Резерви зростання продуктивності праці

Дата добавления: 2015-03-11; просмотров: 815

1.қоршаған ортадағы адамның іс-әрекетінің нәтижесінде болатын өзгерістерді бақылау және адам өміріне қауіпті жағдайларды ескерту

2.атмосфераның, оратаның метереологиялық және гидрологиялық жағдайын анықтау

3.биосфера құрамына кіретін биотикалық элементтерді анықтау

4.адамдардың экологиялық қауіпсіздігін анықтау

5.табиғи ресурстарды тиімді пайдалану

292.Экологиялық мониторинг -деп

1.қоршаған ортаның жағдайын бақылау,бағалау және болжау

2.атмосфераның, оратаның метереологиялық және гидрологиялық жағдайын анықтау

3.биосфера құрамына кіретін биотикалық элементтерді анықтау

4.адамдардың экологиялық қауіпсіздігін анықтау

5.табиғи ресурстарды тиімді пайдалану

293.Биоэкологиялық мониторинг-деп

1. биосфера құрамына кіретін биотикалық элементтерді анықтау

2. қоршаған ортаның жағдайын бақылау,бағалау және болжау

3.атмосфераның, оратаның метереологиялық және гидрологиялық жағдайын анықтау

4. адамдардың экологиялық қауіпсіздігін анықтау

адамдардың экологиялық қауіпсіздігін анықтау

5. табиғи ортаның жағдайын оның адам денсаулығына әсері тұрғысынан бақылау.

294.Қоршаған ортаның мониторингі -деп

1.адамдардың тіршілік ететін орта жағдайын бақылау арқылы, адамдарға табиғатта болып жататын қауіп-қатерлерді алдын алу

атмосфераның, оратаның метереологиялық және гидрологиялық жағдайын анықтау

3.биосфера құрамына кіретін биотикалық элементтерді анықтау

4.адамдардың экологиялық қауіпсіздігін анықтау

5.табиғи ресурстарды тиімді пайдалану

295.Экологиялық мониторингтің міндеттері

1. антропогендік факторлардың әсерлінен табиғи орта жағдайының өзгерістерін болжау мен бағалау

2.атмосфераның, оратаның метереологиялық және гидрологиялық жағдайын анықтау

3.биосфера құрамына кіретін биотикалық элементтерді анықтау

4.адамдардың экологиялық қауіпсіздігін анықтау

5.табиғи ресурстарды тиімді пайдалану

296. Қоршаған орта ластанулары денсаулыққа тигізетін әсерлері бойынша

1.жедел және созылмалы

2. табиғи және жасанды

3. радиациялық

4. онкологиялық

5. канцерогенді

297. Халық денсаулығын сипаттайтын негізгі көрсеткіштер

1.санитарлық-демографиялық,аурушаңдық,мүгедектік,тұрғындардың физикалық дене жетілуі,функциональдық күйі

2. халықтың құрылымы

3. халықтың құрамы

4. халықтың динамикасы

5. халықтың саны

298.Демография-дегеніміз

1.халықтың құрылымын,құрамын,динамикасы мен көбеюін қоғамдық-тарихи тұрғыдан зерттейтін ғылым

2. елдің немесе оның аумағында біріккен адамдардың жиынтығы

3. тұрғындар статистикасымен динамикасы

4. белгілі бір уақыт аралығындағы тұрғындардың сандық құрамы

5. белгілі бір уақыт аралығындағы тұрғындардың санының қозғалысы мен өзгеруі

299. Тұрғындар (халықтың орналасуы) дегеніміз

1.елдің немесе оның аумағында біріккен адамдардың жиынтығы

2. халықтың құрылымы,құрамы

3.белгілі бір уақыт аралығындағы тұрғындардың санының қозғалысы мен өзгеруі

4. белгілі бір уақыт аралығындағы тұрғындардың сандық құрамы

5. халықтың динамикасы

300. Халықтың орналасуын қандай статистикасы бағыттарда зерттеді

1.тұрғындар статистикасымен динамикасы

2. халықтың құрылымы,құрамы

3. халықтың динамикасы

4. белгілі бір уақыт аралығындағы тұрғындардың сандық құрамы

5. белгілі бір уақыт аралығындағы тұрғындардың санының қозғалысы мен өзгеруі

301. Тұрғындар статистикасы дегеніміз

1.белгілі бір уақыт аралығындағы тұрғындардың сандық құрамы

2. белгілі бір уақыт аралығындағы тұрғындардың санының қозғалысы мен өзгеруі

3. халықтың құрылымы,құрамы

4. организмнің моральдық-функциональдық және психологиялық мүмкіндіктерін оң жаққа өзгерте алатын мүмкіндігі

5. бұл сыртқы фаторлар әрекетін жеке адамның осыған ұқсас реакция жасау қабілетінің жиынтығы

302. Тұрғындар динамикасы дегеніміз

1.белгілі бір уақыт аралығындағы тұрғындардың санының қозғалысы мен өзгеруі

2. халықтың құрылымы,құрамы

3. белгілі бір уақыт аралығындағы тұрғындардың сандық құрамы

4. организмнің моральдық-функциональдық және психологиялық мүмкіндіктерін оң жаққа өзгерте алатын мүмкіндігі

5. бұл сыртқы фаторлар әрекетін жеке адамның осыған ұқсас реакция жасау қабілетінің жиынтығы

303.Денсаулық түсінігі дегеніміз не?

1. бұл аурулардың болмауы

2. Организмдерді қоршап жатқан оның тіршілік етуіне әсер ететін нәрселер

2. адамға және табиғи экожүйеге зиянды әсер ететін химиялық,физикалық,биологиялық агенттердің қоршаған ортаға түсуі

3. бізді қоршаған табиғи орта параметрлерінің адамның қажеттіліктері мен технологиялық талаптарға сәйкестік деңгейі

4.биосфера құрамына кіретін биотикалық элементтерді анықтау

5.адамдардың экологиялық қауіпсіздігін анықтау

304.Денсаулықты бағалаудың кезеңдері қандай?

