспа көмегімен жасауға рұқсат етіледі. «Сурет» сөзі және оның атауы жолдың ортасына жазылады. «Сурет» сөзінің өзі оның атауы және суретке қатысты беттің ортасында орналасады. Суреттен кейін және алдында мәтінге қатысты бір жол қалдырылады. Суреттерді нөмірлеу бөлім аумағында іске асырылады, яғни суреттің нөмірі бөлім нөмірі мен суреттің өз нөмірінен тұрады, сандардың арасына нүкте қойылады, мысалы 1.1 сурет. Суреттер қажет болған жағдайда атауына және түсіндірмелі деректерге (сурет асты мәтіні) ие болуы мүмкін. «Сурет» сөзі мен оның атауы түсіндірмелі деректерден кейін беріледі және келесідей түрде орындалады: 1.1 сурет Аспап бөлшектері Графиктегі қисық сызықтардың және де басқа да деректердің белгіленуі мен атауын тікелей көрсету ұсынылмайды. Мұндай мағлұматтарды сурет асты мәтінінде орналастыру қажет, мысалы: 1-бастау, 2-бекітпе, 3-құйма. Графиктің осьтері бойынша бөліп қойылған шамаларды белгiлейтiн жазулар параллель осiнiң жолдарымен орналасады. Жазуларда бөлiп қойылған шама және өлшем бiрлiгiнiң атауларын көрсетедi. Өлшем бiрлiктер стандартты қысқартуларда көрсетедi және шамасының атауларынан үтiрмен бөледi, мысалы: кернеу - мкВ, тоқ - А. Шартты өлшемсiз бiрлiктердiң қолданылған жағдайда «шартты өлшемді» жазу керек, мысалы: Өрiс кернеулiгi, шарт.бірлік. Физикалық шамалардың атауын олардың шартты көрсеткіштеріне ауыстыру рұқсат етіледі, мысалы: U, мВ; E, мкВ/м; I, мА. График осьтерін тіл мен көрсетудің қажеттілігі жоқ. Әрбір қосымшалардағы суреттер мен көркемдеу бөлек араб цифрлар көмегімен нөмерленеді, мысалы, А.3 сурет. Барлық қосымшалардағы көркемдеулерге/суреттерге түсіндірмелі жазбахатта олардың реттік нөмірлері көрсетілген сілтемелері болуы қажет. Көркемдеулерге сілтемелер (нөмері көрсетіліп) келесідей жазылуы керек: «1.2 суретке сәйкес...». Суреттерді ресімдеу мысалдары К қосымшасында көрсетілген. 6) Кестелер Кестелерді көрсеткіштерді жақсы көріну және ыңғайлы салыстыру үшін қолданылады. Кестенің аты бар болған жағдайда оның аты қысқа, нақты болу керек. Кестенің атын оның нөмірімен сызықша арқылы бөлініп кестенің сол жақ үстінде азат жолсыз орналастырады. Кестеден кейін мәтін алдында бір бос жол қалдырылады. Кесте бөлігін тасымалдау кезінде кестенің атын тек кестенің бірінші бөлігінде ғана қалдырады. Түсіндірмелі жазбахатта кестеге сілтеме бірнеше рет берілсе, онда кестені тікелей бірінші рет ескерілген мәтіннен кейін беру керек. Барлық кестелер үшін мәтінде сілтемелер болу қажет. Сілтеме кезінде «кесте» сөзі оның нөмірінің белгіленуімен жазылу тиіс. Жолдарының саны көп кестені келесі бетке тасымалдауға болады. Кесте бөліктерін басқа бетке тасымалдағанда, «Кесте» сөзі және оның нөмірі кестенің бірінші бөлігінің сол жағында бір рет көрсетіледі. Басқа бөліктерінде оң жақтан «... жалғасы» сөзі жазылады және кестенің нөмірі көрсетіледі, мысалы: «1.1 кестенің жалғасы». Кестені басқа бетке тасымалдаған кезде оның аты тек бірінші бөлігінің үстінде орналасады. Графтардың саны көп кестені бөліктерге бөлуге және бір бет шегінде бір бөлікті екіншіге орналастыруға болады. Егер кестенің жолдары мен графтары бет форматынан шығып кететін болса, онда бірінші жағдайда кестенің әрбір бөлігінде басы қайталанады, екінші жағдайда – бүйiрі. Егер кестенің графтарының әр түрлі жолдарында қайталаушы мәтіндер бір сөзден тұрса, онда оны бірінші жазуынан кейін тырнақшаға ауыстыруға болады; егер екі және одан да көп сөз болса, онда бірінші қайталаудан соң, оны «жоғарыдағыдай қайталанады» сөздермен ауыстырады, ал кейінгі жағдайда – тырнақшамен алмастырылады. Қайталанған сандар, маркалар, математикалық және химиялық символдардың орнына тырнақша қойылмайды. Егер цифрлық немесе басқа мәліметтер кестенің қандай да бір жолында берілмесе, онда сызықша қойылады. Кестені нөмірлеу бөлім