Масавая калектывізацыя ў Заходняй Беларусі

На пачатак 1947 г. там было адноўлена і арганізавана 133 калгасы (0,56% с/г). У лютым 1949 г. на XIX з’ездзе КП(б)Б было запатрабавана хутчэй завяршыць калектывізацыю ў зах. абл. У студзені 1950 г. пры МТС былі створаны паліт. аддзелы, а да канца 1950 г. было арганізавана 6.054 калгасаў, якія кантралявалі 85% пасяўной плошчы. Адначасова былі ліквідаваны кулацкія гаспад., сселены хутары, узмоцнены эканамічны націск на аднаасобнікаў. У 1950 г. адбылося ўзбуйненне калгасаў, іх стала 3.852. Праводзілася ссяленне вёсак у буйныя калгасныя пасёлкі.

У выніку выканання пяцігадовага плана пасяўныя плошчы павялічыліся на 28%, але гэта толькі 94,3% ад 1940 г. Пагалоўе буйной рагатай жывёлы дасягнула ўзровень 96,5%, коней – 62%, свіней – 64,4%, авечак – 55% ад 1940 г. У 3 разы павялічыліся плошчы пад тэхнічнымі культурамі. Умацавалася матэр.-тэхнічная база – было атрымана 8.612 трактароў, 1.555 камбайнаў. Дзейнічала 381 МТС. Але слабай заставалася матэр. зацікаўленасць калгаснікаў у выніках сваёй працы, а метад кіравання гаспадаркай на вёсцы – прымус – з’яўляўся галоўнай прычынай упадку аграрнай вытворчасці. Планы на развіццё с/г на Беларусі выкананы не былі.

 

 

30-29 23. Адрадж і развіццё адукацыі і навукі ў пасляваен перыяд. Адраджэнне народнай адукацыі і культуры стала саст элементам працэсу стварэння індустрыяльнай дзяржавы.Паспяховае аднаўленне народ гаспадаркі было немагчымым без аднаўлення ўсёй сістэмы адукацыі. Яе базай стала агульнаадукацыйна школа. Трэба было рамантаваць і будаваць школьныя будынкі, наладзіць выпуск школьнага абсталявання,вучэбнай літарат, падрыхт настаўнікаў. Рам. і буд.школ займаліся будаўнікі, настаўнікі, бацькі вучняў і ваеннаслужачыя. Гэта дазволіла ўжо ў 1945/46 навучальным годзе ўвесці ў дзеянне 80 % ад даваеннай колькасці школ. У 1950/51 навучальным год школьная сетка ў рэспубл перавысіла даваенную. Але колькасць вучняў была меншай, чым у перадваенныя гады -вынік страт у вайне.У пачатковыя школы прымалі дзяцей да 15-гадовага ўзросту. Не ўсе школы, размясціліся ў нармальных памяшканнях.Некаторыя працавалі ў прыватных дамах і у зямлянках.Вялікія цяжкасці узніклі з забеспячэннем вучэбнай літаратурай, школьным абсталяваннем.У першы навучальны год у адноўленых школах працавала толькі каля палавіны даваеннай колькасці настаўнікаў. У школы на працу накіроўваліся дэмабілізаваныя з арміі былыя настаўнікі.У ўжо ў 1946 г. колькасць настаўнікаў у Бел. звыш 80% ад даваеннай. Агульнаадукацыйная школа Бел ў сціслы тэрмін забяспечыла ўсеагульнае пачатковае навучанне. А на працягу 1949—1952 гг. уводзілася абавязковае сямігадовае навучанне.Ствараліся ўмовы для адукацыі моладзі, якая працавала - адкрываліся школы рабочай і сельскай моладзі. Была ўведзена здача экзаменаў у 4-х і 7-х класах,а ў 10-м класе — экзамен на атэстат сталасці.У да сярэдзіны 1950-х г. пераход да ўсеагульнага сямігадовага навучання (замест 8г.) быў у асн завершаны, што сведчыла пра паспяховае пераадоленне наступстваў вайны ў школьнай адукацыі.У зах. абл Бел грамаце было навучана больш за 370 тыс. непісьменных і звыш 500тыс. малапісьменных. У час акупацыі прыпынілі сваю дзейнасць вышэйшыя і сярэднія спецыяльныя ўстановы. Працягвалі дейнічаць у эвакуацыі толькі Бел дзярж універ, і Мінскі медыцынскі інстытут. Матэрыяльная база ВНУ, тэхнікумаў, навуковых устаноў амаль поўнасцю была знішчана. Яе аднаўленне пачалося адразу пасля вызвалення Бел ад акупацыі.Усяго ў 1950/51 навучальным годзе ў рэспубліцы дзейнічала 29 вну, у якіх займалася на 10 тыс.студэнтаў больш, чым перад вайной.Але 1950-я г. колькасць ВНУ ў БССР скарацілася,гэта звязана з закрыцём настаўніцкіх інстытутаў.Для аднаўлення народнай гаспадаркі не хапала інжынерных кадраў. Таму ў першай палове 1950-х гг. былі адкрыты новыя ВНУ: Гродзенскі сельскагаспадарчы інстытут, Беларускі інстытут інжынераў чыгуначнага транспарту ў Гомелі, Бел інстытут механізацыі і электрыфікацыі с/г ў Мінску, а таксама Брэсцкі, Мазырскі і Полацкі педагагічныя інстытуты. У выніку выпуск спецыялістаў з ВНУ у 1955 г. перавысіў даваенны амаль у 2,5раза.Цяжкія умовы працы ВНУ:нехапала памяшканяў,абсталяваня,падручнікаў,метадычных распрацовак,выкладчыкаў не хапала. У вну надавалася недастаткова ўвагі вывучэнню пыт.нац. гісторыі і культуры. Не хапала кваліфік настаўнікау і выкладчыкаў, якія валодалі бел. мовай. Пасля вайны ў Бел хуткімі тэмпамі аднаўлялася матэрыяльна-тэхнічная база навукі. У 1944 г. пачала сваю дзейнасць Акадэмія навук БССР. У яе складзе ствараліся новыя навукова-даследчыя інстытуты: механізацыі і электрыфікацыі с/г, філасофіі і права, фізікатэхнічны, энергетыкі, фізікі і матэматыкі і інш. Колькасны склад Акадэміі навук папаўняўся за кошт маладых, і тых навукоўцаў, што пераехалі ў Бел з навуковых цэнтраў СССР. У 1951 г. навуковых супрацоўнікаў АНБССР было больш, чым да вайны. У развіццё Акадэміі навук у пасляваенныя гады значны ўклад унёс яе прэзідэнт В.Ф. Купрэвіч.Дасягненні навукі ў пасляваенны перыяд пачалі паступова ўкараняцца ў вытворчасць. У 1951 г. Дзяржаўную прэмію СССР атрымаў П.І.Альсмік за вывядзенне і ўкараненне ў вытворчасць высокапрадукц гатункаў бульбы, у 1952г.—Багамолаў за разведку і адкрыццё Старобінскага радовішча калійных солей.Былі і перашкоды:Матэрыяльна-тэхнічн база была слабай. Навуковых прыбораў і абсталявання не хапала, шмат што з іх састарэла. Працягвалі ўжывацца адміністрацыйныя метады кіравання- прызнанне неперспектыўнымі такіх навуковых кірункаў, як генетыка і кібернетыка.