1.жеке, топтық, халықтық, қоғамдық,

2. әлеуметтік -саяси

4. моральдық-эстетикалық

5.психофизикалық

305.Денсаулық бағалаудың шартты көрсеткіштері

1.денсаулық ресурстары, денсаулық мүмкіндігі, денсаулық балансы

2. жеке адам денсаулығы

3.топтық денсаулық

4.халықтық денсаулық

5. қоғамдық денсаулық

306.Денсаулық ресурстары- дегеніміз

1.организмнің моральдық-функциональдық және психологиялық мүмкіндіктерін оң жаққа өзгерте алатын мүмкіндігі

2. бұл сыртқы фаторлар әрекетін жеке адамның осыған ұқсас реакция жасау қабілетінің жиынтығы

3. денсаулықтың мүмкіндігі мен оған әсер ететін факторлар арасындағы тепе-теңдіктің кқрініс тапқан жағдайы

4.денсаулықтың бұзылуы салдарынан адам қызметінің нормадан ауытқуы

5. функциональдық немесе морфологиялық ауытқылардың пайда болуы

307. Денсаулық мүмкіндігі- дегеніміз

1.бұл сыртқы факторлар әрекетін жеке адамның осыған ұқсас реакция жасау қабілетінің жиынтығы

2. денсаулықтың мүмкіндігі мен оған әсер ететін факторлар арасындағы тепе-теңдіктің көрініс тапқан жағдайы

3. организмнің моральдық-функциональдық және психологиялық мүмкіндіктерін оң жаққа өзгерте алатын мүмкіндігі

4. денсаулықтың бұзылуы салдарынан адам қызметінің нормадан ауытқуы

5.функциональдық немесе морфологиялық ауытқылардың пайда болуы

308.Денсаулық балансы –дегеніміз

1.денсаулықтың мүмкіндігі мен оған әсер ететін факторлар арасындағы тепе-теңдіктің көрініс тапқан жағдайы

2. бұл сыртқы фаторлар әрекетін жеке адамның осыған ұқсас реакция жасау қабілетінің жиынтығы

3. организмнің моральдық-функциональдық және психологиялық мүмкіндіктерін оң жаққа өзгерте алатын мүмкіндігі

4. денсаулықтың бұзылуы салдарынан адам қызметінің нормадан ауытқуы

5. функциональдық немесе морфологиялық ауытқылардың пайда болуы

309.Халық денсаулығының көрсеткіші -туушылық дегеніміз

1.жаңа ұрпақтардың жаңару үрдісі,организмнің ұрпақ өндіру қабілетіне әсер ететін биологиялық фактор

2. бұл сыртқы фаторлар әрекетін жеке адамның осыған ұқсас реакция жасау қабілетінің жиынтығы

3. организмнің моральдық-функциональдық және психологиялық мүмкіндіктерін оң жаққа өзгерте алатын мүмкіндігі

4. денсаулықтың бұзылуы салдарынан адам қызметінің нормадан ауытқуы

5. функциональдық немесе морфологиялық ауытқылардың пайда болуы

310.Халық денсаулығының көрсеткіші –өлім-жітімшілікке қандай факторлар әсер етеді

1.биологиялық,әлеуметтік,медициналық

2. әлеуметік-экономикалық

3.әлеуметтік-биологиялық

4.экологиялық-және табиғи-климаттық

5.ұйымдастырушылық және медициналық

311.Халық денсаулығының көрсеткіші –табиғи өсім

1.белгілі бір уақыт кезеңінде халық санының артуы

2. өлім-жітім деңгейлері

3. қоршаған орта ластануларының зиянды әсерінен ресми статистика бойынша қалыптасқан аурулар

4. организм функциялары мен адам денсаулығының бұзылуы

5.физикалық дене дамуы

312.Аурушаңдық- дегеніміз

1.қоршаған орта ластануларының зиянды әсерінен ресми статистика бойынша қалыптасқан аурулар

2. белгілі бір уақыт кезеңінде халық санының артуы

3. организм функциялары мен адам денсаулығының бұзылуы

4. физикалық дене дамуы

5. өлім-жітім деңгейлері

313.Мүгедектік- дегеніміз

1. организм функциялары мен адам денсаулығының бұзылуы

2. белгілі бір уақыт кезеңінде халық санының артуы

3. қоршаған орта ластануларының зиянды әсерінен ресми статистика бойынша қалыптасқан аурулар

4. физикалық дене дамуы

5. өлім-жітім деңгейлері

314. Тау- кен,көмір өнеркәсібтері орналасқан өңірлеріде қандай аурулар жиі кездеседі?

1. тыныс және сезім органдарының аурулары

2. жүйке жүйесі аурулары

3. тері мен тері асты аурулары

4. эндокриндік,зат алмасу

5. асқорыту органдарының аурулары

315.Мұнай газ кен орындарында тұрғындар арасында жиі кездесетін аурулар

1.жүйке жүйесі,тері мен тері асты,көз,эндокриндік,зат алмасу

2. тыныс органдарының аурулары

3. сезім органдарының аурулары

4. асқорыту органдарының аурулары

5. эндокриндік,зат алмасу

316.Түсті металлургия аймақтарындағы тұрғындар денсаулығында кездеесетін аурулар

1. жүйке жүйесі,тыныс және асқорыту органдарының аурулары

2. тері мен тері асты

3. эндокриндік,зат алмасу

4. сезім органдарының аурулары

5.көз аурулары

317. Ядролық және ракеталық ядролық сынақ полигонды аймақтарда тұрғындар арасында жиі кездесетін аурулар

1.қалқан безі,хромосомалық,онкологиялық аурулар

2. тыныс органдарының аурулары

3. сезім органдарының аурулары

4. асқорыту органдарының аурулары

5. эндокриндік,зат алмасу

318. Биогеохимиялық шет аймақтар дегеніміз:

1. топырақтың құрамында химиялық элементтердің жетіспеуі немесе көп мөлшерде болатын аймақ

2. құрамында химиялық элементтердің қалыпты мөлшерде болатын аймақ

3. құрамында химиялық элементтердің орташа мөлшерде болатын аймақ

4. ыстық микроклиматты аймақ

5. жоғары ылғалды аймақ

319.Жасанды биогеохимиялық аймақтарға жатады:

