ЧIАЛАН ЧЧАРА-ЧЧАРА ПАЯРИН ГЬАКЪИНДАЙ 7 страница

БУДУЩИЙ 1. къведай; будущий год къведай йис; в будущий раз къведай сеферда. 2. жезмай, къвезмай вахтунин, гележегдин; будущие учителя жезмай (гележегдин) учителар.

БУДУЩНОСТЬ ж мн. нет къвезмай гьал, гележегдин гьал; гележег.

БУДЬ хьухь. ♦ будь здоров сагърай вун; будь то… вуж кIантIани хьуй… кIантIа ам… хьуй; будь он умнее … нагагь ам артух акьуллу хьанайтIа…

БУЁК гъвечIи буй (см. буй).

БУЕР буер (1. муркIадилай фин патал елкен алай алерар. 2. елкен алай кьезил гими).

БУЕРАК чухур, чIугъвал, гъвечIи кIам.

БУЗА¹ мн. нет, разг. мярекат, къал-макъал, шулугъ, чIеряй-пIеряй.

БУЗА² мн. нет, обл. буза (хъвадай ички).

БУЗИНА мн. нет 1. серкIвер (кукIва чIулав туькьуьл тварар-тум жедай зурба чIуру хъчар). 2. цIирицI ттар (гьа серкIверин хьтин чIулав емишар жедай кул, ттар).

БУЗИТЬ несов. разг. къалмакъал акъудун; шулугъ ттун; мярекат акъудун; шулугъ авун.

БУЗОТЁР разг. кардиз манийвал ийидай шулугъчи.

БУЙ буй (гьуьлуьн ва я вацIун хаталу чка, къалурун патал цин винел акъваздайвал кутIуннавай челег ва я маса затI).

БУЙВОЛ кел гамиш.

БУЙВОЛИЦА ккал гамиш.

БУЙНЫЙ 1. туьнт; къати; къизмиш. 2. къати; пехъи; буйный ветер пехъи гар. 3. фараш (фад ва гужлуз акьалтай; мес. ттарар, хилер).

БУЙСТВОВАТЬ несов. туьнтвал авун; пехъивал авун.

БУК пипин ттар.

БУКА м и ж. разг. 1. буьгъуь (аялриз кичIерар гудай). 2. пер. акахь тийир атIугъай инсан; сидеть букой ччин чIурна, атIугьна ацукьун.

БУКАШКА пепе (гьар гьихьтин хьайитIани куьлуь пепе-шепе).

БУКВА гьарф. ♦ буква в букву гьарфба-гьарф, гафба-гаф; оставаться мёртвой буквой гьакI кагьаздал аламукьун, бегьемар тавун.

БУКВАЛЬНО нареч. 1. гьарфба-гьарф, гафба-гаф; дуьм-дуьз; перевести буквально гьар са гаф дуьм-дуьз перевод авун. 2. разг. дугъриданни; гьакъикъатда; лап; гьич.

БУКВАЛЬНЫЙ 1. гьарфба-гьарф дуьз тир. 2. асул, дуьз; буквальный смысл асул мана.

БУКВАРЬ м букварь, илифар, илифрин ктаб.

БУКВОЕД гьарфунии къуллугъчи (месэладин асул гьакъикъатдиз фикир тагур, гьакъикъат фагьум тийир. акунрал, формадал амал ийидай кас).

БУКЕТ 1. (цуькверин) кIунчI. 2. букет (са затIуник квай атирлу нийрин ва дадарин вири кIватIал).

БУКИНИСТ букинист (куьгьне ва лап тIимил жигъидай ктабар маса къачуз гудайди).

БУККЕР с -х. буккер (хуьруьн майишатда ччил пурпу ийидай алат).

БУКЛИ мн. уст. бурма тилер (кьилин бурма авунвай чIарар).

БУКОВЫЙ пипин; пипин ттаран; пипин ттарарин; пипин кIарасдин.

БУКСИР буксир, едег (1. маса гимияр едегдиз къачуна чIугвадай гими, пароход. 2. буксирдин, едегдин цIил. 3. пер. са кIвалах йигинрун патал жемятлух куьмек).

БУКСИРОВАТЬ несов. буксирда (едегда) аваз чIугун (тухун).

БУКСОВАТЬ несов. буксоватун, санал элкъвез акъвазун (мес. кьар авайла машиндин чарх).

