Иондарды жасыру үшін «металлдық уларды» бөлшектеп талдауда қолданылатын реактивтер

«Металдық уларды» бө лшектік талдауда кедергі жасайтын иондарды жасыру ү шін цианидтер, фторидтер, фосфаттар, тиосульфаттар жєне тағ ы басқ а заттар қ олданылады.

1. Цианидтер. Иондарды жасыру ү шін цианидтерді қ олдану – олардың кө мегімен кедергі жасайтын иондарды келесідей кешендерге ауыстыруғ а болатындығ ына негізделген:

[Co(CN)₆]^4-, [Fe (CN)]^4-, [Fe(CN)₆]^3-, [Ni(CN)₆]^4-, [Zn(CN)₄]^4-, [Cd(CN)₄]^2-,

[Hg(CN)₄]^2-, [Ag(CN)₂]^-.

Мыстың цианидтық кешендерінің пайда болуы 2 қ адамда жү реді. Бастапқ ыда мыс (ІІ) иондары қ алпына келтіріледі, содан кейін кешендік ион пайда болады:

CuSO₄ + 2KCN → Cu(CN₂) + K₂SO₄;

2Cu(CN)₄ → 2CuCN + (CN)₂;

CuCN + 3KCN → K₃ [Cu(CN)₄].

Иондарды жасыру ү шін цианидтерді кең тү рде қ олдану - қ ажет болғ ан жағ дайда, сә йкес металдардың катиондарын кешендік цианидтерден оң ай жасырудан босатуғ а болатындығ ымен тү сіндіріледі.

Атап ө ту керек, иондарды жасыру ү шін цианидтерді қ олданудың кейбір шектеулері бар. Цианидтер жеткілікті дә режеде улы болып табылады. Оларды қ ышқ ылдық ерітінділерге қ осуғ а болмайды, ө йткені қ ышқ ыл болғ ан кезде цианидтер ыдырайды жә не ұ шқ ыш ө те улы синиль қ ышқ ылы бө лініп шығ ады.

2. Фторидтер. Фторидтертемір (ІІІ) иондарын жасыру ү шін ө те жиі қ олданылады, олармен [FeF_e]^3- - тү ссіз тұ рақ ты кешендік иондар пайда болады.

3. Фосфаттар. Бө лшектік талдауда фосфаттар темір (ІІІ) иондарын жасыру ү шін де қ олданылады. Ќышқ ылдыќ ортада фосфаттар жєне фофорлық қ ышқ ыл темір иондарымен тү ссіз [Pe(PO₄)₂]^3- кешендерді пайда болдырады.

4. Тиосульфаттар. Тиосульфаттар кү міс, қ орғ асын, темір (ІІІ), мыс жєне тағ ы басқ алардың иондарын жасыру ү шін қ олданылады. Тиосульфаттар аталғ ан иондармен ә рекеттескен кезде келесідей кешендер пайда болады: [Ag₂(S₂O₃)₃]^4-, [Pb₂(S₂O₃)₃]^-4, [Fe(S₂O₃)₂]^-.

Тиосульфатпен мыс иондарының реакциясы 2 қ адамда жү реді. Бастапқ ыда мыс (ІІ) иондары қ айта қ алпына келтіріледі, содан кейін келесідей кешендер пайда болады:

CuSO₄ + Na_aS₂O₃ → CuS₂O₃ + Na₂SO₄;

4CuS₂O₃ → 2Cu₂S₂O_a + S₄O₆^2-;

Cu₂S₂0₃ + Na₂S₂0₃ → Na₂ [Cu₂ (S_aO₃)₂].

5. Гидроксиламин. Гидроксиламинның жасыру ә рекеті – бір иондармен кешендерді пайда болдыруғ а, ал басқ аларымен – тотығ у-тотық сыздану реакциясына тү суге негізделген.