1.жұқпалы аурулар таралатын табиғи – географиялық аймақтар

2.территориядағы өнеркәсіптік тастандылармен және ағынды сулармен ұзақ уақыт ластанған топырақ

3.вирусты аурулар таралған аймақтар

4.гельминттер таралған аймақтар

5.антропогенді ластаушылардың салдарынан территориядағы топырақтың құрамындағы микроэлементтердің аз болуы

320.Антропогендік биогеохимиялық шет аймақтар дегеніміз

1.адам қызметінің нәтижесінде қоршаған ортаның химиялық заттармен ластанған аймақ

2. құрамында химиялық элементтердің қалыпты мөлшерде болатын аймақ

3. құрамында химиялық элементтердің орташа мөлшерде болатын аймақ

4. құрамында химиялық элементтердің артық мөлшерде болатын аймақ

5. құрамында химиялық элементтердің аз мөлшерде болатын аймақ

321. Антропогендік биогеохимиялық шет аймақтар тудыратын зиянды заттардың көздері

1.мұнай газ өндіруші өнеркәсіп,түсті және қара металургия, көмір және жылу энергетика, автокөлік

2. ауыл шаруашылық өнімдері

3. пестицидтер мен минералды тыңайтқыштар

4. мал,құс өсіру шаруашылығы

5. сұйық және қатты қалдықтар

322.Республикамыздың қай облысында темір кен орындары жұмыс жасалуда

1.Қостанай облысында

2. Шығыс Қазақстан,Жезказған облыстарында

3. Арал мен Семей

4. Қарағанды,Павлодар облыстарында

5. Оңтүстік Қазақстан,Тараз

323. Республикамыздың қай облысында түсті металдар өндірілуде

1.Шығыс Қазақстан,Жезказған облыстарындаы

2. Арал мен Семей

3. Қостанай облысында

4. Қарағанды,Павлодар облыстарында

5. Оңтүстік Қазақстан,Тараз

324. Республикамыздың қай облысында түсті металдар өндірілуде

1.Шығыс Қазақстан,Жезказған облыстарында

2. Арал мен Семей

3. Қостанай облысында

4. Қарағанды,Павлодар облыстарында

5. Оңтүстік Қазақстан,Тараз

325. Республикамыздың қай облысында көмір шығарылуда

1.Қарағанды,Павлодар облысы

2. Шығыс Қазақстан,Жезказған облыстарында

3. Арал мен Семей

4. Қостанай облысында

5. Оңтүстік Қазақстан,Тараз

326. Республикамыздың қай облысында фосфор шығарылуда

1.Оңтүстік Қазақстан,Тараз

2. Шығыс Қазақстан,Жезказған облыстарында

3. Арал мен Семей

4. Қостанай облысында

5. Қарағанды,Павлодар облысы

327. Республикамыздың қай облысында мұнай шығарылуда

1.Атырау,Маңғыстау,Орал облыстары

2. Шығыс Қазақстан,Жезказған облыстарында

3. Арал мен Семей

4. Оңтүстік Қазақстан,Тараз

5. Қостанай облысы

328. Экологиялық апат аймақтар

1. Шығыс Қазақстан,Жезказған облыстары

2.Арал мен Семей

3. Оңтүстік Қазақстан,Тараз

4. Атырау,Маңғыстау,Орал облыстары

5. Қостанай облысыа

329. Арал өңіріндегі экологиялық апат аймағында тұрғындар арасында қандай аурулар пайда болды?

1.жүйке жүйесінің зақымдалуы

2.асқазан-ішек,қан аздық,балалардың шетінеуі,туа біткен патологиялар

3.вирусты аурулар

4.паразитарлық аурулар

5.эндемиялық аурулар

330.Биогеохимиялық шет аймақтарда халық арасындағы аурулардың алдын алу бойынша қандай шаралар қажет?

1.ҚО нысандарының ластануын алдын алу,экологиялық жағдайларды сауықтыру

2. адам қызметінің нәтижесінде қоршаған ортаның химиялық заттармен ластанған аймақтарды алдын алу

3.денсаулықты нығайту және сауықтыру шараларын қолдану

4.атмосфералық ауа сапасын бақылау

5. тұрғындар денсаулығының жеке көрсеткіштерін табу

331.Экологияда “ тұрақты даму” терминін алғаш қай жылы қолданды?

1. 1960ж

2. 1970ж

3. 1980ж

4. 1990ж

5.1992ж

332. БҰҮ қоршаған ортаны қорғау мәселері туралы Стокгольм конференциясының декларациясы қай жылы өткізілді

1. 1960жылы

2. 1970жылы

3. 1980жылы

4. 1990жылы

5.1972жылы

333.Қоршаған орта және даму бойынша БҰҮ комиссиясы қандай баяндама қабылдады

1.Біздің ортақ болашағымыз

2. Қоршаған орта туралы

3.Биосфералық қорықтар

4.Биологиялық алуан түрлілік

5. Табиғатты тиімді пайдалану

334. Экологиялық мәселелерді алдын алу үшін адам ретсіз дамудан,тиімді реттелген табиғат пен қоғамның даму заңдарына өту

1. тұрақты даму

2. қоршаған орта

3. халық денсаулығы

4. мұхитты қорғау

5. кедейшілікпен күресу

335.Тұрақты дамудың негізгі факторлары қандай?

1.Экономикалық,әлеуметтік,экологиялық

2.абиотикалық,биотикалық, антропогендік

3.табиғи,жасанды

4.физикалық,химиялық,биологиялық

5.радиациялық

336. БҰҰ-ның конференциясы барлық елдердің үкіметтерін тұрақты дамудың қандай концепцияларын қабылдауға шақырды?

1. республикалық

2. қалалық

3. ұлттық

4. тұрақты

5. аудандық

337.Тұрақты дамудың басты принципі қандай?