БУЛАВА ист. 1. чумахъ; тунпуз, кьилихъ кIаш галай лаш (куьгьне заманда дяведин алат). 2. булава (са заманда Украинада гетмандин гьакимвилин лишан тир, кьилихъ кIаш галай лаш).

БУЛАВКА булавка (хъуькъуьндин чкадал кьилихъ бицIи кIаш галай раб хьтинди). ♦ английская булавка санжах (кIириналди агалдай санжах).

БУЛАНЫЙ семен; буланая лошадь семен балкIан; буланая масть семен ранг (балкIандин).

БУЛАТ уст. 1. гьулдан (тияяр ийидай нехишар авай куьгьне замандин гьулдан). 2. гьулдандин тия.

БУЛКА, БУЛОЧКА булка(лацу гъуьруькай чрай хъсан бицIи фу, тIунутI).

БУЛОЧНАЯ фан туьквен, булкайрин туьквен.

БУЛОЧНИК 1. чуьрегчи, булкаяр ва фу маса гудайди; булкайрин ва фан туьквендин иеси. 2. булкаяр чрадайди, фу чрадайди.

БУЛТЫХАТЬСЯ несов., см. бултыхнуться.

БУЛТЫХНУТЬСЯ разг. однокр. луьркьна аватун (циз са затI).

БУЛЫЖНИК вацIун къван, кварквацI къван; кварквацI къванер.

БУЛЫЖНЫЙ вацIун кварквацI къван авай, кварквацI къван ттунвай (мес. мостовой).

БУЛЬВАР бульвар (кьве кьерехдани ттарар авай гьяркьуь аллея, куьче хьтинди).

БУЛЬВАРНЫЙ бульвардин ♦ бульварная газета бульвардин газет (мещанриз кIандай куьлуь-шуьлуь хабарар, абрун рикI аладардай агьвалатар кхьидай усал газет).

БУЛЬДОГ бульдог (1. еке кьил, кьулу нер, гьяркьуь рекъвер авай са жинсинин кицI. 2. куьруь луьле авай гъвечIи бурдукI тапанчи).

БУЛЬКАТЬ несов. лукь-лукь авун, кьар-кьар авун, кьур-кьур авун (ци ва маса жими затIуни).

БУЛЬОН бульон (маса затIни квачир якIун шурва, як ргай яд).

БУМАГА¹ 1. мн. нет чар, кагъаз; кагъазар, чарар. 2. чар; подписать бумагу чарчел къул чIугун. 3. мн. документар, кагъазар; все его бумаги были в порядке адан вири кагъазар (документар) къайдада авай.

БУМАГА² мн. нет памбагдин гъалар; памбаг (парча ва мсб).

БУМАГОМАРАТЕЛЬ м чарар кьацIурдайди, герексуз усал затIар кхьидайди.

БУМАГОПРЯДИЛЬНЫЙ памбагдин гъалар ийидай ва памбаг парча храдай.

БУМАЖКА 1. са кIус чар, чарчин кIус. 2. см. бумага.

БУМАЖНИК^I бумажник, пул твадай кисе.

БУМАЖНИК² чарарин фабрикда рабочий; чарарин промышленностда кIвалахзавайди.

БУМАЖНЫЙ¹ 1. чарарин. 2. чарчикай авур, чарчин; чар; бумажные деньги чар пул. 3. пер. анжах чарчел (кагъаздал) алай, кьиле тухун тийир, гьакъикъатда авачир.

БУМАЖНЫЙ² 1. памбагин; бумажная материя памбаг парча. 2. памбаг парчадин.

БУМАЗЕЯ мн. нет бумазея (бумазин, чIичI авай памбаг парча).

БУНТ^I бунт (аси хьана аксиниз экъечIун).

БУНТ² 1. десте (тенбекдин ва мсб); тай; туп. 2. хара (ацIай шешелрин).

БУНТАРСКИЙ бунтовчивилин.

БУНТАРЬ м бунтовчи, бунтунин иштиракчи.

БУНТОВАТЬ несов. 1. бунт авун, бунт къарагърун. 2. пер. къати хьун, туьнт хьун.

БУНТОВЩИК бунтовчи, бунтунин иштиракчи.

БУНЧУК ист. бунчук (гетмандин, пашадин гьакимвилин лишан, лашунал акьалжнавай балкIандин ттум).