шегінде іске асырылады. Бұл жағдайда, кестенің реттік нөмірі нүктемен бөлінген бөлімнің нөмірінен және кестенің нөмірінен тұрады. Әрбір қосымшаның кестесін нөмірлеу бөлек-жеке жүргізіледі, яғни қосымша кестесінің нөмірі араб сандары көмегімен іске асырылады, сан алдына қосымшаның белгіленуі жазылады. Егер құжатта (қосымшада) бір кесте ғана болса, онда ол «1 кесте» немесе «В.1 кесте» (егер ол В қосымшасында көрсетілген жағдайда) деп белгіленуі керек. Кесте графтары мен жолдарының атаулары бас әріппен басталып жекеше түрде жазылады. Тақырыпшалар атаулары бір ғана сөйлемнен тұрса, кiшi әрiптермен, ал егер жеке мағанаға ие сөйлемдерден тұрса, бас әріптен басталып жазылуы керек. Кесте тақырыбы мен ақырыпшалар соңына нүкте қойылмайды. Графтар тақырыбы/аты кестенің жолдарына параллель жазылады. Қажет болған жағдайда графтардың аттарын перпендикуляр орналастыруға рұқсат етіледі. Д қосымшада кестелердiң ресiмдеуiнiң мысалдары көрсетілген. 7) Ескерту «Ескерту» сөзін азат жолдық шегініспен бас әріппен бастап жазу керек және оның асты сызылмайды. Ескертулерді құжатта, егер мәтіннің мазмұнына, кестелер немесе графикалық материалдарға анықтамалық мәліметтер немесе түсіндірмелер қажет болған жағдайда көрсетеді. Ескертулерде талап-шарттар берілмеуі тиіс. Ескертулерді мәтіндік, графикалық материалдардан немесе бұл ескертулерге қатысты кестелерден соң орналастырады. Егер, құжаттың белгілі бір мәтінінде ескерту саны бір ғана болса, онда «Ескерту» сөзінен кейін сызықша қойылып, ескерту бас әріппен басталып жазылады. Бір ескерту нөмірленбейді. Бірнеше ескертулер нүктесіз араб цифрларының реті бойынша нөмірленеді. Кестеге ескертулер кестенің аяқталуын таңбалаушы сызықтар үстінде кестенің соңында орналасады, мысалы:
Ескерту________________________________________________________________________________________________________________
Бірнеше ескертулер араб цифрлардың реті бойынша нөмірленеді. Ескерту 1____________________________________________ 2____________________________________________ 3____________________________________________ 8) Формулалар мен теңдіктер Формулалар мен теңдіктерді мәтіннен кейінгі жеке азат жолдан бастап ерекшелеу қажет. Әрбір формула мен теңдіктің жоғары және төмен жағынан бір бос жол қалдыру керек. Егер теңдік бір жолға сыймаса, онда тепе-теңдiк (=) таңбасынан кейiн немесе қосу (+), алу (-), көбейту (*), бөлу (:) таңбаларынан немесе басқа да математикалық таңбалардан кейін келесі жолға көшiруi керек және де таңба келесі жолдың басында қайталанады. Көбейту таңбасы ретінде формулалары тасымалдауда "х" таңбаларды қолданады. Сандық коэффициентер және символдардың мәндерін түсіндіру бірізді түрде, яғни формула астында көрсетіледі. Бірінші жолда түсіндіру қос нүктесіз «мұндағы» сөзінен басталады. Формуланы есептеу кезінде, әріппен белгіленген барлық шамалар СИ негізгі бірліктерде өрнектеу керек және нәтижені сол СИ негізгі бірлікте алу керек. Бұл ережелерді орындау кезінде формула жайында және оның түсіндірмесіне қосымша белгілеулер берілмейді. Сонымен қатар, жұмыста формулалардың жазылу түрін СИ туынды бірлік шамаларда және оның есептеу нәтижесін СИ туынды бірліктерде өрнектеуге болады. Мұндай жағдайда, түсіндірмелерде қай бірліктер шамалары бойынша іске асырылатыны көрсетіледі. Ал есептеулердің соңғы нәтижелерін өрнектейтін бірліктер формуладан кейін үтірмен ажыратылып жазылады:
U=I*R, мВ (1.1)