1. саяси-құқықтық,экономикалық,экологиялық

2. патриотизмдік,толеранттылық

3. жоғарғы мәдениет,адам құқығы

4. әлеуметтік,халықаралық,ақпараттық

5. қоғам мен табиғат арасындағы өзара үйлесімдікті сақтау

338. Тұрақты даму стратегиясының негізгі принциптері

1. саяси-құқықтық,экономикалық,экологиялық

2. патриотизмдік,толеранттылық

3. жоғарғы мәдениет,адам құқығы

4. әлеуметтік,халықаралық,ақпараттық

5. кедейшілік

339. Тұрақты даму стратегиясының принциптері

1. саяси-құқықтық,экономикалық,экологиялық

2. патриотизмдік,толеранттылық

3. жоғарғы мәдениет,адам құқығы

4. әлеуметтік,халықаралық,ақпараттық

5. кедейшілік

340.Тұрақты дамудың деңгейлерін атаңыздар

1.аймақтық, ұлттық, ғаламдық

2. экологиялық

3. экономикалық

4. әлеуметтік

5. өкіметтік

341. Қазақстан Республикасының Президентінің жарлығымен 2007-2024 жылдарға арналған тұрақты дамуға көшу тұжырымдамасы қай жылы қабылданды

1. 10 ақпан 2004 ж

2. 25 қазан 1972 ж

3. 14 қараша 2006 ж

4.7 мамыр 2003 ж

5. 8 наурыз 2010

342. Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға өту концепцияның бірінші міндеті қандай?

1. пайдалы ресурстарды пайдаланудың тиімділігін арттыру

2. демографиялық салада қазіргі кездегі туушылдық көрсеткіштерін сақтай отырып,халықтың өмір сүру көрсеткішінің орташа деңгейін көтеру

3. саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету

4. экологиялық тұрақтылықтың көрсеткіштерін жоғарылату

5.экологиялық білім мен тәрбие

343. Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға өту концепциясының екінші міндеті қандай?

1. демографиялық салада қазіргі кездегі туушылдық көрсеткіштерін сақтай отырып,халықтың өмір сүру көрсеткішінің орташа деңгейін көтеру

2. экологиялық тұрақтылықтың көрсеткіштерін жоғарылату

3. саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету

саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету

4. пайдалы ресурстарды пайдаланудың тиімділігін арттыру

5.экологиялық білім мен тәрбие

344. Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға өту концепциясының үшінші міндеті не?

1. саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету

2. демографиялық салада қазіргі кездегі туушылдық көрсеткіштерін сақтай отырып,халықтың өмір сүру көрсеткішінің орташа деңгейін көтеру

3. пайдалы ресурстарды пайдаланудың тиімділігін арттыру

4. экологиялық тұрақтылықтың көрсеткіштерін жоғарылату

5.экологиялық білім мен тәрбие

345. Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға өту концепциясының төртінші міндеті не?

1. демографиялық салада қазіргі кездегі туушылдық көрсеткіштерін сақтай отырып,халықтың өмір сүру көрсеткішінің орташа деңгейін көтеру

2. пайдалы ресурстарды пайдаланудың тиімділігін арттыру

3.саяси тұрақтылықты қамтамасыз ету

4. экологиялық тұрақтылықтың көрсеткіштерін жоғарылату

5.экологиялық білім мен тәрбие

346. БҰҰ Бас хатшысы Морис Стронгтың бастамасы мен қоршаған орта мен даму жөніндегі халықаралық комиссия (МКОСР) қай жылы құрылды

1.1888 ж

2.1990ж

3. 1983 ж

4. 1992 ж

5. 2010 ж

347. Тұрақты дамуды қамтамасыз ету мәселесіне мыналар жатады?

1.қаржы ресурстары және оларды пайдалану

2. қайтымсыз өзгерістерге ұшырауы

3.экологиялық қауіпсіз технологияларды қолдану

4.тұрақты дамуды ғылыми және ақпараттық қамтамасыз ету

5. экологиялық қатер аймағы;

348. Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға өтуінің дайындық кезеңі қай жылдар?

1.2000-2010 ж

2. 2019-2024 ж

3. 2007-2009 ж

4. 2010-2012 ж

5. 2013-2018 ж

349.Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға өтуінің дайындық кезеңдіне қандай мәселелер қарастырылды?

1.тұрақты даму принциптерін енгізу,экономиканы диверсификациялау

2. саяси өмірдің барлық салаларына тұрақты даму принциптерін енгізу

3. адамдардың өмір сүруінің экономикалық тұрақтылық деңгейін көтеру

4. халықаралық критерийлерге қол жеткізу

5. экологиялық білім мен тәрбие беру

350. Тұрақты дамуға өтудің бірінші кезеңі қай жылдар?

1. 2019-2024

2. 2007-2009

3. 2010-2012

4. 2013-2018

5. 2000-2010

351. Қазақстан республикасының тұрақты дамуға өтуінің бірінші кезеңінде қандай мәселе қарастырылды?

1.дүние жүзіндегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына қосылу

2. саяси өмірдің барлық салаларына тұрақты даму принциптерін енгізу

3. адамдардың өмір сүруінің экономикалық тұрақтылық деңгейін көтеру

4. халықаралық критерийлерге қол жеткізу

5. экологиялық білім мен тәрбие беру

352. Тұрақты дамуға өтудің екінші кезеңі қай жылдар?

1. 2019-2024

2. 2007-2009

3. 2010-2012

4. 2013-2018

5. 2000-2010

353. Қазақстан республикасының тұрақты дамуға өтуінің екінші кезеңінде қандай мәселе қарастырылды?

1.елдің жағдайын нығайту,экологиялық тұрақтылықты қамтамасыз ету

2. дүние жүзіндегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына қосылу

2. саяси өмірдің барлық салаларына тұрақты даму принциптерін енгізу

3. адамдардың өмір сүруінің экономикалық тұрақтылық деңгейін көтеру

4. халықаралық критерийлерге қол жеткізу

5. экологиялық білім мен тәрбие беру

экологиялық білім мен тәрбие беру

354.Тұрақты дамуға өтудің үшінші кезеңі қай жылдар?

1. 2019-2024

2. 2007-2009

3. 2010-2012

4. 2013-2018

5. 2000-2010

355. Қазақстан республикасының тұрақты дамуға өтуінің үшінші кезеңінде қандай мәселе қарастырылды?