БУР тех. бур (буругъда къван эгъуьндай бурав авай машин).

БУРАВ бурав, урукул.

БУРАВИТЬ несов. буравдалди (урукулдалди) тIеквен акъудун; буравдалди эгъуьнун.

БУРАК 1. бот. яру чугъундур. 2. хъучкъур (къужгъур, яни чкалдикай расай элкъвей кьвати).

БУРАН гужлу саврух, тIурфан.

БУРГОМИСТР бургомистр (1. немсерин уьлкведа шегьердин идарайрин кьил. 2. куьгьне заманда шегьердин идарадиз хкянавай къуллугъчи).

БУРДА мн. нет гъуруш (усал дадсуз шурпа, дадсуз жими затI)

БУРДЮК цел.

БУРЕВЕСТНИК 1. зоол. буревестник, альбатрос (гьуьлуьн къушарикай са къуш). 2. пер. чархачи, муштулух гудайди, хабар гудайди.

БУРЕЛОМ гару ярхарнавай ттарар (тама).

БУРЕНИЕ тех. эгъуьнун, буругъ эгъуьнун.

БУРЕТЬ несов. рагъул-хъипи ранг акъатун, рагъул-хъипи хьун.

БУРЖУА м нескл. буржуа (буржуазиядин классдикай тир кас).

БУРЖУАЗИЯ мн. нет буржуазия (капиталистический обществода агъавал ийизвай, эксплуататоррин класс).

БУРЖУАЗНЫЙ буржуаз; буржуазиядин.

БУРЖУЙ разг. буржуй (буржуадиз нифретвилелди лугьудай тIвар).

БУРИЛЬНЫЙ эгъуьндай, буругъ эгъуьндай, эгъуьнин.

БУРИЛЬЩИК бурильщик (буругъ эгъуьндай рабочий).

БУРИТЬ несов. эгъуьнун (машинралди буругъ ва мсб).

БУРКА япунжи.

БУРКИ мн. буркаяр, япунжидин литиникай цвайи чекмеяр, литинин чекмеяр.

БУРКАТЬ несов., см. буркнуть.

БУРКНУТЬ однокр. разг. мурмур авун, пIузаррин кIаникай рахун, пIузаррин кIаникай лугьун.

БУРЛАК бурлак (виликди вацIалай фидай гимияр къерехдай цIилералди ялдай рабочий).

БУРЛАЦКИЙ бурлакрин; бурлаквилин; бурлацкие песни бурлакрин манияр.

БУРЛАЧИТЬ несов. разг. бурлаквал авун.

БУРЛИВЫЙ гъургъурар ийидай къати; бурливая река гъургъурардай къати вацI.

БУРЛИТЬ несов. 1. лукьлукьар ийиз къатиз ругун; лукьлукьар авун. 2. ван алаз лепе гун, гъургъур авун (гьуьлуь). 3. пер. къатиз дуьздал акъатун, къати хьун (мес. ажугъ ва масабур).

БУРМИСТР ист. бурмистр (крепостнойвилин девирда помещикдин патай лежберрин винел эцигнавай староста, кавха).

БУРНЫЙ 1. къати; гужлу. 2. йигин; зарб; кьуна акъвазриз тежер.

БУРОВОЙ буровой; буругъдин; буругърин; эгъуьнин крарин.

БУРСА мн. нет бурса (вилик заманда кешишар гьазурдай школа, семинария).

БУРЧАТЬ несов. разг. 1. мурмур авун; гъургъур авун. 2. лукьлукьар авун; кьуркьурар авун.

БУРЫЙ 1. рагъулвал алай хъипи; рехивал алай шуьтруь. 2. ярувал алай чIулав, мичIи куьрен (балкIандин ранг).

БУРЬЯН мн. нет ругъ (зурба эчIелдин хъчар).

БУРЯ тIурфан, къати гар.

БУСИНА, БУСИНКА хат, бицIи хат.

БУСОЛЬ ж бусоль (компас авай уьлчмишунин алат).

БУСЫ мн. хтар (мес. гарданда твадай).

БУТ мн. нет дарамат эцигдай къванер.

БУТАФОРИЯ мн. нет бутафория (1. театрда къугъвадай пьесайриз герек тир затIар. 2. пер. къалп шикил, къалп акунар, акун патал, ягъалмишун патал раснавай затI).

