ДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ. С использованием справочно-правовых систем, например, Консультант Плюс, Гарант, необходимо найти и письменно проанализировать судебную практику по изучаемой

[1] * Издания, отмеченные значком *, имеются в фондах библиотеки СКФ ФГБОУ ВПО РАП (г. Краснодар).

 

 

[2] Игровой имитационный метод: мозговой штурм. Применяется свободная форма дискуссии, позволяющая быстро включить в работу всех членов учебной группы. Используется там, где требуется генерация разнообразных идей, их отбор и критическая оценка. Этапы продуцирования идей и их анализа намеренно разделены: во время выдвижения идей запрещается их критика. Внешне одобряются и принимаются все высказанные идеи. Больше ценится количество выдвинутых идей, чем их качество. Идеи могут высказываться без обоснования.

[3] Метод 6 - 6 – шесть членов группы за шесть минут формулируют конкретные идеи, каждый на отдельном листе записывает свои варианты, обсуждение и отбор наиболее важных альтернатив.

 

[4] Метод развивающей кооперации. При этом методе ставится задача, которую трудно выполнить в индивидуальном порядке и для которой нужна кооперация, объединение учащихся с распределением внутренних ролей в группе. Для решения проблемы, создаются группы учащихся из 3-4 человек. «Группа формируется так, чтобы в ней был «лидер - генератор идей», «оппонент» и «исследователь». После того, как каждая группа предложит свой вариант решения, начинается дискуссия, в ходе которой группы через своих представителей должны доказать истинность своего варианта решения.

 

ДІСТЕМЕЛІК НҰСҚАУ.

Тақырыбы: Өндірістік шаң, олардың гигиеналық маңызы. Шаң ауруларының алдын алу.

 

Курс: 3

 

 

Қарағанды – 2006 ж.

 

 

Кафедра отырысында талқыланды.

«___»_________2006 ж. Хаттама № ____

Кафедра меңгерушісі __________ Калишев М.Г.

 

1.Тақырыбы: Өндірістік шаң, олардың гигиеналық маңызы. Шаң ауруларының алдын алу.

2.Оқу сағатының саны: 2 сағ. (90 минут).

3.Тақырыптың өзекті мәселесі (оқу дәлелдемесі): Көптеген зиянды өндірістік факторлардың бірі шаң болып табылады. Шаң бұрғылау, шикізатты бөлшектеу және езу сияқты технологиялық процестердің салдарынан пайда болады. Тұрақты әсер етуші зиянды факторлардың бірі ретінде шаң кәсіптік ауруларды тудырады. Дәрігер гигиенистің өзінің іс – тәжірибесінде зиянды өндірістік факторлардың әсерін төмендету және шаңнан пайда болған кәсіптік аурулардың алдын алу шараларын ұйымдастыруда алатын орны зор.

4.Сабақтың мақсаты: Шаңның санитарлық – гигиеналық маңыздылығына, өндірістік ортадағы шаңды зерттеу әдістерін бөлменің шаңдану дәрежесіне санитарлық – гигиеналық баға беруге үйрету.

Студент білуге тиіс:

- шаңның жіктелуін

- адам организміне әр түрлі құрамды шаңның әсерін

- ауаның шаңдауын зерттеу әдістерін

- шаңның дисперстілігін бағалауды

- токсикологиялық зерттеу әдістерін

Студент істей білуі керек:

- бөлменің шаңдануын анықтауды

- шаңның дисперстілігін анықтауды

- шаң ауруларының алдын алу шараларын ұйымдастыруды

- токсикологиялық эксперимент өткізуді

5. Сабаққа дайындалуға арналған сұрақтар:

Негізгі білім бойынша:

1. Күн тәртібінің физиологиялық негізі.
2. Балалар мен жасөспірімдердің күн тәртібінің ерекшеліктері мен жалпы негізі.
3. Балалар мен жасөспірімдерді оқытудың гигиеналық негізі.
4. Мектепке дейінгі және мектеп жастағыларды оқыту ұйымы.
5. Емдеу – профилактикалық мекемелердің гигиенасы, тамақтану гигиенасы бойынша дәрістік және тәжірибелік сұрақтар бойынша сұхбаттасу.
6. Өткен тақырыптардың сұрақтары бойынша аралық тест бақылау.