 

24.Літ. і мастацтва ў пасляваен 10. ВАв забрала жыцці многіх пісьменнікаў. У 1945 г.у складзе Саюза савецкіх пісьменнікаў БССР налічвалася ўсяго 47 чалавек. Пераход да мірнага жыцця спрыяў таму, што ў літ. прыйшлі новыя таленты. Ужо ў 1950 г. каля 120 чалавек. Сярод іх І.Мележ, І.Шамякін, А.Макаёнак, Я.Брыль. У 1947 г. з’явілася партыйная пастанова, якая закранала пытанні работы Саюза пісьменнікаў, літаратурна-мастацкіх часопісаў, газеты «Літаратура і мастацтва». Ад пісьменнікаў патрабавалася прытрымлівацца ў сваёй творчай дзейнасці метаду сацыялістычнага рэалізму і прынцыпу партыйнасці- г.зн., што пісьменнікі і дзеячы культуры павінны былі кіравацца ідэалогіяй камуністычнай партыі,зыходзіць з прадвызначэнняў партыі.Метад жа сацыяліст рэалізму патрабаваў адлюстравання ў творах у асноўным сюжэтаў, звязаных з будаўніцтвам сацыялістычнага грамадства. Непажаданых для ўлады пісьменнікаў падверглі рэпрэсіям.Былі беспадстаўна арыштаваны і асуджаны У.Дубоўка, С. Грахоўскі. Бел літаратура пасляваенных гадоў была прысвечана пераважна вайне. Асэнсаваннем вайны раман «Млечны Шлях» К.Чорнага— роздум пра лёс народа ў час вайны. Ваенныя падзеі выяўлены ў рамане М. Лынькова «Векапомныя дні». І.Шамякіна за партызанскі раман «Глыбокая плынь» быў узнагародж Дзярж прэміяй СССР. Аперацыі «Баграціён»,прысвечаны раман І.Мележа «Мінскі напрамак»- у ім рэальныя гіст асобы І.Д.Чарняхоўскі. У творах адлюстраване гераізма,настрой народа-пераможцы, які мірнага жыцця.Я.Колас у 1947г.выйшла паэма «Рыбакова хата»- атрымаў Дзярж прэмію СССР,а ў 1954г. трылогіяй «На ростанях». Адыход ад вясковай тэматыкі. А.Кулакоўскі аповесць «Гартаванне» прысвяціў паказу будаўніцтва Мінскага трактарнага завода,а М.Паслядовіч «Цёплае дыхане»- узвядзенню аўтамабільнага завода. Развівалася беларуская паэзія, прасякнутая пачуццём гонару народа за здабытую перамогу. Вядомыя паэты, як П.Броўка, М.Танк, П.Панчанка, П.Глебка,А.Куляшоў. Агульным для беларускай літ быў пошук цесных сувязей з рэчаіснасцю, вялікая ўвага надавалася праблеме героя сучаснасці. Адразу пасля вызвалення Бел пачалося аднаўленне тэатра, развіццё беларускай драматургіі. На радзіму вярнуліся тэатры, якія знаходзіліся ў эвакуацыі. Распачалі сваю дзейнасць тэатральныя калектывы, што спынілі працу ў сувязі з вайной. Ужо ў сезоне 1944/45 г. у Беларусі працавала 12 тэатраў. Пры тэатрах імя Я.Купалы і імя Я.Коласа былі створаны студыі для падрыхтоўкі акцёраў.Рэпертуар тэатраў у гэты час складалі лепшыя спектаклі мінулых гадоў і спектаклі ваеннага часу. У 1945 г. у Купалаўскім тэатры пастаўлена п’еса А. Кучара «Заложнікі» пра Бацьку Міная. Ставіліся п’есы «К.Заслонаў» А.Маўзона, «Брэсцкая крэпасць»К.Губарэвіча. Руская і замежная класіка. У т. імя Купалы ішлі п’есы «Рамэо і Джульета» У. Шэкспіра, «Вішнёвы сад» і «Чайка» А. Чэхава. Тут працавалі артысты, якія праславілі бел тэатр: Глеб Глебаў, Лідзія Ржэцкая, Барыс Платонаў, Стэфанія Станюта. Буйной мастацкай з’явай стала сатырычная камедыя А.Макаёнка «Выбачайце,калі ласка!» - аб недахопы тагачаснага сельскага жыцця. К.Крапівы п’еса «Мілы чалавек».У 1944 г. адкрыў сезон Дзяржаўны тэатр оперы і балета БССР. Оперу Цікоцкага «Алеся» або «Дзяўчына з Палесся».У 1940-1950-я г. оперы «Надзея Дурава» Багатырова, «К.Каліноўскі» Д.Лукаса. Аднаўлялася музычнае жыццё ў рэсп. Вярнуўся Бел ансамбль песні і танца,які быў пераўтвораны ў Дзярж харавую капэлу БССР на чале з Р.Шырмай.Дзейнічаў Дзярж народны аркестр БССР пад кір І.Жыновіча. У 1952 г. быў створаны новы музычны калектыў-Дзяржаўны акадэмічны народны хор БССР на чале з Г.Цітовічам. Творчая дзейнасць бел кампазітараў характарызавалася непарыўнай сувяззю з народным мастацтвам, і увагай да тэмы Вав, услаўленнем працоўнага энтузіязму народа, яго адданасці камуністычным ідэалам.Тэма вайны цікавіла ў гэтыя гады і мастакоў Бел. Карціны «Палонных вядуць» А.Шыбнёва, «К.Заслонаў» У.Хрусталёва. Зайцаў палатно «Абарона Брэсц крэпасці ў 1941г». Адлюстр гераічнага духу сав народа карціна «За родную Бел» У. Сухаверхава. Моманту сустрэчы насельніцтвам Мінска воінаў Сав.Арміі палатно В.Волкава «Мінск. 3ліп1944 г». Бел скульптары. Заір Азгур прысвяціў свае работы прадстаўнікам культуры Ф.Скарыне,А.Пашкевіч,Я.Коласу, К.Крапіве,дзеду Талашу.