БУТЕРБРОД бутерброд (гъери, ниси ва я маса къафун эцигнавай фан кIус).

БУТОН ахъа тахьанвай цуьк, цуькведин тIур.

БУТСЫ ед. нет бутсар (футбол къугъвадайла алукIдай ботинкаяр).

БУТУЗ разг. пурцух аял, ацIай сагъ аял.

БУТЫЛКА бутылка, шуьше.

БУТЫЛЬ ж чIехи шуьше.

БУФЕР буфер (1. вагонар сад садахъ галукьунин гуж тIимилрун патал абрун кьилерин арайра авай яй-пружин авай элкъвей ракьун фарфалаг. 2. пер. акьунар жезвай кьве пачагьлугъдин арада авай пачагьлугъ ва я гьахьтин кьве группадин арада авай группа).

БУФЕРНЫЙ буфердин; буфер тир.

БУФЕТ буфет (1. ресторанда ва я идарада недай ва хъвадай затIар гудай чка. 2. недай затIар, къапар твадай чIехи шкаф).

БУФЕТЧИК буфетчик (буфетда къуллугъ ийизвайди).

БУХ межд. пархъна (баргъна, шартна) аватна (алукьна, яна).

БУХАТЬ несов., см. бухнуть¹.

БУХГАЛТЕР бухгалтер.

БУХГАЛТЕРИЯ мн. нет бухгалтерия.

БУХНУТЬ¹ однокр. 1. баргъ авун; гупм авун; гугрум авун (мес. тупуни). 2. баргъ авуна ягъун; гумп авуна ягъун; гумм-гумм ийиз ягъун. 3. пер: пахърахъна герексуз гаф лугьун.

БУХНУТЬ² несов. дакIун.

БУХТА бухта (гьуьлуьн гъвечIи залив, кьураматдиз гьахьнавай пай).

БУХТЫ -БАРАХТЫ: с бухты-барахты кIан-пун ахтармиш тавуна, фагьум тавуна.

БУЦЫ ед. нет. см. бутсы.

БУЧА мн. нет. разг. къалмакъал, гьарай-вургьай, мярекат.

БУШЕВАТЬ несов. 1. пехъивал авун, пехъи хьун, къати хьун (гар, вацI ва мсб). 2. пер. туьнтвал авун, къизмишвал авун.

БУШЛАТ бушлат (1. матросдин пенжек, партал. 2. рапар ягъай чими куьруь пальто хьтинди).

БУЯН къалмакъалчи, шулугъчи, дяве акъуддайди.

БУЯНИТЬ несов. разг. къалмакъал акъудун, шулугъ авун, дяве акъудун.

БЫ частица: он пришёл бы, если бы был здоров сагь тиртIа, ам къведай; я бы погулял ещё немного зун са тIимил мад къекъведай! ты бы заснул немножко вун са тIимил ксана кIандай.

БЫВАЛО 1. ввод. сл. виликди, гагь-гагь жедай. 2. см. быть. ♦ как ни в чём не бывало гьич са затIни (са карни) тахьайди хьиз; как не бывало гьич тахьай мисал хьана.

БЫВАЛЫЙ дуьнья акур, гзаф крар акур; тежриба авай; бывалый человек дуьнья акур тежриба авай кас.

БЫВАТЬ несов. 1. см. быть. 2. гагь-гагь хьун.

БЫВШИЙ 1. хьайи, тир; -ай, -ур; вещи, бывшие в употреблении ишлемшай затIар. 2. виликан.

БЫК^I яц; бугъа.

БЫК² муькъуьн дестек, муькъуьн гул.

БЫЛИНА¹ лит. былина (куьгьне девирдин пагьливанрикай, игитрикай туькIуьрнавай урус халкьдин эпический мани – кьиса).

БЫЛИНА² уст. см. былинка

БЫЛИНКА кьал, сам (хъчарин, векьин кьал).

БЫЛО 1. хьанай, хьайиди тир, тир; это дело было давно и кар фад хьайиди тир, им фад хьайи кар тир. 2. кIанзавай; башламишнай; са тIимил амукьна; он чуть было не упал ам ават тавуна (алукь тавуна, ярх тахьана) са тIимил амукьна; он пошёл было, но… ам физвай (физ башламишнай), амма… (фин хьанач).