мұндағы I-ток, мкА; R-резисторлы кедергі, кОм. Түсіндірмелі жазбахаттағы формулаларды нөмірлеу жолдың оң жақ шетінде жақшада араб цифрлармен көмегімен (әрбір бөлім шегінде реттік нөмірмен) іске асырылады. Қосымшаларда берілген формулалар әрбір қосымша шегінде бөлек, алдына қосымша белгіленуі жазылып, араб цифрлары көмегімен нөмірленуі керек. Мәтіндегі формулаларға сілтемелер реттік нөмірлері жақшада жазылып, беріледі, мысалы «(1.1) формулада». Сонымен қатар, мәтіндегі формулаларды да нөмірлеу бөлімдер бойынша бөлек-жеке жасау ұсынылады. Бұл жағдайда формуланың нөмірі арасы нұктемен ажыратылған бөлімнің нөмірі мен формуланың реттік нөмірінен тұрады, мысалы «(3.1)». Жоғарыда көрсетілген талаптар, математикалық теңдеулерді келтіруде де ескерілуі тиіс. 9) Сілтемелер Қолданылған әдебиеттерге (қайнарларға) сілтемелер тік (квадрат) жақша көмегімен, тізім бойынша реттік нөмірін көрсету арқылы іске асырылады. Мысалы, [1]. Түсіндірме жазбахата берілген мәтінге, стандарттарға, техникалық шарттарға және де басқа құжаттарға сілтемелер жасауға рұқсат етіледі (егер анықтаған талаптарға толық ж/е біржақты сәйкес келсе, құжаттарды қолданғанда қиындық туғызбайтын болса). Жұмыста барлық құжатқа немесе бөлімдер мен қосымшаларға сілтемелер жасауға болады. Берілген түсіндірме жазбахатындағы бөлімшелерге, пункттерге, кестелер мен суреттеулерден басқа жұмыстардың бөлімшелеріне, пункттеріне, кестелері, суреттері мен көркемдеулерге сілтемелер жасауға болмайды. Бөлімдерге, бөлімшелерге, пункттерге, қосымшаларға сілтеме жасағанда олардың реттік нөмірін көрсету керек, мысалы: «4.1 бөлімінде...», «3.3.4 пунктісі бойынша.....», «(3.1) формуласы бойынша», «(2.1) теңдігінде», «8.1 суретінде», «А қосымшасында». Стандарттар мен техникалық шарттарға сілтемелері жасағанда, олардың тек ғана белгіленуі көрсетіледі, мысалы МЕСТ 7.1 (бұл жағдайда пайдаланған қайнарлар тізімінде стандарттар мен техникалық шарттар туралы ақпарат болуы керек). 10) Қолданылған әдебиеттер (қайнарлар) тізімі Қолданылған әдебиеттер (қайнарлар) тізімі түсіндірмелі жазбахаттың бөлімдерінің реттік нөмірленуіне ж/е ондағы сілтемелерге сәйкес түзіледі. Дипломдық жұмысты орындау кезінде бұл тізімге барлық қолданылған материалдар кіреді ж/е МЕСТ 7.1 талаптарына сәйкес болуы қажет. Үш немесе бірнеше авторлар болған жағдайда тек біріншінің тегі мен аты-жөнін көрсетуге рұқсат етіледі және одан кейін – «және т.б-лар» деп жазылады. Тізімді құру үшін қолданылған қайнар көздерін сипаттау мысалдары И қосымшасында көрсетілген. 11) Қосымшалар Қосымшаны түсіндірме жазбахаттың жалғасы ретінде оның келесі беттерінде ресімдейді. Жұмыстың мәтінінде барлық қосымшаларға сілтемелер берілу керек. Әрбір қосымшаны жаңа беттен басталу керек. Оның белгіленуі (дәрежесімен бірге) беттің жоғары жағына, орта тұсына «Қосымша» деген жазу арқылы көрсетіледі, мысалы А қосымшасы. Қосымшалар Ё,З,Й,О,Ч, Ь,Ы,Ъ әріптерінен басқа орыс алфавиттің бас әріптері көмегімен белгіленеді. Жұмыс барысында орыс әріптерін және латын алфавитін толық қолданған жағдайда қосымшаны араб цифрларымен белгілеуге рұқсат етіледі. Егер құжатта бір қосымша ғана болса, онда ол «А қосымшасы» деп белгіленеді. Әрбір қосымшаның мәтіні, қажет болған жағдайда әрбір қосымша шегінде нөмірленетін бөлім, бөлімше, пункттер, пункт ішілерге бөлінеді. Нөмірдің алдында бұл қосымшаның белгіленуі қойылады. Қосымшалар беттерінің нөмірленуі түсіндірме жазбахат нөмірленуімен бірге атқарылады, яғни оның жалғасы болып табылады. Қосымшаларда кірістірілген суреттер, кестелер, формулалар әрбір қосымша шегінде араб цифрлары көмегімен нөмірленеді, мысалы: А.2 сурет – А қосымшасының екінші суреті, Б.3 кесте – Б қосымшасының үшінші кестесі, (В.1) формуласы – В қосымшасының бірінші формуласы. Мәтіндік материалдар, спецификациялар (егжей-тегжейін ашуын), тізімдердері бар қосымшалар А4 форматында орындалады. Сұлбалар мен сызбалардың көшірмелерінің өлшемдері оның айқындылығымен анықталады. Егер түсіндірме жазбахатта қосымша есебінде, берілген түрдегі құжатқа ресімдеу талаптарына сәйкес және өзіндік мәні бар құжат қолданылса, оны түпнұсқа түрінде өзгертусіз қосуға болады.
|
1.1
3.1.1