25. Грам-паліт жыцё ў першае пасляваен 10. Уклад БССР у перамогу-адна з заснавальніц ААН. Перамога прывяла да прызнання заслуг Бел на міжнар узроўні і больш глыбокага яднання народа і ўлады ва ўнутрыпаліт жыцці краіны. Людзі спадзяваліся,на паляпшэнне жыцця,і павышэнні ролі ў вырашэнні грамадскіх спраў,на перамены ў паліт жыцці. Аднак для ўлады галоўным было захаванне паліт сістэмы,што склалася ў даваенныя гады.У БССР улада з недаверам ставілася да насельніцтва, што пражывала на акупіраванай тэр. Насцярожана ставіліся да былых ваеннапалонных, бежанцаў і перасяленцаў, якія вярталіся на Радзіму. З Бел было вывезена каля 380 тыс. чалавек,24тыс. з іх дзеці. Кіраўніцтва краіны лічыла, што гітлераўская прапаганда сфарміравала антысавецкі настрой і недавер да камуністычнай партыі. Таму актыўна дзейнічалі органы дзяржаўнай бяспекі. У БССР захавалася савецкая грам-паліт сістэма. Яна вызначалася існаваннем Камуністыч партыі Бел,якая ажыццяўляла паліт і адміністрац функцыі. Структурнымі элементы грам-палітычнай сістэмы з’яўляліся адзіная палітычная партыя і органы дзяржаўнай улады, у тым ліку Саветы дэпутатаў працоўных, прафсаюзы, розныя грамадскія арганізацыі. Кіруючая роля партыі гэта ядро савецкай паліт сістэмы ў сукупнасці з органамі дзяржаўнай улады і грамадскімі арганізацыямі. Гераічная барацьба камуністаў з ворагам узмоцніла аўтарытэт кампартыі сярод насельніцтва. Першым сакратаром ЦК КП(б)Б у пасляваен г. з’яўляўся Панамарэнка. Пасля Панамарэнкі у1947—1950 г. М.І.Гусараў, а ў 1950—1956г.М.С.Патолічаў, якіх накір ў БССР з Масквы.Згодна Канстытуцыі БССР 1937 г. Саветам дэпутатаў працоўных належалі галоўныя функцыі дзяржаўнага кіравання і арганізацыі грамадскага жыцця. Аднаўленне Саветаў на вызваленай ад акупацыі тэр было па ініцыятыве партыйных камітэтаў.У 1947г. адбыліся першыя ў пасляваеныя гады выбары ў вышэйшы заканадаўчы орган дзярж улады рэсп — Вярхоўны Савет БССР, а ў 1948г.-у мясцовыя Саветы. Выканаўчыя функцыі савецкай улады належалі Савету Народных Камісараў БССР, з1946г.СаветМіністраў. Выканаўч ўлада ажыццяўл практычную рэалізацыю рашэнняў ЦК КП(б)Б і Вярхоўнага Савета БССР. Яна несла адказнасць за развіццё народн гаспадаркі, культуры, забеспячэнне дабрабыту насельніцтва. Дзейнасць Саветаў падпарадк. задачам аднаўлення і развіцця народнай гаспадаркі, паляпшэння матэрыяльных умоў жыцця насельніцтва. Саветы зацвярджалі планы эканаміч развіцця і арганізоўвалі працоўных на іх выкананне. Прафсаюзы Бел ўносілі свой уклад у аднаўленне эканомікі.У 1950г. у БССР наліч звыш 11 тыс. прафсаюзных арганіз,=92% рабочых і служачых рэспубл. Деля выкананне планаў пасляваеннага аднаўлення народнай гаспадаркі,прафсаюзы арганіз спаборніцтвы за лепшыя паказчыкі працы.Для павыш актыўнасці працоўных праводзіліся нарады, агульныя сходы, заключалі калектыўныя дагаворы з адмін прадпрыемстваў і ўстаноў.Галоўная функцыя праф. -сацыяльнай абароны правоў і інтарэсаў працоўных адступала на другарадныя пазіцыі. У жыцці моладзі вызнач ролю адыгрываў Ленінскі Камуністычны Саюз Моладзі Беларусі. Ён 1945г. быў узнагароджаны ордэнам Чырвонага Сцяга за мужнасць,праяўлен у гады ВАв. Першыя пасляваен кір камсамола Бел К.Т.Мазураў і П.М.Машэраў сталі вядомымі паліт дзеячамі. У 1948 г. ЛКСМБ больш за 260тыс.чал. Ад камсамол. патрабавалася ўзорная праца і добрасумленная вучоба, адданасць ідэям камуніст парт.Яны ўспрымалі сваю дзейнасць як служэне Радзіме. Аднаўлене дейнасці камсамола адбывалася хутка. Ідэйна-паліт выхаванні моладзі ў адпаведнасці з партыйнымі ўстаноўкамі. Камсамол накіроўваў тысяч моладзі на будоўлі і прамысл прадпрыемствы, дзе стварылі 2 тыс. брыгад.