БЫЛОЕ алатай (фейи) кар; алатай (фейи) вахт; вспоминать былое алатай (фейи) крар, вахтар рикIел хкун.

БЫЛОЙ фад алатай, виликан; в былые годы фад алатай йисара.

БЫЛЬ ж 1. хьайи кар, хьайи агьвалат (яни ттаб тушир, мах тушир). 2. хьайи кардикай кьиса (гьикая).

БЫСТРИНА вацIун зарб чка.

БЫСТРО нареч. фад, фад-фад, тадиз, йигиндиз.

БЫСТРОГЛАЗЫЙ йигин вилер авай, фад-фад килигдай.

БЫСТРОНОГИЙ зарб къекъведай, кIвачерик зарб квай, йигиндиз къекъведай; зарб фидай; зарб катдай.

БЫСТРОТА мн. нет зарбвал, йигинвал.

БЫСТРОТЕЧНЫЙ фад фидай, фад катдай (мес. вахт).

БЫСТРОХОДНЫЙ зарб фидай, гзаф йигиндиз фидай.

БЫСТРЫЙ йигин, зарб; фад, тади.

БЫТ мн, нет яшайиш, яшамишвал, дуланажагъ.

БЫТИЕ мн. нет авай гьакъикъат, гьакъикъатда аваз хьунухь.

БЫТНОСТЬ ж авайла; тирла; в бытность его студентом ам студент тирла (тир вахтунда): в бытность его на Кавказе ам Кавказда авайла.

БЫТОВАТЬ несов. аваз хьунухь: бытует яшайишда авазва; перестают бытовать амукьзавач, куьтягь жезва.

БЫТОВОЙ яшайишдин, яшайишдиз талукь тир; бытовые условия яшайишдин шартIар.

БЫТОПИСАТЕЛЬ м лит. яшайишдикай (яшайишдин темайрикай, историядикай) кхьидай писатель.

БЫТЬ хьунухь; яз хьунухь; аваз хьунухь;я был дома зун кIвале авай;я был студентом зун студент тир;буду зун жеда;так и быть гьакI хьуй;должно быть ввод. сл. якъин хьи;надо быть белки, жеди;была не была! хьайиди хьуй, кьейитIа кьий лагьана;будь что будет хьайиди хьуй.

БЫЧАЧИЙ, БЫЧИЙ яцран, яцарин; жунгавдин; жунгаврин.

БЫЧОК 1. жунгав. 2. бицIи кIезри (балугърин лап куьлуь са жуьре).

БЮДЖЕТ бюджет (са тайин вахтуни къведай ва серф ийидай пулунин сиягь-список).

БЮЛЛЕТЕНЬ м бюллетень (1. чIехи метлеб авай са кардикай куьрелди гузвай официальный хабар. 2. са илимдин учреждениеди акъуднавай хабаррин, произведенийрин журнал. 3. сечкийра сес гузвай касди вичиз хкягъиз кIанзавай кандидатдин тIвар кхьидай чар. 4. азарлудав вугудай больничный лист, азарлувилин чар).

БЮРО нескл. бюро (1. са идарада са тайин кIвалахдиз регьбервал ийидай орган. 2. бязи идарайриз, конторайриз гудай тIвар.

БЮРОКРАТ бюрократ (кардин гъакъикъатдиз фикир тагуз, формальный жигьетдиз фикир гудай, кар энгелардай, галчIурдай къуллугъчи).

БЮРОКРАТИЗМ мн. нет бюрократизм, бюрократвал.

БЮРОКРАТИЧЕСКИЙ бюрократвилин.

БЮРОКРАТИЯ мн. нет бюрократия (1. массайрин гьакъикъи интересрив кьадайвал кар тийир чиновникрин гъиле гьакимвал, ихтияр авай идарадин система. 2. бюрократар. 3. кардин гьакъикъатдиз зиян яз винел патан, формальный шартIар вилив хуьн).

БЮСТ 1. бюст (инсандин юкьвалай виниз къванцикай ва маса затIарикай раснавай шикил). 2. дишегьлидин хур.

БЮСТГАЛЬТЕР лифчик (дишегьлийрин хурар куьрс тахьун патал кутIундай затI).

БЯЗЕВЫЙ хунин; бязевая рубашка хунин перем.