Кобальт иондарымен гидроксиламин [Co(NH₂OH)₆]²⁺ кешенін пайда болдырады. Гидроксиламин ә серлесетін иондардың табиғ атына байланысты ол қ ышқ ылдандырғ ыш немесе қ айта қ алпына келтіруші бола алады. Гидроксиламин темір (ІІІ) иондарын тотық сыздандырады жә не AsO₂^- мен SbO₂ ^- иондарын тотық тырады:

Гидроксиламинның артылуын байланыстыру ү шін формальдегидты қ олданады, формальдегидпен формальдоксим пайда болады:

NH₂OH + НСНО → CH₂=N— ОН + Н₂О.

6. Тиомочевина. Бө лшектік талдауда висмут, темір (ІІІ), сү рме (ІІІ), кадмий, сынап, кү міс жєне басқ а да катиондар иондарын жасыру ү шін тиомочевина қ олданылады. Берілген иондармен тиомочевина берік ішкі кешендік қ оспаларды пайда болдырады.

7. Глицерин. Глицерин висмут, қ орѓасын, кадмий жєне басқ алармен глицераттарды пайда болдырады:

Кейбір иондармен глицерин боялғ ан қ оспаларды береді. Бұ л қ оспалардың пайда болуы талдауда иондарды тең естіру ү шін қ олданылады:

8. ІІІ кешендер (Б трилоны) сандық талдауда кең тү рде қ олданылады. Бірақ та, бұ л реактив кадмий, кобальт, мыс, темір, марганец, қ орғ асын, цинк, магний жә не тағ ы басқ алардың иондарын жасыру ү шін де жеткілікті тү рде жиі қ олданылады. ІІІ кешендердің берілген иондармен ө зара ә рекетінде берік ішкі кешендік қ оспалар пайда болады.

ІІІ кешен темірлердің иондарымен, олардың валенттіліктеріне тә уелсіз, 1: 1 қ атынасында ә серлеседі. ІІІ кешеннің металл иондарымен ө зара ә рекеттесуі кезінде сутегі атомдарын кешеннің карбоксильды топтарына орын алмастыру есебінде жә не металдардың иондары мен амин топтарының азоттарының атомдарының арасындағ ы координалды байланыстардың пайда болуы есебінде ішкі кешендік қ оспалар пайда болады. ІІІ кешендік екі немесе ү ш валентті металдардың ішкі кешендік қ оспаларының қ ұ рылуын келесі формулалармен кө рсетуге болады:

 

9. Лимон қ ышқ ылы жә не оның тұ здары (цитраттар) бірқ атар металдар иондарымен берік қ оспаларды береді, олардың қ ұ рылуын тө менде кө рсетілген формулалармен кө рсетуге болады:

Бө лшектік талдауда лимон қ ышқ ылы висмут, мыс, темір (ІІІ), сү рме (ІІІ), кадмий, сынап, кү міс жєне тағ ы басқ а кейбір иондарды жасыру ү шін қ олданылады.

10. Шарап қ ышқ ылы жә не оның тұ здары (тартраттар) кө птеген металдармен суда еритін берік кешендерді пайда болдырады:

Металдармен шарап қ ышқ ылдың берік кешендік қ оспаларды пайда болдыру қ абілеттілігі мыс, темір (ІІІ), алюминий, висмут, кадмий, сынап, қ орғ асын, цинк жә не т.б. иондарды жасыру ү шін қ олданады.

11. Аскорбин қ ышқ ылы. Аскорбин қ ышқ ылын жасырушы қ ұ рал ретінде пайдалану - негізінен, бұ л қ ышқ ылдың тотық сыздандырғ ыш қ асиеттеріне негізделеді. Аскорбин қ ышқ ылының кү шті тотық тырғ ыштармен ө зара ә сері кезінде ол қ ымыздық немесе треоновты қ ышқ ылғ а ауысады, ал орташа кү шті тотық тырғ ыштармен ө зара ә серлесуі кезінде аскорбин қ ышқ ылы дегидроаскорбинды қ ышқ ылғ а айналады:

Аскорбин қ ышқ ылының тотық сыздандырғ ыш қ асиеттері талдауда темір (ІІІ), қ алайы (ІV) жә не т.б. иондарды жасыру ү шін қ олданылады.