 

 

31. 26 Международно-политический статус Беларуси значительно возрос в связи с тем, что в 1945 г. она вместе с рядом стран выступила в качестве государства - учредителя Организации Объединенных Наций, призванной бороться за укрепление всеобщего мира и международной безопасности, налаживание сотрудничества и дружественных отношений между народами. Беларусь вышла на международную арену в качестве субъекта международного права, самостоятельного члена международных отношений. 30 августа 1945 г. Президиум Верховного Совета БССР ратифицировал Устав ООН. Делегации БССР с первых дней деятельности ООН принимали активное участие в работе сессий ее Генеральной Ассамблеи, последовательно защищали принципы устава этой международной организации. В результате значительно вырос международный авторитет Беларуси, расширились ее политические и культурные связи. В 1946 г. делегация Беларуси участвовала в работе Парижской мирной конференции. В феврале 1947 г. БССР подписала мирный договор с Болгарией, Италией, Румынией, Венгрией и Финляндией. Правительство республики заключило соглашение с Администрацией помощи и восстановления Объединенных Наций, которая была создана международным сообществом для оказания помощи наиболее потерпевшим в войне странам. В соответствии с ним Беларусь получила до конца 1947 г. оборудования и товаров на 61 млн. долларов, в том числе для восстановления промышленности и сельского хозяйства - на 23,5 млн. долларов. В 1946 г. по инициативе БССР I сессия Генеральной Ассамблеи ООН приняла резолюцию о выдаче и наказании военных преступников. Позже при активном участии республики была принята Конвенция о неприменении срока давности к военным преступникам и участникам злодеяний против человечества, согласованы принципы международного сотрудничества применительно к их поиску, аресту, выдаче и наказанию. Делегации Беларуси участвовали в подготовке и подписании конвенций об улучшении судьбы жертв войны и об охране культурных ценностей в случае вооруженного конфликта. Всего с 1944 г. по 1955 г. БССР подписала более 30 международных договоров, соглашений и конвенций по политическим, правовым и другим вопросам. По инициативе СССР, Украины и Беларуси Генеральная Ассамблея ООН неоднократно рассматривала проблемы осуждения подготовки войны рядом западных стран, запрещения атомного оружия, заключения пятью великими державами пакта об укреплении мира и др. Однако западные страны отклоняли эти предложения.

Пасьля верасьня 1939 году ў склад БССР былі далучаныя тэррыторыі Заходняй Беларусі. Зь іх стварылі пяць новых вобласьцяў: Баранавіцкую, Беластоцкую, Берасьцейскую, Вялейскую і Пінскую.

Утварылася беларуска-нямецкая мяжа, якая праходзіла каля гораду Астраленка.

Згодна з падпісанай 16 жніўня 1945 году паміж СССР і Польшчай дамоваю аб дзяржаўнай граніцы — Польшчы перадаваліся 17 раёнаў Беластоцкай вобласці БССР разам зь Беластокам і 3 раёны Берасьцейскай вобласьці, дзе жыла значная колькасць палякаў[2]

31 снежня 1945 г. савецка-польскі дагавор аб мяжы быў вынесены на паседжанне сесіі КРН і аднагалосна прыняты без абмеркавання. 13 студзеня 1946 г. закон ратыфікаваў Вярхоўны Савет СССР [27]. 4 лютага ў Варшаве Надзвычайны і паўнамоцны пасол СССР у Польшчы В. Лебедзеў і міністр замежных спраў Польскай рэспублікі В. Жымоўскі абмяняліся ратыфікацыйнымі граматамі дагавора паміж СССР і Польскай рэспублікай аб савецка-польскай мяжы [28]. Такім чынам, усе юрыдычныя фармальнасці былі выкананы, і бакі маглі распачаць працэс дэмаркацыі савецка-польскай мяжы.

Новая граніца на значнай частцы адцінку прайшла простай лініяй. Вёскі, што знаходзіліся пры лініі граніцы з савецкага боку, зносіліся для ўзьвядзеньні кантрольнай паласы (Калёнія Ізаака, Чарнаўшчызна[3]).

У 1946 годзе падчас ўдакладненьня дзяржаўнай граніцы СССР і ПНР са складу Гарадзенскага раёну на карысьць ПНР былі перададзены вёскі Клімаўка, Мінкаўцы, Номікі, Такі, Толчы, Шымакі[3], са складу Сапоцкінскага раёну — вёскі Тадоркаўцы і Хварасьцяны[3].

Пасьля гэтага і да цяперашняга часу граніца паміж Польшчай і Беларусьсю не мянялася.