БЯЗЬ жмн. нет хун.

Вв

 

В и ВО предлог 1. в сад багъдиз; в огород салаз; в милицию милициядиз; положить в чемодан чемоданда ттун. 2. в саду багъда; в огороде сала; в милиции милицияда; во дворе гьаятда. 3. высчитать в процентах процентралди гьисабун. 4. мальчик в шапке шапка (бармак) алай гада. 5. одеться в пальто пальто алукIун; играть в шахматы шахмат къугъун. 6. в ширину гьяркьуьвилихъ; гьяркьуьвилел. 7. в шутку зарафат яз, зарафатдай. 8. в мою бытность на Кавказе зун Кавказда авайла. 9. длиной в два метра яргъивилел кьве метр алай. 10. не верить в бога аллагьдихъ инанмиш тахьун. 11. в массах массайрин арада; в войсках кьушунрин арада. 12. в двух километрах кьве километрда, кьве километрдин мензилда. 13. в слезах вилерал накъвар алаз. 14. драма в пяти действиях вад пердедикай ибарат драма. 15. во-первых садлагьайди, садлугьуниз. 16. вовлечь в работу кIвалахдал желб авун, кIвалахдик кутун; вступить в исполнение своих обязанностей жуван (вичин) буржияр бегьемрунив эгечIун; попасть в неприятную историю нагьакьан дуьшуьшдик (агьвалатдик) акатун.

ВА-БАНК вири банк; итти ва-банк вири банк ягъун; играть (ставить) ва-банк вири банкда авай кьадар эцигна къугъун (къумарин кьугъуна).

ВАГА.1. вага (залан затIар чIугвадай чIехи, къапандин терезар). 2. линг (залан затIар хкаждай вагьрам, яцIу пая).

ВАГОН вагон (вагъун).

ВАГОНЕТКА вагонетка (винел пад ачух гъвечIи вагон).

ВАГОННЫЙ вагондин; вагонрин.

ВАГОНОВОЖАТЫЙ вагон гьалдайди (трамвайдин).

ВАГОНОРЕМОНТНЫЙ вагонрин ремонтдин, вагонар ремонт ийидай.

ВАГОНОСТРОИТЕЛЬНЫЙ вагонар ийидай, вагонар акъуддай (мес. завод).

ВАГРАНКА вагранка (заводра чугун цIурурдай гъвечIи пич).

ВАЖНИЧАТЬ несов, разг. а бурвал авун, дамах къачун, яцIу хьун (кьама ялар тун).

ВАЖНОСТЬ ж. мн. нет 1. еке метлеблувал. 2. такабурлувал, дамах. ♦ эка важность ва я велика важность зурба кар туш, пагь зурба кар я, къайгъу авач, къайгъу авай кар туш.

ВАЖНЫЙ1. еке метлеб авай. 2. чIехи, гьуьрметлу, еке мертеба (дережа) авай. 3. такабурлу, дамах гвай.

ВАЗА ваза (цуьквер, емишар ва маса затIар твадай ва я гуьрчегвал патал халкь кIватI жедай чкайра эцигдай къаб ).

ВАЗЕЛИН мн. нет вазелин (нафтIадикай хкуддай, медицинада ва техникада ислемишдай ва гъилериз ядай ягъ, мазь).

ВАЗЕЛИНОВЫЙ вазелиндин; вазелин квай.

ВАКАНСИЯ вакансия (идарайра къуллугъдин буш чка; школада кIелдайди кьабулун патал буш чка).

ВАКАНТНЫЙ вакансия авай, буш (мес. къуллугъдин чка).

ВАКСА мн. нет вакси (чекмейриз ядай мазь).

ВАКСИТЬ несов. вакси ягъун

ВАКХАНАЛИЯ вакханалия (1. къадим замандин грекри ичкидин ва кефинин аллагь тир Вакхан гьуьрметдай ийидай сувар. 2. луьл жедалди хъунар галaз кеф-кефият. 3. пер. акьалтIай къайдасузвал, кефиниз кIандайвал авун).

ВАКЦИНАЦИЯ мед. вакцинация, вакцинадин рабягъун.

BAЛ¹ кьакьан, зурба лепе. ♦ девятый вал гзаф гужлу лепе.