Осы сабақтың тақырыбы бойынша:

1. Шаңның жіктелуі, оларға сипаттама
2. Ауаның шаңдануын аспирациондық өлшеу әдістері
3. Пневмокониоздар, басқа да кәсіптік шаң ауруларының алдын алу
4. Жұмыс аймағының ауасында аммиак пен күкіртті газ концентрациясын анықтауды
5. Ауадағы улы заттарды бағалаудың экспресс әдісі
6. Орташа тәуліктік және максималды бір реттік концентрациялар туралы түсінік

6.Ақпараттық – дидактикалық блок.

ТОЗАҢНЫҢ ЖІКТЕЛУІ

ШЫҚҚАН ТЕГІ БОЙЫНША	ЖАСАЛУЫ БОЙЫНША	ДИСПЕРСТІЛІГІ БОЙЫНША
Органикалық - өсімдік тозаңы (дақылдар, талшықтар); - жануарлар тозаңы (жүні, терісі) - микроорганизмдер және олардың ыдырау өнімдері Органикалық емес - минералды (кремнийлі, силикаты); - металдық (темір тозаңы, мырш тозаңы); Аралас - минералды – металдың (темір және кремний заңдарының қоспасы) - -органикалық және органикалық емес тозаңдар қоспасы (дақылдар және топырақ).	1. Ыдырау (ұсақталу) аэрозолі-қатты жыныстардың бұзылуынан пайда болады (бұрғылау,үгіту,ұнтақтау), сусымалы материалдарды буып түйгенде, тасымалдағанда, бұйымдарды механикалық өндегенде (жылтырлау, тегістеу). 2. Бірігу аэрозолі (түтін) – ауада металдар мен метал еместер булануы мен кейіннен олардың бірігуінен пайда болады (электрлі дәнекерлеу, электрлі балқытуда металдардың булануы және басқа технологиялық процестерде).	1. Көрінетін бөлшектердің көлемі 10 мкм – нан үлкен және ауадан тез шөгеді. 2. Микроскопиялық бөлшектер көлемі 10 – 0,25 мкм және ауадан баяу шөгеді. 3. Ультрамикроскопиялық бөлшектер көлемі 0,25 мкм – нан төмен броундық қозғалыс заңына сәйкес ұзақ уақыты ауада қалықтап жүреді.

 

Ашық атмосферада, сол сияқты өндірістік бөлмелердің ауасын да тозаңның кездесуі, оның тазалығын көрсетеді. Ауаның қатты тозаңдануы ағзаға өте нашар әсер етеді.

Ауада тозаң тыныс алу жолдарын тітіркендіреді және өндірістік жағдайда профессоналдық аурулар (пневмокониоз) туғызуы мүмкін.

Атмосферада тозаң ультрокүлгін сәулелерді өткізбейді, жасыл – жеміске зиянды әсерін тигізеді.

Сондықтан біздің елімізде ауадағы тозаңның шектеуге рұқсат етілген концентрациясы белгіленген. Ол – бүкіл жұмыс кезеңінде тәулігіне 8 сағаттан кем жұмыс уақыты ішінде жұмысшылардың проффесиялық патологиялары мен денсаулықтардың ауытқуын тудырмайтын концентрация.

Тозаңның шектеуге рұқсат етілген концентрациясы оның құрамында 2 оттегі кремнийдің (SiO) болуымен нормаланады.

Өндірістік бөлмелердегі тозаңның ШРЕК:

1 мг/м3 SiO 70 % көп болған жағдайда

2 мг/м3 SiO 10 – 70 % болған жағдайда

4 мг/м3 SiO 10 % аз болған жағдайда

10 мг/м3 SiO жоқ болған жағдайда

 

АСПИРАЦИЯЛЫ САЛМАҚТЫҚ ӘДІС

Әдіс тозаң аэрозольдерін ауадан сүзгішке (фильтр) жинап, олардың мг/ м3 салмақтық концентрациясын есептеуге негізделген.

Тозаң сынамаларын алшу үшін ФПП – 15 гидрофобты сүзгіш материалдан жасалған АФН-В-18 немесе АФА-В-10 аналитикалық сүзгіштерді қолданылады. Олардың кедергісі аз (12 мм НО), өткізгіш қабілеті жоғары (100-200 л/мин) меншікті салмағы өте аз (100 мг), азот тотығы, күшті қышқылдар мен сілтілер секілді химиялық агрессивті заттарға шыдамды болады. Бұнын барлығы ауадағы аэрозольдер концентрациясын жеткілікті дәлдікпен және салыстырмалы түрде аз уақыт бөлігінде анықтауға мүмкіндік береді.