6 ліпеня 1945 году паміж Часавым урадам нацыянальнага адзінства і ўрадам СССР была складзена дамова пра абмен насельніцтвам паміж Польшчаю і СССР: асобы польскай і габрэйскай нацыянальнасьці, якія былі грамадзянамі даваеннае Польшчы і што пражываюць у СССР атрымалі права на выезд у Польшчу, а асобы расейскай, украінскай, беларускай, русінскай і летувіскай нацыянальнасьцяў, якія пражываюць на тэрыторыі Польшчы, павінны былі перасяліцца ў СССР. Па стане на 31 кастрычніка 1946 г. з Польшчы ў СССР перасялілася каля 518 тыс. чал., а з СССР у Польшчу — каля 1090 тыс. чал. (па іншых зьвестках, 1526 тыс. чал.)[3] Польшча стала монанацыянальнаю дзяржаваю.

 

32? 27 мерапрыемствамі па пашырэнні сацыяльнай базы новай улады рэпрэсіўны апарат сталінскай дык-татуры ўзмоцнена выкарчоўваў ворагаў народа, выкараняў перажыткі і іншадумства сярод насельніцтва. Адразу пасля ўступлення Чырвонай Арміі на тэрыторыі Заходняй Беларусі пачаліся палітычныя рэпрэсіі. На 22 кастрычніка было арыштавана 4315 памешчыкаў, капіталістаў, прадстаўнікоў былой польскай адміністрацыіі, паліцэйскіх, кіраўнікоў палітычных партый і арганізацый. Па рашэнні НКУС СССР па справах ваеннапалонных і арыштаваных у красавіку – маі 1940 г. былі расстраляны 21 857 чалавек, у тым ліку 14 700 тых, хто знаходзіўся ў лагерах для ваеннапалонных у Казельску, Старабельску, Асташкаве, і 7305 – у іншых лагерах і турмах Заходняй Беларусі і Заходняй Ўкраіны. 5 снежня 1939 г. СНК СССР прыняў сакрэтную пастанову аб высяленні з заходніх абласцей Ўкраіны і Беларусі асаднікаў і работнікаў лясной аховы. У перыяд першай дэпартацыі СЮ лютага 1940 г., у якой удзельнічала 16 279 чалавек аператыўна-каманднага саставу, было рэпрэсіра-вана 9584 гаспадаркі 50 732 чалавекі. У красавіку было рэпрэсіравана 26 777 чалавек. 29 чэрвеня 1940 г. органы НКУС БССР правялі трэцюю аперацыю, на гэты раз па высяленні бежанцаў з заходніх абласцей. У гэты дзень было рэпрэсіравана і пагружана ў вагоны 747 сямей 22 879 чалавек. У 1939 – 1941 гг. на тэрыторыі заходніх абласцей існавалі польскія падпольныя арганізацыі Саюз барацьбы за незалежнасць Полыпчы, Саюз узброенай барацьбы, Саюз польскіх патрыётаў, Стральцы, Сокал, Вызваленцы, Партызанка і інш. Яны назапашвалі зброю, мелі радыёпрыёмнікі, пісалі і распаўсюджвалі антысавецкія лістоўкі, у якіх заклікалі палякаў да супраціўлення акулантам-бальшавікам, да падрыхтоўкі ўзброенага паўстання за аднаўленне Польшчы, у складзе якой яны бачылі і Заходнюю Беларусь. За перыяд з кастрычніка 1939 г. па ліпень 1940 г. было раскрыта і ліквідавана 109 падпольных арганізацый, якія абядноўвалі 3231 чалавека. У гэты час былі арыштаваны 5587 членаў партыі ППС, Бунда, Стронніцтва народова, ПОВ і інш. У ноч з 19 на 20 чэрвеня 1941 г. была праведзена аперацыя па арышце ўдзельнікаў паўстанцкіх арганізацый і выяўленні членаў іх сямей. Усяго было рэпрэсіравана 24 412 чалавек. Такім чынам, з кастрычніка 1939 г. па 20 чэрвеня 1941 г. ў заходніх абласцях Беларусі было рэпрэсіравана за выключэннем ваеннапалонных больш ЯК 125 ТЫС. чалавек. Узяднанне Заходняй Беларусі з БССР было актам гістарычнай справядлівасці. Яно паклала канец падзелу Беларусі, аднавіла яе тэрытарыяльную цэласнасць, узяд-нала беларускі народ у адзіную сямю. Нягледзячы на камандна-адміністрацыйную сістэму, заходнія вобласці БССР за 1 год і 9 месяцаў з моманту ўзяднання зрабілі значны крок у сацыяльна-эканамічным развіцці і ажыц-цяўленні культурных пераўтварэнняў.

 

35. 29. Грамадска-палітычнае жыццё. Дзейнасць партыйных, савецкіх, камсамольскіх, прафсаюзных арганізацый (сярэдзіна 1950-х – 1980-я гг.).

