БҰҰ-ның адам құқықтарының халықаралық стандарттарын қалыптастырудағы ролі және органдары.

БҰҰ-ның адам құқықтарын қорғау мақсаты мен міндеті оның Жарғысынан туындайды. Мәселен, Жарғының преамбуласында: “Мы, народы Объединенных Наций, преисполненные решимости “… вновь утвердить веру в основные права человека, в достоинство и ценность человеческой личности, в равноправие мужчин и женщин и в равенство прав больших и малых наций….” және “осуществлять международное сотрудничество в разрешении международных проблем экономического, социального, культурного и гуманитарного характера и в поощрении и развитии уважения к правам человека и основным свободам для всех, без различия расы, пола, языка и религии” деген сөздер бекітілген.

БҰҰ-ның адам құқықтарын қорғау органдарының жүйесі жарғылық органдардан, шарттық органдардан және басқа да органдардан тұрады.

Жарғылық органдар:

• БҰҰ Адам құқықтары бойынша Жоғарғы Комиссарының Басқармасы

• Адам құқықтары бойынша Кеңес

• Кеңестің арнайы процедуралары

Шарттық органдар:

• Адам құқықтары бойынша Комитет

• Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар бойынша Комитет

• Нәсілдік дискриминацияны жою бойынша Комитет

• Әйелдер дискриминациясын жою бойынша Комитет

• Қинауға қарсы Комитет

• Еңбек етуші мигранттар бойынша Комитет

• Мүгедектер құқығы бойынша Комитет

Басқа да органдар:

• БҰҰ Бас Ассамблеясы

• БҰҰ БА Үшінші Комитеті

• ЭКОСОС

• БҰҰ Халықаралық Соты

• БҰҰ Қауіпсіздік Кеңесі

• Босқындар істері бойынша БҰҰ Жоғарғы Комиссары

• Халықаралық еңбек ұйымы

• Бүкіләлемдік денсаулық сақтау ұйымы

• ЮНЕСКО

• ЮНИСЕФ

• ЮНИФЕМ

• БҰҰ Даму Бағдарламасы

• БҰҰ Тағам және ауылшаруашылық ұйымы (ФАО)

 

БҰҰ Адам құқықтары бойынша Жоғарғы Комиссарының Басқармасының функциялары:

• Басқарма БҰҰ жүйесінде адам құқықтарының орындалуын бақылау үшін құрылған барлық жарғылық және шарттық органдарға консультациялық және техникалық көмектер көрсетеді

• Жоғарғы Комиссар БҰҰ АҚ саласындағы қызметіне басты жауапты тұлға

• 4 жылға сайланады

• Адам құқықтарының жаңа стандарттарының қабылдануына көмектесу

• Шарттардың ратификациялануына көмектесу

• АҚ-ның бұзылуына шаралар қолдану

 

Адам құқықтары бойынша Кеңес

• 1946 ж. Адам құқықтары бойынша Комиссия болып құрылған. 2006 жылдан бастап Адам құқықтары бойынша Кеңес

• АҚ-ның бұзылуының орын алуына байланысты жағдайларды қарастыру үшін және ұсыныстар қабылдау үшін құрылған үкіметаралық орган

• БҰҰ БА сайлайтын 47 мүшеден тұрады және жиналыстары Женевада өтеді

• Әр мемлекетте АҚ-ның жағдайы туралы бағалау жүргізеді

• “Арнайы процедуралар” жүргізеді. Бұл Кеңеспен белгілібір жағдайға қатысты арнайы құрылған механизм (мандат). Мандат иеленушілер мониторинг, зерттеу, кеңес беру, ақпараттандыруды және тергеуді жүзеге асырады. 2007 жылы 128 мемлекетке 1000 жуық хабарлама жолданған. Мандатпен елге кіру үшін рұқсат сұрау қажет

 

Адам құқықтары бойынша Комитет

• Комитет 1977 жылы АжСҚтХП 28-бабына сәйкес құрылды

• 18 мүшеден тұрады

• Сессиялары Нью-Йорк және Женева қалаларында өтеді

• АжСҚтХП мүше барлық мемлекет Комитетке Пактіде бекітілген құқықтардың қорғалуы туралы баяндамалар өткізіп тұруы тиіс (1 жыл/5 жыл)

• І-ші Қ.протоколға сәйкес, жеке тұлғалар шағымы

• Шағымдарға қойылатын талаптар:

- Пактіде көрсетілген құқықтар

- Мемлекет юрисдикциясындағы азамат

- Шағым анонимді болмауы тиіс

Ұлттық инстанциялардан өтуі (негізсіз созылуы / байланысты емес жағдайлар)

БҰҰ шеңберінде басқа да комиттер құрылған: Экономикалық, әлеуметтік және мәдени құқықтар бойынша Комитет / Нәсілдік дискриминацияны жою бойынша Комитет / Әйелдер дискриминациясын жою бойынша Комитет / Қинауға қарсы Комитет / Еңбек етуші мигранттар бойынша Комитет / Мүгедектер құқығы бойынша Комитет

Олардың барлығына шағымданудың ортақ талаптары:

• Мемлекеттердің конвенциялардың орындалуы туралы баяндамалары

• Мемлекеттер / жеке тұлғалар шағымы

• Комитеттердің юрисдикцияларының танылуы

• Ескертулер жасайды