Анықтау техникасы.

Ауа сынамаларын алмаса бұрын сүзгіштердің бастапқы салмағын анықтап алу керек. Ол үшін обоймадан аналитикалық сүзгіштер тобын шығарып, қорғаныш сақиналарын ашып, әр сүзгішті төртеуден пинцетпен қабаттастырады және таразының табағына салып кезекпен өлшейді. Өлшеп болғаннан кейін сүзгіштерді қатталап жиегіне қарай пинцетпен ақырын жөндеп, қайтадан қорғаныш қағаз сақиналарда оларды және огбоймаға кигізілетін калькадан жасалған пакеттерге жинайды. Әр сүзгіштің салмағы және оның реттік саны қорғаныш сақинаның дөңес жеріне жазып қояды.

Ауа сынамаларын ауа үрлегіш немесе электрлі шаң сорғышы бар реометрдің көмегімен алады. Ауа сынамаларын алу жылдамдығы ауаның ластану байланысты белгіленеді, бірақ 20 мл/мин жоғары болмауы керек.

Аэрозольдер концентрациясын есептеу үшін мына формула қолданылады:

(а-в) х 1000

Х = ^{___________________________}, мұндағы

V

Х – аэрозольдің салмақтық концентрациясы, мг %

а – сүзгіштердің алынған сынамалармен қосқандағы салмағы, мг

в – таза сүзгіштің салмағы, мг

V - сүзгіш арқылы кеткен және қалыпты жағдайға келтірілген ауа көлемі, мг

Ауаны қалыпты жағдайға келтіру келесі формуламен жүзеге асады:

 

V х 273 х Р

V = ^{______________________}, мұндағы

(273 + t) х 760

V – талдауға алынған ауа көлемі, л

273 – қалыпты жағдайға келтіру тұрақты коэффициенті

Р – атмосфералық ауаның барометрлік қысымы, мм сын. бағ.

760 – теңіз деңгейінде О ⁰С болғандығы барометрлік қысым сүзгіштегні

АФА-В-18 сүзгіші үшін ең кіші салмақ 1 мг, ал ең үлкен – 50 мг сынамаларды алып болғаннан кейін ауа сүзгішті қорғаныш сақиналардың дөңес жағынан патроннан шығарады. Содан кейін сүзгішті он жағын ішіне қаратып пакетке салады. Онда ол сынаманы алғанша тұрады да, кейін обойманың бос бөліміне салады. Патронды жаңа сынама алуға дайындайды. Лабораторияда сүзгіштерді алынған сынамалармен бастапқы жағдайда біраз уақыт ұстайды. Содан соң кезекпен пакеттер мен обоймалардан шығарып, ақырын қорғаныш сақиналардан босатады. Сосын төртеуден қабаттап, алғашқы жағдайдағы салмағын өлшейді.

Егер сынамалар жоғары ылғалдылық жағдайында алынса, салмағын өлшемес бұрын сүзгіштерді ылғалдылығын жою үшін 2 сағат эксикаторға орналастырады, ал содан кейін оларды 10 – 15 минут бөлме температурасы мен ылғалдылығы жағдайында ұстайды.

Мысал: ауа сынамасын алғанға дейін сүзгіш салмағы 2,5 мг, тозаңмен қосқандағын сүзгіштің салмағы – 14,5 мг, сорылған ауа көлемі – 200 л, сынама алынған кездегі ауа температурасы 78 ⁰С болған.

Ауаны қалыпты жағдайға келтіру:

200 х 273 х 736

V = ^{_________________________} = 181.7 = 182 л

(273 + 18) х 760

 

Ауаның тозаңдануы:

(14,5 – 2,5) х 1000

Х = ^{__________________________} = 65.9 мг/м3

 

СЕДИМЕНТАЦИЯЛЫҚ ӘДІС

Атмосфералық ауадан еркін шөгетін аэрозольдер үйлердің не құрылыстардың төбелеріне 3 метрлік бағандарға 15 – 30, ал кей жағдайда 45-90 тәулікке қойылған биіктігі 25-30 см, диаметрі 16-18 см цилиндрлі банкаларға (винилді, пластмасса не фаянсты) жиналады. Шөгіндінің салмағын өлшеп осы уақыт аралығында банканың түбіне шөккен аэрозоль бөлшектерінің салмағын анықтайды және ай, тоқсан жылға 1 м2 – та қанша грамм бар екенін есептейді.