Смерць І. В. Сталіна (5 сакавіка 1953 г.) падштурхнула даўно наспеўшы працэс абнаўлення грамадства. Ён закрануў усе сферы жыцця – палітычную, эканамічную, сацыяльную, духоўную. «Хрушчоўская адліга», ХХ з'езд КПСС /1956 г./ з яго выкрываннямі культу асобы выклікалі глыбокія змены ў грамадска-палітычнай свядомасці.Пасля ХХ з'езд КПСС на Беларусі пачалася рэабілітацыя ахвяр сталінскіх рэпрэсій. З 1956 па 1962г. у рэспубліцы было рэабілітавана 29 012 чалавек. Лінію ХХ з'езда партыі на выкрыццё культу асобы прадоўжыў ХХІІ з'езд КПСС /1961 г./. Але ў свядомасці многіх людзей ідэалогія сталіншчыны яшчэ засталася на доўгія гады.Рабіліся захады па абнаўленні адміністрацыйна – каманднай сістэмы. Так, у другой палове 50-х гг. былі пашыраны правы саюзных рэспублік. У іх распараджэнне перадаваліся многія прадпраемства і арганізацыі, якія ранней непасрэдна падпарадкоўваліся саюзным міністэрствам. Пашыраліся законадаўчыя правы саюзных рэспублік. У іх кампетэнцыю ўвайшло прыняццё грамадзянскага, крымінальнага і працэсуальнага кодаксаў. Закон Вярхоўнага Савета СССР ад 11 сакавіка 1957 г. даваў права самім рэспублікам вырашаць пытанні абласнога і краявога адміністратыўна – тэрытарыяльнага будаўніцтва.У 1957 г. у СССР была ажыццеўлена перабудова кіравання прамысловасцю и будаўництвам. Змест сістэмы міністэрстваў, арганізаваных па галіновым прынцыпе, для кіраўніцтва народнай гаспадаркай была створана сістэма саўнаргасаў, пабудаваных на тэрытарыяльнай аснове. У 1965 г. саўнаргасы былі скасаваны. Замест іх зноў пачалі стварацца агульнасаюзныя, саюзна – рэспубліканскія і рэспубліканскія галіновыя міністэрствы і ведамствы.З адстаўкай М.С. Хрушчова завяршыўся перыяд рэформ другой паловы 50-х – першай паловы 60-х гг.У той час, з ліпеня 1956 г. па сакавік 1965 г., партыйную арганізацыю Беларусі ўзначальваў К.Т. Мазураў. Гэта быў палітычны дзеяч, які нярэдка меў сваю пазіцыю па прынцыпова важных пытаннях і не ва усіх новаўвядзеннях падтрымліваў лінію центра.Кастрычніцкі /1964 г./ пленум ЦК КПСС абраў першым сакратаром партыі Л.І. Брэжнева (з 1966 г. – генеральны сакратар ЦК КПСС). Пры ім партыя ўмацоўвала сябе як вядучае звяно адміністратыўна – каманднай сістэмы. Завяршыла гэту палітыку замацаваная ў 6 –ым артыкуле Канстытуціі СССР, прынятай ў 1977 г.. палажэнне аб кіруючай ролі КПСС у грамадстве. Рэальная паўната ўлады знаходзілася ў руках партыйных органаў.Першым сакратаром ЦК КПБ з 1965 па 1980 гг. з'яўляўся П.М. Машэраў. Яго высокі аўтарытэт, кампетэнтнасць, уважлівыя адносіны да людзей, іх лёсу, сціплы вобраз асабістага жыцця вызначалі Пятра Міронавіча, нягледзячы на існуючаю тады сістэму кіравання, як чалавека дэмактатычнага складу.Пэўную ролю ў палітычнай структуры і жыцці грамадства адыгралі прафсаюзы і камсамол. Аднак іх дзейнасць была заарганізавана, цантралізавана і паступова пачала пакідаць усё меньш месца для ініцыятывы асабістага чалавека, актыўнасць іх членаў усё больш і больш фармалізавалася. Колькасць членаў прафсаюзаў узрасла з 350 тыс. у пасляваенны час, да 5 млн. у сярэдзіне 1980-х гг, членаў ЛКСМБ адпаведна з 200 тыс. да 1,5 млн. чалавек.Адміністратыўныя метады кіравання не спрыялі дынамічнаму развіццю грамдства. Пачатак пошукаў выхаду з такога становішча быў зроблены пасля лістападаўскага (1982г.) пленума ЦК КПСС, які выбраў Ю.У. Андропава генеральным сакратаром ЦК КПСС. Аднак пасля смерці Андропова ў лютым 1964 г. на пасаду генеральнага сакратара ЦК КПСС быў абраны К.У. Чарненка, які стаў звяртаць дзейнасць партыі і савецкіх органаў улады да часоў Л. Брэжнева. Гэтыя змены палітыкі на саюзным узроўні адлюстроўваліся і ў Беларусі.

Такім чынам, грамадска-палітычнае жыццё Беларусі ў другой палове 50-х першай палове 80-х гг. было неадназначным і супярэчным. У сярэдзіне 80-х усё вастрэй адчувалася неабходнасць пераадоляння негатыўных з'яў, маральнага ачышчэння і абнаўлення грамдства.

30 Пад час сямігодкі (1959-1965 гг.) хуткае развіццё павінна была атрымаць хімічная прамысловасць (асабліва вытворчасці мінеральных угнаенняў). Быў уведзены першы Салігорскі калійны камбінат, будаваліся другі і трэці камбінаты, азотна-тукавы завод у Гродна, суперфасфатны ў Гомелі. Пабудаваныя комплекс Светлагорскага завода штучнага валакна, Магілёўскі камбінат па вытворчасці лаўсану, Новаполацкі нафтаперапрацоўчы завод, Пінскі завод штучнай скуры, Лідскі завод па вытворчасці лакаў і фарбаў. Удзельная вага хімічнай прамысловасці ў вытворчых фондах прамысловасці Беларусі падвоілася. Апераджальнае развіццё атрымалі новыя неметалаёмістыя галіны – прыборабудаванне і электроніка, высокія тэмпы развіцця захавала машынабудаванне і металаапрацоўка.

Адбылося павелічэнне ў паліўным балансе долі нафты і прыроднага газу. Спрыяла гэтаму адкрыццё Рэчыцкага радовішча нафты і пачатак у 1964 г. прамысловай здабычы нафты ў БССР. Пачалася газіфікацыя кватэр у гарадах і на вёсцы.Вераснёўскі (1965 г.) пленум ЦК КПСС прыняў пастанову “Аб паляпшэнні кіравання прамысловасцю, удасканаленні планавання і ўзмацненні эканамічнага стымулявання прамысловай вытворчасці”. Удасканальвалася сістэма планавання ў прамысловасці, скарачаліся планавыя паказчыкі. Асноўным зараз лічыўся аб’ём рэалізаванай прадукцыі, а не аб’ём валавай прадукцыі. Уводзіўся гаспадарчы разлік. Прадпрыемствам дазвалялася: самастойна распараджацца часткай прыбытку. Былі адноўлены міністэрствы па галінах прамысловасці, якія неслі адказнасць за стан галіны, высокі тэхнічны ўзровень прадукцыі, увядзенне стандартызацыі і ўніфікацыі вырабаў, укараненне НТР у вытворчасць.

