Шашыранды: анықтамасы және рөліШашыранды немесе диcперсия деп ә рбір қ атардағ ы белгінің (х) жеке мә нінен арифметикалық орташа шаманы ( (f) кө бейтіп, оның қ осындысын Шашырандының анық тамасын қ ысқ арғ ан тү рде былай айтуғ а болады: орташа сызық тық ауытқ удың алымындағ ы жақ ша ішіндегі кө рсекіштерді дә режелеу. Статистикада шашыранды гректің
Статистикалық жиынтық тардың ө згермелі, қ ұ былмалы белгілеріне тү рлі себептер ә серін тигізеді. Олар ө здерінің тигізетін ә серлеріне қ арай кездейсоқ жә не тұ рақ ты болып екіге бө лінеді. Соғ ан сә йкес ө згерме де кездейсоқ жә не тұ рақ ты болуы мү мкін. Бірақ оларды бір бірінен ажырата білуіміз жә не жалпы ө згермедегі атқ аратын ролін анық тауымыз қ ажет. Жалпы статистикалық кө рсеткіштерге талдау жасау кезінде қ орытындылаушы ө згерме кө рсеткіштерінің ішінде жиі қ олданылатын тү ріне жататыны шашыранды болып саналады.[29]
|
) алғ андағ ы айырмаларды (x- 
жә не бір біріне қ осып одан шық қ ан ауытқ у қ осындыны 
белгі санын (n) ге бө лгеннен, немесе дә рeжеленген ауытқ у кө рсеткіштері жиіліктеріне
сол жиіліктің жалпы жиынтығ ы (f)ге бө лгеннен шық қ ан бө ліндіні айтады.
2 сигма шаршы - ә ріпімен белгіленеді жә не мына формула бойынша есептелінеді:
жай тү рі, 
салмақ талғ ан тү рі
