Электр энергетиканың негізі электрлік машиналары

 

Осы уақ ытта жұ мыс машиналарын қ озғ алысқ а келтірудің негізгі ә дісі –электр қ озғ алтқ ышы болып табылады. Электр қ озғ алтқ ыштың механикалық энергиясы халық шаруашылығ ының барлық саласында қ олданылады: металл кесуші станоктардың, прокатты станоктардың, қ ұ рылыс механизмдерінің кірістерінде, пайдалы қ азбалар ө ндірісінде, халық шаруашылығ ындағ ы жү к жә не жолаушы тасымалында т.б.

Халық шаруашылығ ында қ олданылатын барлық механикалық энергия электр механикалық қ ондырғ ылардың кө мегімен ө ндіріледі, олардың қ оректенуі электр энергиясының кө зі жә не кө мегі арқ ылы іске асады. Жұ мыстың технологиялық режимдеріне сай атқ арушы механизмдердің қ уаты ө згеруі керек. Сондық тан электр механикалық тү рлендіргіштің міндетіне электр ә дістерімен іске асатын механикалық энергияның басқ арылуы жатады.

Ө ндірісте жә не тұ рмыста атқ аратын қ ызметі, іс-ә рекет принципі, ток тегі т.б. бойынша бө лінетін электрлік машиналар қ олданылады. Мұ ның бә рі орындалғ ан жұ мыстың тегіне байланысты.

1. Осы байланыста барлық электрлік машиналар бө лінеді:

Айналмалы ток машиналары:

- асинхрондық машиналар;

- синхронды машиналар;

- вентильді қ озғ алтқ ыштар;

2. Тұ рақ ты ток машиналары:

- тә уелсіз қ озу;

- аралас қ озу;

- тізбекті қ озу;

- параллельді қ озу;

3. Жеке-адымды қ озғ алтқ ыштар жә не полюстері бө лінген:

- қ озғ алтқ ыштардың барлық тү рлері ө зіне тиесілі белгілі қ асиетке ие. Сондық тан олардың қ олданылуы олардың элетр механикалық сипаттамасына тә уелді. Электрлік қ озғ алтқ ыштың электр механикалық сипаттамасы былай бө лінеді:

- электрлік қ озғ алтқ ыш білікындағ ы электр механикалық сипаттамасы;

- атқ арушы органдағ ы электр механикалық сипаттамасы жә кір тогының бұ рыштық жылдамдығ ына w = f (I), токтағ ы M = f (I) қ озғ алтқ ыш моментіне жә не машинаның қ оректену кернеуіндегі n = f (I) ПЭК-не байланысты алынады.

Атқ арылатын жұ мыс тү ріне тә уелді, ө зіне тә уелді электр механикалық сипаттамасынан тыс қ ойылғ ан есепті ә лдеқ айда тиімді шеше алатын қ озғ алтқ ыш тү рлерін қ олдану қ ажеттілігі туындайды. Оларғ а қ ойылғ ан шарттарды орындауғ а қ ойылатын ә ркелкі қ озғ алтқ ыштарғ а тиесілі негізгі шарттар жұ мыс сипаттамасы тү сінігіне, яғ ни айналу жылдамдығ ынан дамитын қ озғ алтқ ыштың қ ызметіне тә уелді.

Қ озу жү йесі алуан тү рлі болатын тұ рақ ты ток қ озғ алтқ ыштарының жұ мыс сипаттамалары да ә ртү рлі болып келеді. Осығ ан байланысты олардың қ олданылу аймағ ы:

1.Тізбектей қ оздырылғ ан электр қ озғ алтқ ыштары жылдамдық артқ анда тартым кү ші басында тез азайып, одан ә рі арта бастағ анда жұ мсара бастайды, яғ ни азғ антай ө згеретін сипаттамасына ие (1.1-сурет, 1-қ исық)

2. Параллель қ оздырылғ ан электр қ озғ алтқ ыштары. Сипаттамасы қ атаң, ә рі тү зу, абсцисса осін қ ияды (1.1-сурет, 2-қ исық).

3. Аралас қ оздырылғ ан электр қ озғ алтқ ышы (1.1-сурет, 3-қ исық).

Осы қ озғ алтқ ыштардың нағ ыз сипаттамасын қ арастырамыз. Аралас қ озу қ озғ алтқ ыш ү лкен жіберу моменті жә не жү ктеме ө згерісіндегі жылдамдық тың айтарлық тай ө згеруі қ ажет болғ анда қ олданылады.

Тізбекті қ озу қ озғ алтқ ыштарында жә кір тогы бір уақ ытты қ озу тогы болады, сондық тан ағ ын (Ф) кең шекте ө згереді. Бұ л қ озғ алтқ ыштар ашылуғ а даяр. Сондық тан бұ л қ озғ алтқ ыштарды жү ктемесіз қ олдану қ ажет, ал белдікті берілісті қ олдануғ а тыйым салынады.

 

 

1.1-сурет. Генератордың сипаттамалары