Першыя гады рэформы эканоміка станоўча адрэагавала на мерапрыемствы ўрада. Але паступова палітычная сітуацыя мянялася, згортваліся дэмакратычныя працэсы ў грамадстве, адначасова згортвалася і эканамічная рэформа. Гэта прывяло да стагнацыі, застою, а потым да самога крызісу.

У пачатку 70-х гг., з узмацненнем кансерватыўнай плыні ў кіраўніцтве партыі, пачалося згортванне гаспадарчай рэформы. Гэта адбілася на тэмпах росту асноўных эканамічных паказчыкаў, аднак планы дзевятай (1971-1975 гг.), дзесятай (1976-1980 гг.) і адзінаццатай (1981-1985 гг.) пяцігодак выконваліся.

За годы пяцігодак было ўведзена 170 буйных прадпрыемстваў, у тым ліку шынны камбінат у Бабруйску, нафтаперапрацоўчы завод у Мазыры, металургічны ў Жлобіне, сінтэтычных валокнаў у Гродна, інструментальны ў Оршы, чацвёрты калійны камбінат у Салігорску, дзесяткі прадпрыемстваў лёгкай і харчовай прамысловасці. Прадукцыя прамысловасці Беларусі ў 1985 г. павялічылася больш чым у 3 разы (ад 1970 г.), вытворчасць сродкаў вытворчасці ў 3,3 разоў, прадметаў спажывання ў 2,6 разоў. Валавы грамадскі прадукт і нацыянальны даход узрос у 2,5 разоў (гэта адзін з самых высокіх паказчыкаў у СССР).

 

 

39. 31. Развіццё сельскай гаспадаркі (сярэдзіна 1950-х – 1980-я гг.). Рэформа 1965 г. у сельскай гаспадарцы і яе ажыццяўленне ў Беларусі.

Са зменай кіраўніцтва СССР ў 1953 годзе пачалі прымацца меры па паляпшэнню сітуацыі ў сельскай гаспадарцы: былі павялічаны закупачныя цэны і вытворчасць сельскагаспадарчай тэхнікі, спісана запазычанасць з калгасаў, а самае галоўнае - змененая сістэма падаткаабкладання асабістага надзела селяніна - пачалі плаціць з памеру зямельнай плошчы, а не з таго, што на ёй вырошчваць. Гэта, безумоўна, мела станоўчы вынік.

З 1953 па 1958 г. павялічылася вытворчасць сельскагаспадарчай прадукцыі. Тут мелі найбольшае значэнне стымуляванне калгасна-саўгаснай вытворчасці, зьніжэньне падаткаў з аднаасобных гаспадарак.

Да пачатку 60-х гг. назіраецца зніжэнне ўраджайнасці сельскагаспадарчай прадукцыі, павялічваецца яе сабекошт. Каб выканаць даваенныя ў тонах паказчыкі, у многіх калгасах і саўгасах пашыраюць пасевы менш каштоўных збожжавых і зернебабовых культур за кошт грэчкі. Былі вычарпаныя і магчымасці нарошчвання жывёлагадоўчай прадукцыі шляхам росту пагалоўя. На становішчы спраў у сельскай гаспадарцы Беларусі ў першай палове 60-х гг. у значнай ступені адбілася паспешнасць у рэарганізацыі МТС. Большасць калгасаў, не маючы магчымасці выкупіць адразу ўсю тэхніку, вымушана было пазычаць грошы ў дзяржавы. Істотную небяспеку для сельскай гаспадаркі ўяўляла таксама кампанія па ліквідацыі асабістых гаспадарак, што разгарнулася пад лозунгам пераходу да камунізму.

Вызначаўся шэраг мерапрыемстваў па стымуляванню калгасна-саўгаснай вытворчасці. Была спісана запазычанасць за набытую ў крэдыт тэхніку, змененая сістэма падаходнага абкладання калгасаў, істотна знізіць іх фінансавыя абавязацельствы перад дзяржавай. Значная частка калгасаў цалкам вызвалілася ад выплаты падаткаў. Зацвярджаліся пяцігадовыя планы закупкі сельскагаспадарчай прадукцыі. Той яе часткай, якая заставалася пасля выканання дзяржаўнага плана, распараджаліся калгасы і саўгасы.

Быў вызначаны курс на спецыялізацыю і канцэнтрацыю жывёлагадоўлі. Аднак пры будаўніцтве адкормачных комплексаў з самага пачатку не звярталі ўвагі на экалагічныя праблемы. У шэрагу раёнаў рэспублікі спецыялізацыя жывёлагадоўлі выраблялася без уліку прыродна-эканамічных умоў кожнай гаспадаркі, без адпаведнай падрыхтоўкі, дыктавалася зверху.

У 1970 г. 80% таварнай прадукцыі саўгасаў і больш за 60% гэтай прадукцыі калгасаў складала жывёлагадоўчая. Адной з прычын яе нізкай рэнтабельнасці была перш за ўсё недахоп фуражнага збожжа. Таму важнае значэнне набывала спецыялізацыя ў насенняводстве. Пашыраліся пасевы тэхнічных культур, асабліва лёну. Вынікам з'явілася істотнае (амаль у два разы) павышэнне вытворчасці сельскагаспадарчай прадукцыі.

З сярэдзіны 70-х гг. паступова складвалася неўспрымальнасць калгасна-саўгаснай сістэмы да радыкальных зменаў. Безгаспадарчасць, адсутнасць ініцыятывы станавіліся характэрнымі рысамі дзейнасці большасці сельскагаспадарчых калектываў.