1.дүние жүзіндегі бәсекеге қабілетті 50 елдің қатарына қосылу

2. саяси өмірдің барлық салаларына тұрақты даму принциптерін енгізу

3. адамдардың өмір сүруінің экономикалық тұрақтылық деңгейін көтеру

4. халықаралық критерийлерге қол жеткізу

5. экологиялық білім мен тәрбие беру

356. Тұрақты дамудың идеясы қандай ?

1. болашақ ұрпақтың сапасын жақсарту, экономикалық және әлеуметтік даму

2. үздіксіз біліктілікті көтеру

3. жоғарғы мәдениетті басқару

4. патриотизмді қалыптастыру

5. адам құқығы бағалау

357.ҚР-ның тұрақты даму саясатының болашақтағы міндеттері қандай?

1.су, жер ресурстарын басқару

2.биологиялық алуан түрлікті сақтау

3 саяси тұрақтылық қалыптастыру

4. халықаралық қарым- қатынасты жақсарту

5. толеранттылықты қалыптастыру

358.ҚР-да тұрақты даму саясатының болашақтағы міндеттері қандай?

1. қоршаған ортаны қорғау

2.биологиялық алуан түрлікті сақтау

3. халықаралық қарым- қатынасты жақсарту

4.халықаралық қарым- қатынасты жақсарту

5. толеранттылықты қалыптастыру

359.ҚО мен ТД «ХХІ ғасыр күн тәртібі» бағдарламасы қай жылы қабылданды ?

1. 1992ж

2. 1993ж

3. 1994ж

4. 1995ж

5. 1996ж

360. Тұрақты даму үшін адамдардың қандай бағыттылығы өзгеруі тиіс?

1. сана-сезімі, адамгершілігі

2. концепциясы

3. мақсаты

4. тұрақтылығы

5. міндеттері

2.Етихан сұрақтары-тәжірибелік дағдылар бойынша:

1. Тұрақты дамуға анықтама беріңіз

2.Қазақстан Республикасының тұрақты дамуға өту кезеңдері мен міндеттері.

3.Конвенциялар мен ратификацияларды анықтау.

4.Қазақстан Республикасының тұрақты дамуы тұжырымдамасының мақсаты.

5.Тұрақты дамудың негізгі ұстанымдары.

6.Тұрақты дамудың экологиялық механизмін ашып көрсетіңіздер.

7.Тұрақты дамудың қоғамдық механизмін ашып көрсетіңіздер.

8.Тұрақты дамудың экономикалық механизмін ашып көрсетіңіздер.

9.Тұрақты даму түсінігінің пайда болу тарихы, оның стратегиясы мен принциптері

10.Тұрақты даму идеясы талқыланған халықаралық конференцияны атаңыздар.

11. Экожүйелік даму аймағын құрудың бассейндік ұстанымдары.

12.БҰҰ-ның климатты өзгерту аясындағы рамалық конвенциясы.

13.Қоршаған ортаны қорғау бойынша конференция.

14. Экономиканы диверсификациялау ұғымын ашыңыздар.

15. Тұрақты экожүйелік даму аймақтары

16.Ұлттық және жергілікті деңгейдегі тұрақты даму ұстанымдарын ашып көрсетіп, тізіп беріңіздер.

17.Экожүйелік даму аймағын құрудың бассейндік ұстанымы.

18. Қазақстанның табиғи ресурстарына сипаттама беріңіз.

19.Әлемдік мәдени және табиғи мұраларды сақтау бойынша конвенция.

20 Тұрғындар саны. Болжам.

3.Тәжірибелік дағдылар тізімі

Экологиялық процестерді талдап,табиғат қорғау қызметінде нақтылы міндеттер қойып басым бағыттарды белгілеуге және алған білімдерін экологиялық мәселелерді шешу үшін пайдалануға,биосфераның даму заңдылықтары, оның тұрақтылығының негізгі шарттары,сондай-ақ әр түрлі мемлекеттерде,Қазақстан Республикасында тұрақты даму идесын іске асыру жөнінде білім мен дағдыларды қолдану.

Жағдайлық есептер

№1 есеп.

Жер-әуе ортасы төмен тығыздықпен, температураның үлкен тербелісімен (жылдық, 100^оС дейінгі амплитуда), ауаның жоғары қозғалысымен, оттегімен жақсы қамтамысыздалуымен сипатталады.

Сұрақтар:

1. Жер-әуе ортасының лимиттеуші факторларын атаңыз.

2. Жер-әуе ортасына қандай мекендеушілер тән – гомойотермді немесе пойкилотермді ме және неге?

3. Жер-әуе ортасының мекендеушілерінің температуралық факторға экологиялық толеранттылығы қандай?

4. Жер-әуе ортасының мекендеушілерінің температура факторларына және су құрамына негізгі үйрену жолдарын атаңыз.

5. Жер-әуе ортасындағы мекендеушілерге әсер ететін периодты емес факторларға мысал келтіріңіз.

6. Жарық, ағзалардың қандай үйренгіштігіне әкеледі?

7. Бір фактор экстремалды (күйзелісті) болған жағдайда екінші фактордың толеранттық шегі қалай өзгереді?

№2 есеп.

Еуразияның солтүстік орманды зонасының орманын шапқаннан кейін бір жыл өткен соң ол жерде шөптер пайда болды, 10 жылдан кейін – кустарниктер оның артынан 3-5 жыл аралығында ақ қайыңдар мен осиналар өсті. Соңғылары тез қарқынды өсуімен, жоғары кун сүйгіштігімен ерекшеленеді, нәтижесінде 50 жыл өткеннен кейін бұл аймақта еңісінде шыршалар өсіп келе жатқан жапырақты орман пайда болды. Келесі 50 жылдықта аралас ормандар пайда болып, содан кейін шыршалы орманға ауысты.

Сұрақтар:

1. Бұл есепте айтылған 150-200 жыл аралығындағы фитоценоздың ауысуы қалай аталады?

2. Сукцессияның қай түрі? Біріншілік сукцессияның екіншілік сукцессиядан айырмашылығы?

3. Экожүйенің бір түрінің екінші түрге ауысуы қалай аталады?

4. Сукцессияның жалпы заңдылықтарының сипаты?