ВАЛ² накьвадин сенгер, кьантIар, рув; крепость была окружена валом и рвом къеледилай хандакI ва рув (тере, кьантIар) элкъуьрнавай.

ВАЛ³ тех. вал (жуьреба-жуьре машинра гигинал элкъведай цилиндр).

ВАЛАНДАТЬСЯ несов. разг. 1. гьакI гьавайда гьатун, гьакI вахт акъудун. 2. алахъун, эллешмиш хьун (метлеб тIимил хкатна яргъалди са кардал).

ВАЛЕЖНИК мн. нет ччилиз ярхар хьанвай ттарар, хилер (тама).

ВАЛЁК 1. валёк, тарк (чуьхуьзвай ших гатун патал ва я чуьхвей партал кIарцIел арушун патал ислемишдай тарк, ттум галай гьяркьуь кьулу лаш). 2. кIаркIар (фургъундин, фаэтондин постромкаяр гьалдай). 3. тип. валёк (типографияда кIватIнавай гьарфарал, я чарчел ва масабрал ранг алтаддай элкъвей гъвечIи варданаг хьтинди). 4. техил гатадай лаш.

ВАЛЕНКИ мн. валенкияр, литинин чекмеяр.

ВАЛЕНЫЙ сарикай кутур, сарикай лит хьиз расай.

ВАЛЕРИАНА и, ВАЛЕРЬЯНА бет. валерьяна (са хъач я, адан са жуьредикай дарман ийида). ♦ валерьяновые капли валерьянадин каплияр (нервияр секинрун патал ишлемишда).

ВАЛЕТ солдат (къумар къугъвадай чарара).

ВАЛИК 1. тех. гъвечIи цилиндр, гъвечIи вал (гъвечIи варданаг хьтинди). 2. дивандин кьилера авай элкъвей хъуьцуьган.

ВАЛИТЬ ¹ несов 1. ярхарун. 2. акIадрун, ярхарун (азарди телеф авун). 3. вигьин. 4. акатайвал сад садан винел вигьин; гадарна тун.

ВАЛИТЬ ² несов. разг. 1. кIеретI хьана атун (фин), алтIушун, туькуьлмиш хьун (инсанар). 2. гул хьиз акъатун, къалиндиз акъатун (мес. гум). 3. къун, аватун (жив).

ВАЛИТЬСЯ несов. 1. ярх хьун. 2. аватун. ♦ работа валится из рук разг. кIвалахдал гъил физвач.

ВАЛКИЙ ян гузвай; галтад жезвай; фад ярх жедай; мягькемсуз. ♦ ни шатко, ни валко са бубат, са гьалда.

ВАЛОВОЙ вири (харжияр хкуд тавуна), вири санлай.

ВАЛОМ: валом валить разг. кIеретIралди атун (фин), са къатда гзаф атун, алтIушун, туькуьлмиш хьун.

ВАЛТОРНА муз. валторна (сивяй ядай музыкадин алат).

ВАЛУН биши хвах, вацIун зурба къван.

ВАЛУХ хеси кьар, хеси гьер.

ВАЛЬДШНЕП тамун верч (гьабрун жинсиникай са къуш).

ВАЛЬС вальс (кьуьлуьнин са жуьре. 2. музыкадин макьам).

ВАЛЬСИРОВАТЬ несов. вальс кьуьл авун.

ВАЛЬЦОВАТЬ несов. вальцоватун (вальцийрин, валрин арада чуькьвена кьелечIрун. куьлуь авун, гъуьр авун); вальцовать железо ракь вальцоватун (чуькьвена кьелечIрун).

ВАЛЬЦОВКА тех. 1. вальцовка (вальцовать ийидай машин). 2. см. вальцовать.

ВАЛЬЦОВЫЙ вальцияр авай; вальцовая мельница вальцияр авай регъв, машиндин регъв.

ВАЛЬЦЫ мн. вальцияр (вальцовка машиндин цилиндрдин шикилда авай кьве валдикай ибарат тир дезге яз, абрун арада, регъуьн къванери хьиз гъуьр регъуьн, ракь кьелечIрун ва мaca кIвалахар авун патал ишлемишда).

ВАЛЮТА мн. нет. валюта (1. уьлкведа кьабулнавай пуларин система, мес. рубль, доллар, франк ва мсб. 2. ччара пачагьлугъдин пулар).