Банканы оған аэрозоль бөлшектерін бүйірден түсуінен және шөккен бөлшектердің желдің үрлеп шығаруынан қорғау үшін банканы қабырғасының биіктігі 0,8 м беті ашық фаенрадан жасалған жәшікке орналастырады.

Банкаларды «жел розасын» есепке алып және елді пункттің бөлек жерлері жағдайда, алш зоналық тексеру кезінде ластау (орнынан көзіне) әр түрлі арақашықтықта орнатады (0,5; 1,0; 2,0 км). Нақты нәтиже алу үшін бақылау пунктерін

Шаңды жолдардан және кездейсоқ ластану көздерінен (құрылыс, жер қазу және басқа жұмыстар) қошығырақ жерлерді таңдайды. Банкаларды қоймас бұрын алдымен сабын және содамен мұқият жуып, 2-3 рет дистилденген сумен шайып, экспозиция пунктеріне жабық күйінде жеткізеді. Кустар ластап тастамас үшін банканың жиегін тотықпайтын металмен қаптайды, сосын банканы жәшіктрің ортасына орналастырады.

Жаз мезгілінде, әсіресе құрғақ климатты және жауын – шашыны аз жерлерде банка қабырғасын дымқылдау үшін 200 мл дистилденген су құяды, ал ұзақ экспозициаланған кезде уақытылы толықтырып отырады. Қыс мезгілінде солтүстік енділіктерде мезгіл – мезгіл түскен қардан тазартады.

Экспозицияның белгіленген уақыты өткеннен кейін банканың бетін 2 қабат таза пергамент қағазы мен немесе клеенкамен жауып, абайлап лабораторияға жеткізеді.

Лабораторияда банкаларды столға сынамаларды реттік санымен орналастырып, тексеруден өткізеді. Онда банканың ішіндегісінің сыртқы түрін, атмосфералық жауын-шашынның (су, қар) және богде ластанудың бар – жоғын тексереді.

Банкалардан тұрмыстық және өндірістік шығарыстарға жатпайтын кездейсоқ түскен, мысалы ағаштың жапырағы, жидектер, ұсақ қоқымдар, ұсақ сабандар және т.б. сияқты бөгде заттар табылса, оларды пинценттің көмегімен алып, банканың үстінен дистилденген сумен мұқият жуып тастайды.

Атмосфералық ауаның тозаңдану дәрежесі төмендегіден бағаланады: қалада атмосфералық ауадағы тозаңның көлемі орташа тәуліктік приборларды 0,15 мг/м3 - тан аспауы тиіс, ал (максималды) ең жоғарғы бір реттік - мг/м3.

7. Сабақтың мазмұны:

1. Негізгі білім дбеңгейін бағалау (Қосымша 1).

2. Студенттердің өзіндік жұмысы:

- аспирациялы – седиментациялық әдіс (Қосымша 2).

3. Оқытушымен жұмыс.

- Жүргізілген зерттеу жұмыстарына талдау.

4. Қорытынды білім деңгейін бағалау (Қосымша 4).

8.Сабақ бойынша ұсынылатын әдебиеттер:

негізгі:

1. Румянцев Г.И. Общая гигиена, М.,Медицина, 1985.
2. Румянцев Г.И. Руководство к практическим занятиям по гигиене. М.,Медицина, 1985.
3. А.М. Большаков Руководство к практическим занятиям по гигиене. М.,Медицина, 1987.
4. Лекционный материал.

қосымша:

1. Д. А. Зильбер и др. Гигиена. Медицина, М.: 1977, 30 – 46.
2. Руководящие материалы по организации фармацевтического дела. Алматы, 1976.
3. К.У.Умбаев, А.К. Джанбабаев и соавт. Сборник материалов в помощь практическим работникам здравоохранения, Алматы;1975.
4. СниП Хозрасчетные аптеки. 1978.
5. Государственная фармокопея. (Издание XI)
6. Организация и экономика фармации, учебник под ред. Крикова М., 1983.

- 13 -

1. Сборник нормативных актов по аптечной службе. Медицина., М., 1977.
2. Приказ Минздарава СССР № 79 от 25.11.97. Инструкция. По санитарному контролю воздуха аптек.
3. Минх А.А. Методы гигиенических исследований. М.,Медицина.1967г.