5. Берілген есепте сукцессияның қандай спецификалық заңдылықтары сипатталған?

6. Эдификаторлық түрлер мен доминантты түрлер дегеніміз не?

7. Сукцессияны анықтайтын экожүйені қалай атаймыз?

№3 есеп.

Балхаш қаласында мыс балқытушы зауыттан 3 км және ЖЭС-нан 1 км қашықтықта атмосфера мыспен - 0,02 мг/м³ (ШРЕК–0,002), көміртек қышқылымен – 30,0 мг/м³ (ШРЕК–3,0), күкіртті газ – 0,3 мг/м³ (ШРЕК–0,05), күкіртті сутекпен – 0,016 мг/м³ (ШРЕК– 0,008), азоттың екі тотығымен – 0,08 мг/м³ (ШРЕК–0,04) ластанған. Тұрғындар бас ауруына, тамақ сіңуінің бұзылуына, тыныс алу жолдарының, көздерінің тітіркенуіне шағымдануда. Қауіптілік класстары: Cu – 2, CO – 4, SO₂ – 3, NO₂ – 2, H₂S – 2.

Сұрақтар:

1. Қандай ластау көздері анықталып отыр?

2. Қандай ластаушылар жедел және созылмалы әсер етеді?

3. Ластаушыларды және адам денсаулығына әсерін айтып беріңіз.

4. Қандай ластаушылар абиоттық, биоттық және антропогендік факторларға жатады?

5. Атмосфераның ластануы халық денсаулығына қалай әсер етеді?

№4 есеп.

Түсті металлургия ауданының қорғасын-мырыш комбинатынан 1,5-2,0 км және ЖЭС-нан 0,5 км қашықтықта атмосфера көміртек тотығымен – 5,0 мг/м³ (ШРЕК – 3,0), азоттың екі тотығымен – 0,4 мг/м³ (ШРЕК – 0,04), қорғасынмен – 0,004 мг/м³ (ШРЕК –0,0003) ластанған. Ауаның салыстырмалы ылғалдылығы 80-85%, желсіз. Тұрғындар тамақ кебуіне, көздерінің, мұрындарының тітіркенуіне, терілерінің қышуына шағымдануда. Қауіптілік класстары: СO – 4, Pb – 1, NO₂ – 2.

Сұрақтар:

1. Қандай ластаушылар жедел және созылмалы әсер етеді?

2. Ластаушыларды және адам денсаулығына әсерін айтып беріңіз.

3. Қандай ластау көздері анықталып отыр?

4. Қандай ластаушылар адам ағзасына спецификалық және спецификалық емес әсер етеді (қандай аурулар туындайды)?

5. Қандай ластаушылар абиоттық, биоттық және антропогендік факторларға жатады?

№5 есеп.

Биосфераның жылыжайлық газдармен антропогенді ластануынан туындап, парниктік эффектке әкелеліп отырған биосфералық үрдістердің өзгеруіне баға беру.

Күн сәулелерінің барлық түрлері (ультракүлгіннен бастап инфрақызылға дейін) жерге жетіп оны қыздырады. Соңғысы, жиналған жылу энергиясын ИҚ-сәулесі түріне айналдырып космосқа қайта сәулелендіреді. Қайта сәулеленген ИҚ-сәулелер қарқынды түрде кейбір газдармен сіңіріледі (СО₂, СН₄, NO₂, фреондармен). Көрсетілген жылыжайлық деп аталатын газдар, атмосферада жылыжайлық әйнек қызметін атқарады: күн радиациясын жерге өткізіп, бірақ Жердің жылулық сәулеленуін шығармайды. Соның салдарынан температура жоғарылап, ауа райы мен климат өзгереді.

Жылыжайлық эффект деп, жылулық тепе теңдіктің өзгеруіне байланысты планетада температураның жаһандық жоғарылап, атмосферада жылыжайлық газдардың шоғырлануы болып саналады.

Негізгі жылыжайлық газ көміртектің диоксиді: әртүрлі мәліметтерге жүгінсек, оның жылыжайлық эффектке үлесі 50-65 %. Басқа жылыжайлық газдарға метан (шамамен 20%), азот оксиді (шамамен 5%), озон, фреондар (хлорфторкөміртегі) және басқа газдар (шамамен 10-25 %). Жалпы жылыжайлық газдардың 30 түрі белгілі, олардың жылулық эффектісі атмосферадағы көлемімен ғана емес, сонымен бірге бір молекулаға шаққандағы белсенділік қозғалысымен де сипатталады. Егер берілген кµрсеткіштер бойынша СО₂ бірлік деп алсақ, онда метан үшін ол 25 тең, азот оксиді -165, ал фреон үшін – 11000.

Атмосфераға СО₂ түсуінің негізгі антропогенді көздері құрамында көмірі бар жанғыштарды жағу (көмір, мұнай, мазут, метан т.б.). Қазірде тек жылу энергетикасының өзінен ғана атмосфераға 1 т. көміртегі бір адамға шаққандағы/жыл бөлінеді; XXI ғасырдың бірінші жүзжылдығында тастандылар 10 млрд. т. жетеді. Ю.В.Новиков (1998 г.) бойынша, СО₂ жаһандау тастаудың кейбір мемлекеттер үлесі: АҚШ – 22%, Рессей мен Қытай – по 11%, Германия мен Япония – 5%-дан, қалған мемлекеттер шамамен - 46%.

Жылыжайлық эффекттің салдарынан Жердің жылдық орташа температурасы соңғы жүзжылдықта шамамен 0,3 - 0,6^оС көтерілген. Қазіргі кезде СО₂ концетрациясы жылына 0,3 - 0,5 % жылдамдықпен жоғарылап отыр. Басқа да жылыжайлық газдардың құрамының жоғарылауы: бір жыл ішінде, мета­н - 1 %, азот оксиді - 0,2 %.

Кейбір мәліметтер бойынша, жылыжайлық газдардың құрамының екі еселенуі осы ғасырдың екінші жартысында болуы мүмкін, ол планетаның орташа жылдық температурасын 1-3,5^оС көтереді.