Адчужэнне працаўніка ад зямлі і вынікаў сваёй працы паскорыла працэс міграцыі з вёскі ў горад. З 1970 па 1984. сельскае насельніцтва ў БССР зменшылася амаль у 1,5 разы.

Небяспечныя тэндэнцыі, якія выявіліся ў канцы 70 - пачатку 80-х гг., Працягвалі дзейнічаць. Ўзрастала сабекошт прадукцыі жывёлагадоўлі (з 1971 па 1984 г. амаль у два разы).га крызісу.

 

На прыканцы сямігодкі (1959-1965 гг.) адбылася змена кіраўніцтва краіны. З-за пралікаў быў адхілены ад кіравання краінай Н.Хрушчоў, а ў кастрычніку 1964 г. Першым сакратаром ЦК КПСС быў абраны Л.І.Брэжнеў, Старшынёй СМ СССР быў прызначаны А.М.Касыгін. Апошні пачаў рэфармаванне гаспадаркі.

Вераснёўскі (1965 г.) пленум ЦК КПСС прыняў пастанову “Аб паляпшэнні кіравання прамысловасцю, удасканаленні планавання і ўзмацненні эканамічнага стымулявання прамысловай вытворчасці”. Удасканальвалася сістэма планавання ў прамысловасці, скарачаліся планавыя паказчыкі. Асноўным зараз лічыўся аб’ём рэалізаванай прадукцыі, а не аб’ём валавай прадукцыі. Уводзіўся гаспадарчы разлік. Прадпрыемствам дазвалялася: самастойна распараджацца часткай прыбытку. Былі адноўлены міністэрствы па галінах прамысловасці, якія неслі адказнасць за стан галіны, высокі тэхнічны ўзровень прадукцыі, увядзенне стандартызацыі і ўніфікацыі вырабаў, укараненне НТР у вытворчасць.

Першыя гады рэформы эканоміка станоўча адрэагавала на мерапрыемствы ўрада. Але паступова палітычная сітуацыя мянялася, згортваліся дэмакратычныя працэсы ў грамадстве, адначасова згортвалася і эканамічная рэформа. Гэта прывяло да стагнацыі, застою, а потым да само На працягу перыяду 50-80-х гадоў становішча сельскай гаспадаркі заставалася цяжкім. І не толькі па прычыне велізарных страт у гады вайны.

 

41? 32. Сацыяльная палітыка і яе ажыццяўленне ў Беларусі (сярэдзіна 1950-х – 1980-я гг.).

После обновления народного хозяйства в первые послевоенных годы перед экономикой СССР, в том числе и нашей республикой, стали новые задачи, основными среди которых были: повышение материального и культурного уровня жизни советского народа и активное включение в НТР.

Курс на ликвидацию авторитарного режима культа личности Сталина, на демократизацию общества, который начал проводиться после смерти Сталина, потребовал в свою очередь пересмотра экономической политики, ее гуманизацию, ориентацию на улучшение условий жизни людей.

В 50-60-е годы повышение благосостояния народа и развитие социальной сферы осуществлялось в следующих основных формах:

1) повышение реальных доходов населения;

2) усовершенствование социального обеспечения;

3) развитие торговли и бытового обслуживания;

4) ускорение жилищного строительства;

5) улучшение охраны здоровья.

В повышении реальных доходов населения значительную роль в те годы сыграло понижение розничных цен на продукты питания и промышленные товары.. У 50-60-е годы систематически снижались налоги. Снижение розничных цен и снижение налогов положительно повлияло на повышение реальных доходов населения. Реальное повышение доходов населения осуществлялось и за счет общественных фондов, из которых государство оплачивало 2/3 расходов на жилье, пенсии, образование, медицинское обслуживание содержание детских дошкольных учреждений, библиотек, клубов, домов отдыха, санаториев и т.д.

В БССР стало быстрое развитие в 50-60-е годы сферы обслуживания, которая включала в себя торговлю, общественное питание, бытовые услуги, жилищно-коммунальное хозяйство, а также охрану здоровья, туризм, спорт, образование и т.д.

Больше внимания стало уделяться строительству и оборудованию предприятий торговли и общественного питания. Особенно быстрыми темпами в эти годы развивалось жилищно-коммунальное строительство, что отыграло значительную роль в повышении материального благосостояния людей и развитию социальной сферы.

В 50-60-е годы значительно улучшилась и охрана здоровья людей. В 1958 году на это дело было израсходовано 112,9 миллионов рублей, что было в два раза больше, чем в 1950 г.

В 70-е годы в производственных отраслях народного хозяйства были установлены новые ставки и оклады. В итоге зарплата рабочих и служащих повысилась на 63% и составила 173 рубля в месяц (по СССР – 190 рублей), оплата труда колхозников – более, чем в 2,7 раза и составила 154 рубля (по СССР – 153 рубля).

Острой оставалась жилищная проблема. Из-за нехватки квартир на многих предприятиях не хватало рабочих, сохранялась высокая текучка кадров, производственные возможности предприятий полностью не использовались.

В запущенном виде оказалась охрана здоровья. Устарела ее материально-техническая база. Перестала повышаться продолжительность жизни в стране.

Подводя итог вышесказанному, надо отметить, что за 50-60-е годы материальный и культурный уровень жизни белорусского народа, состояние социальной сферы улучшились. Эти годы остались в памяти общества как время очевидного улучшения материального благосостояния народа, особенно положение с жильем и в социальной сфере. В 70-80-е годы экономическое развитие СССР (и, как его составляющая, материальное благосостояние народа) шло противоречиво. С одной стороны, материальное благосостояние народа возросло. С другой, было много сложностей. В целом, действующий хозяйственный механизм привел к снижен