ВАЛЯЛЬНЫЙ литер (литинин шейэр) ийидай, литер кутадай.

ВАЛЯЛЬЩИК лит кутадай устIар, япунжияр, литер (литинин затIар) кутадай (ийидай) yстIap.

ВАЛЯТЬ несов. 1. экъуьрун, атадун (мес. са затI палчухда, живеда, гьуьре). 2. кьун, расун (мес. тинидикай фан кIвалакIар, фар). 3. кутун, расун (мес. сарикай лит на мсб). ♦ валяй ва я валяйте разг. де гьан, кар аку.

ВАЛЯТЬСЯ несов. 1. ярх хьун; къаткун; гьакI бушдиз къаткун. 2. гадарнаваз хьун. 3. къатадун.

ВАМ квез; к вам куь патав (см. вы).

ВАМПИР вампир (1. махарик квай, сурай экъечIиз инсанрин иви хъвадай мейит. 2. пер. иви хьвадай залум, инсафсуз. 3. зоол. чими чкайра жедай еке кьаркьулув).

ВАНДАЛ вандал (1. ист. вандалар, къадим заманда Римдихъ галаз инсафсуздаказ вагьшивилералди авур дявейралди машгьур тир германрин тайифа. 2. пер. вагьши, культурадин памятникар чукIурдай вагьши).

ВАНДАЛИЗМ мн. нет вандализм, вандалвал, акьалтIай вагьшивал.

ВАНИЛИН спец. ванилин (смоладикай ваниль хьиз раснавай ва хуьрекрик ишлемишдай хъсан ни къведай затI).

ВАНИЛЬ ж мн. нет ваниль (1. тропикдин чими уьлквейра жедай са набатат. 2. гьадан кьурурай хъсан ни къведай пирпил; недай затIарик кутаз ишлемишда).

ВАННА ванна (1. эхъведай легв, яргъи тиян хьтинди. 2. ваннада эхъуьнин кар, це гьахьуналди, ракъиник, къумадал къаткуналди беден сагъpyнин кар); принять ванну эхъуьн, ваннада эхъуьн, ваннада гьахьун; принять солнечную ванну ракъинин ванна кьабулун (яни докторди тайинарнавай кьадарда ракъиник къаткун).

ВАННАЯ ванна авай кIвал, ванна авай чка, эхъведай кIвал.

ВАННЫЙ ваннаяр авай (гьамам); ванное здание ваннаяр авай кIвалер, эхъведай кIвалер, гьамамар.

ВАР мн. нет ргай къир (къавуз ядай, куьчейра цадай).

ВАРВАР 1. ист. варвар (къадим замандин грекрин ва римлуйрин арада абрун культурадихъ галаз алакъа авачир, къерехдай атай, къерехда авай инсан). 2. пер. вагьши, вагьши инсан.

ВАРВАРИ^!ЗМ лит. варваризм (чIалаз маса чIалай къачунвай гаф ва я маса чIалан тегьерда туькIуьрнавай предложение).

ВАРВАРСКИЙ. ист: варвардин; варваррин; варварвилин; варварские племена варваррин тайифаяр. 2. пер. вагьши, варварвилин; инсафсузвилин; варварское обращение с книгами недопустимо ктабрив вагьшивилелди рафтарвал авун (эгечIун) виже къведай кар туш.

ВАРВАРСТВО мн. нет. ист. варварвал (Ф. Энгельса тайин авурвал инсанрин общество, жемият вилик финин дережайрикай кьвед лагьай дережа). 2. пер. вагьшивал; инсафсузвал; векъивал.

ВАРЕВО мн. нет xaпIa-шурпа.

ВАРЕЖКА са тIуб авай храй бегьле.

ВАРЕНЕЦ чимай некIедин къатух.

ВАРЕНИКИ мн. вареникар (къене шур, я келем ва я емишар авай пичIекар -гуьрзеяр).

ВАРЁНЫЙ ргай.

ВАРЕНЬЕ мураба.

ВАРИАНТ вариант (жуьре, месела, са текстдин асулди яз гьисабнавайдалай тафаватлу тир маса жуьре; шахмат къугъвадайла фини-фин, гъил авунин мумкин тир жуьрейрикай сад ва мсб); два варианта одного проекта са проектдин кьве вариант.

ВАРИАЦИЯ вариация (дегишвал авай, тафаватвал авай жуьре).