Әлемдік мұхиттардың деңгейінің көтерілуіне әкелетін, климаттың жаһандық жоғарылауы, ғалымдардың ұйғаруы бойынша, бөлек экожүйелер үшін ғана емес, сонымен қоса бүкіл биосфера үшін ең үлкен апат деп саналынады:

1. Мұхит деңгейінің 1,5 - 2 м. көтерілсе, шамамен 5 млн. км², құнарлы және қалың елді жерлер судың астында қалуы ықтимал. Ол жерлерде 1 млрд. адам тұрады және ауылшаруашылықтық өнімнің көп бөлігі жиналады. Тұрғындардың аралдың ішкі бөліктеріне қарай көшіру әскери ұрыс керістерге және әлеуметтік қозғалысқа әкелуі мүмкін.

2. Климаттың жылынуы тек мұхит деңгейінің көтерілуімен ғана емес, сонымен бірге, ауа райының тұрақсыздығына, табиғи аймақтардың жылжуына, дауыл мен борандың көбеюіне, жануарлар мен өсімдіктердің қырылуына әкеледі. Осының нәтижесінде, азық-түлік мәселесінің күрт нашарлауы мүмкін.

3. Полюстер мен экватордағы темепература айырмашылығының азаюынан (негізінде, полюстердің қатты жылынуынан) мәңгі мұз болып жатқан топырақтар еріп, олардан метанның үлкен мөлшері бөлінеді де, жылыжайлық эффект күшейе түседі.

4. Климаттың өзгеруінен, оңтүстік аймақтарда жылулық күйзелістерге, сонымен бірге аурудың көп түрлерінің таралуына әкеліп, адамзат денсаулығына жағымсыз әсер көрсетеді.

Жоғарыда айтылғанның бәрі, климаттың өзгеруі мәселелері бойынша халықаралық конференцияда (Торонто, 1979 г.) «...жылыжайлық эффекттің салдары, тек жаһандақ ядролық соғыспен ған салыстырыла алады» деп мәлімденді.

Сұрақтар:

1. Жылыжайлық эффект кезінде, тірі заттардың қандай функциялары бұзылады?

2. Адамның іс әрекеті салдарынан қандай заттар айналымы бұзылып, жылыжайлық эффект туындайды, неге?

3. Жылыжайлық эффект кезінде биосфера өнімділігі мен түрлік әртүрлілік қалай өзгереді?

4. Жылыжайлық эффектінің пайда болуы, биосфераның гомеостатикалық механизімінің бұзылуына әкелуі мүмкін бе?

№6 есеп.З

ыряновка қаласының ағынды сулары су жинайтын құбырларға және Березовка өзеніне құйылады. Березовка өзненіне ағынды судың келіп құятын жерінен төмнірек су алып тексергенде, онда: Сынап-0,0006 мг/л (1 лкассты зияндылық); қорғасын-0,06 мг/л; кадмий-0,003 мг/л; цианидтер-0,5 мг/л (2 кластық зияндылық); коли-индексі-2380000, иісі-4 балл, БПК-10 мг/л, еріген оттегі-0,5-1,0 мг/л.

Ағынды судың құятын жерінен төменде және жоғарыда тұратын тұрғындардың ауыру жиілігі (1000 тұрғын).

Сұрақтар:

1. Судың қандай ластау түрлері орын алып тұр?

2. Негізгі су ластау көздері қандай?

3. Қандай ластаушылар абиоттық, биоттық және антропогенді факторларға жатады?.

4. Судың ластау көрсеткіштері тұрғындар денсаулығына қалай әсер етуі мүмкін?

№7 есеп.

Антропогенді салмақтың артуына байланысты (атмосфералық ластануы, ағынды сулар) Шығыс қазақстан аймағында су қолданатын тұрғындарға полтенциалды зиян келтіреді. Металл өнідеретін комбинаттардың ағынды сулары Ертіс өзеніне ағуда. Ал тұрғындар Ертістің суын фильтрациялап ішуде. Тексерілген судың концентрациясы: берилий-0,0001 мг/л, мышьяк-0,04 мг/л, қорғасын-0,09 мг/л, кадмий-0,002 мг/л, цинк- 1,5, мг/л. Класс бойынша қауіптілігі: Ві, Cd, Pb, As-2, Zn-3.

Сұрақтар:

1. Судың қандай ластау түрлері орын алып тұр?

2. Негізгі су ластау көздері қандай?

3. Қандай ластаушылар абиоттық, биоттық және антропогенді факторларға жатады?.

4. Судың ластау көрсеткіштері тұрғындар денсаулығына қалай әсер етуі мүмкін?

№8 есеп.

Ауылды жерлерінің тұрғындары ішетін суды үйінің қасындағы құдықтардан алады. Мал шаруашылығының қалдықтарын тұрғын үйлердің қасына әкеліп жинайды. Құдықтардың суын тексергенде, онда аммиак-3-5 мг/л, фосфаттар-0,06 мг/л, нитраттар-40 мг/л, нитриттер-5 мг/л, хлоридтер-450 мг/л, коли-индекс-50 БГКП (қалыпты-10 БГКП) 1 литрде анықталады.

Сұрақтар:

1. Судың қандай ластау түрлері орын алып тұр?

2. Негізгі су ластау көздері қандай?

3. Судың ластау көрсеткіштері тұрғындар денсаулығына қалай әсер етуі мүмкін?

4. Қандай гигиеналық шаралар жүргізу тиіс?

№9 есеп.

Ауылдық елді мекеннің тұрғындары ауыз су ретінде үйлердің жанындағы шахталық құдық суын қолданады. Мал шаруашылығының қалдықтары тұрғын ғимараттарының маңында жиналады. Құдық суында аммиак – 3-5 мг/л, фосфаттар – 0,06 мг/л, нитраттар – 40 мг/л, нитриттер – 5 мг/л, хлоридтер – 450 мг/л, коли-индекс – 50 БГКП анықталды.

(норма – 10 БГКП) 1 литрде.

Сұрақтар:

1. Судың қандай ластау түрлері бар?

2. Қандай негізгі ластау көздерін көріп отырсыз?

3. Заттардың ШРЕК жоғары концентрациясын анықтау.

4. Судың ластау көрсеткіштері тұрғындар денсаулығына қалай әсер етуі мүмкін?

№10 есеп.

Қалада автокөліктің басымдылығы, өндіріс орындарының маңында ағаштардың жойылуы байқалып отыр. Таңғы сағаттарда (жазда) желсіздік, тұман, жерүстілік инверсиялар байқалуда. Қала тұрғындарында тыныс алу мүшелері ауруының көбеюі, қан-тамыр және жүйке-жүйе аурулары, созылмалы ауруларының қозуы (бронхиттер, бронхиалды астма, бүйрек т.б.) байқалып отыр. Тұрғындар өнеркәсіптер мен автокөліктерден шығатын шуға шағымдануда.

Сұрақтар:

1. Қала қоршаған ортасының негізгі антропогенді ластауыш көздері?

2. Қала атмосферасының негізгі химиялық ластаушылары?

3. Қала атмосферасының негізгі физикалық ластаушылары?

4. Қала атмосферасының ластануына қандай ауыр металдар негізгі үлес қосады?

5. Қала қоршаған ортасының ластануының экологиялық салдары, әсер ету факторлары?

6. Қандай факторлар тұрғындар денсаулығына зиянды әсер етеді, инголяциялық жүктеменің салыстырмалы салмағы (болған орнынан бастап)?

7. Қала қоршаған ортасының сапасын жақсарту бойынша қандай алдын алу шаралары қажет?

№11 есеп.

Ірі қала жағдайларында атмосфераның химиялық заттармен ластануы бойынша сандық көрсеткіші берілген (Рс.к.): ЖЭС шығарындылары аймағында, түсті металлургия және автокөліктерден әртүрлі қашықтықта. Атмосфераның негізгі ластаушылары Рb, Cd, Zn, Cu, Ni, көміртек тотығы, күкірттің екі тотығы, азоттың екі тотығы, күкіртті қышқыл. Қала таулар арасындағы шұңқырда орналасқан.

Қалада автокөліктің басымдылығы, өндіріс орындарының маңында ағаштардың жойылуы байқалып отыр. Таңғы сағаттарда (жазда) желсіздік, тұман, жерүстілік инверсиялар байқалуда. Қала тұрғындарында тыныс алу мүшелері ауруының көбеюі, қан-тамыр және жүйке-жүйе аурулары, созылмалы ауруларының қозуы (бронхиттер, бронхиалды астма, бүйрек т.б.) байқалып отыр. Тұрғындар өнеркәсіптер мен автокөліктерден шығатын шуға шағымдануда.

Сұрақтар:

1. Қала қоршаған ортасының негізгі антропогенді ластауыш көздері?

2. Қала атмосферасының негізгі химиялық ластаушылары?

3. Қала атмосферасының негізгі физикалық ластаушылары?

4. Қала атмосферасының ластануына қандай ауыр металдар негізгі үлес қосады?

5. Қала қоршаған ортасының ластануының экологиялық салдары, әсер ету факторлары?

6. Қандай факторлар тұрғындар денсаулығына зиянды әсер етеді, инголяциялық жүктеменің салыстырмалы салмағы (болған орнынан бастап)?

7. Қала қоршаған ортасының сапасын жақсарту бойынша қандай алдын алу шаралары қажет?

№12 есеп.

Ірі қала жағдайларында атмосфераның негізгі ластау көздері: ЖЭС, түсті металлургия, автокөлік. Қала таулар арасындағы шұңқырда орналасқан, нашар желдетіледі. Атмосфераның негізгі ластаушылары Рb, Cd, Zn, Cu, Ni, көмiртектiң тотықтары, күкiрттiң екi тотығы, азотты екi тотық, күкiрттi қышқыл. Жел тұрғын үйлер аймағына бағытталаған.

Қалада автокөліктің басымдылығы, өндіріс орындарының маңында ағаштардың жойылуы байқалып отыр. Таңғы сағаттарда (жазда) желсіздік, тұман, жерүстілік инверсиялар байқалуда. Қала тұрғындарында тыныс алу мүшелері ауруының көбеюі, қан-тамыр және жүйке-жүйе аурулары, созылмалы ауруларының қозуы (бронхиттер, бронхиалды астма, бүйрек т.б.) байқалып отыр. Тұрғындар өнеркәсіптер мен автокөліктерден шығатын шуға шағымдануда.

Сұрақтар:

1. Қала қоршаған ортасының негізгі антропогенді ластауыш көздері?

2. Қала атмосферасының негізгі химиялық ластаушылары?

3. Қала атмосферасының негізгі физикалық ластаушылары?

4. Қала атмосферасының ластануына қандай ауыр металдар негізгі үлес қосады?

5. Қала қоршаған ортасының ластануының экологиялық салдары, әсер ету факторлары?

6. Қандай факторлар тұрғындар денсаулығына зиянды әсер етеді, инголяциялық жүктеменің салыстырмалы салмағы (болған орнынан бастап)?

7. Қала қоршаған ортасының сапасын жақсарту бойынша қандай алдын алу шаралары қажет?

Есеп №13.

Ірі қала жағдайларында атмосфераның негізгі ластау көздері: ЖЭС, түсті металлургия, автокөлік. Қала таулар арасындағы шұңқырда орналасқан, нашар желдетіледі. Атмосфераның негізгі ластаушылары Рb, Cd, Zn, Cu, Ni, көмiртектiң тотықтары, күкiрттiң екi тотығы, азотты екi тотық, күкiрттi қышқыл. Жел тұрғын үйлер аймағына бағытталаған.

Қалада автокөліктің басымдылығы, өндіріс орындарының маңында ағаштардың жойылуы байқалып отыр. Таңғы сағаттарда (жазда) желсіздік, тұман, жерүстілік инверсиялар байқалуда. Қала тұрғындарында тыныс алу мүшелері ауруының көбеюі, қан-тамыр және жүйке-жүйе аурулары, созылмалы ауруларының қозуы (бронхиттер, бронхиалды астма, бүйрек т.б.) байқалып отыр. Тұрғындар өнеркәсіптер мен автокөліктерден шығатын шуға шағымдануда.