Саяси орта 3 страницаСатып алу процесінің келесі кезеңі – туындаған қажеттілікті қанағаттандыратын тауар параметрлерін анықтау. Тауардың қаланатын оңтайлы сипаттамалары мен ерекшеліктері (сапасы, бағасы, функционалдығы, техникалық ерекшеліктері) анықталады. Мұнда 1948 жылы «Дженерал электрик» фирмасымен алғаш рет қолданған функционалдық-кұндық талдауды (ФҚТ) жүргізу маңызды мәнге ие. Бұл әдісті ФҚТ мақсаты – өзінің функционалдық мақсатына сәйкес өнімді аз шығындармен өндіру. Жабдықтаушыларды зерттеу мен іздеуді жабдықтау бөлімі жүргізеді. Бұл кезеңде қолда бар және болуы ықтимал жабдықтаушылардың толық тізімі анықталады. Осы мақсатта жабдықтау шарттары, тауарлар сапасы, қызмет көрсету және баға деңгейлері салыстырылып, талданады. Жабдықтаушылар жайында ақпаратты: өз мағлүматтары, тауарлары мен бағалары туралы мәліметтері бар көтерме саудагерлердің каталогтары, әр түрлі фирмалардың, көрмелер және сауда экспозициялары, анықтамалар, статистикалық деректер, пошта аркылы тікелей хабарландыру, баспасөз хабарламалары (пресс-релиздері), салалық журналдар, журналдар мен газеттердегі жарнама, конференциялар, сауда жасайтын персонал, әріптестер сияқты әр түрлі ақпарат көздерінен алуға болады. Жабдықтаушыларды жылдам әрі тиімді табу үшін тапсырыстарды интернет арқылы беруге болады. Өндірістік мақсатқа арналған тауарларды сатып алу туралы шешім қабылдаудың соңғы кезеңі - жабдықтаушыларды таңдау. Сатып алулар немесе жабдықтау бөлімінің басшылары жабдықтаушыны таңдамас бұрын оларды мынадай белгілері бойынша бағалайды: 1. Жабдықтаушының адалдығы; 2. Сапа, саны және жабдықтау мерзімдері бойынша сатып алушының талаптарын қанағаттандыруға қабілеттілігі; 3. Жабдықтаушының тұрақты қаржылық жағдайы; 4. Жаңа технологияларды қолдану деңгейі; 5. Техникалық күрделі және қымбат тауарларға қатысты өндірістік тәжірибе; 6. Транспорттық факторлар немесе тауардың жолда зақымдалу тәуекелділігі түрғысынан қарағанда қолайлы географиялық орналасуы; 7. Баға; 8. Төлем шарты; 9. Бұрынғы байланыстар; 10. Сервис деңгейі және т.б. Тауарды таңдауда маңызды өлшемдерге ең алдымен, тауардың сапасы, пайдалану сипаттамалары, бағасы және жабдықтаушының сенімділігі жатады. Өнімдер бірін бірі алмастыратындай болса, жабдықтаушыны таңдаудың маңызды факторы - баға болып табылады. Ал басқа жағдайларда бағадан басқа да ерекше мәнге клиенттің шарттарын орындау үлкен маңызға ие болады: өнім белгілі бір сипаттамаға cай болуы, ұйым белгілеген шартта және уақытта жеткізілуі тиіс. Мемлекеттік кәсіпорындар үшін жабдықтаушыны таңдау Қазақстан Республикасының «Мемлекеттік сатып алу туралы» Заңына сәйкес жүзеге асырылады. Кәсіпорындар мемлекеттік сатып алулар жүргізілетіні туралы конкурс жариялайды. Сатыпалынатын жұмыстардың, материалдардың және т.б. толық тізімі мен ерекшеліктері конкурстық құжаттамада көрсетіледі. Жабдықтаушыны түпкілікті таңдау кәсіпорынның алынған тауарларға толығымен қанағаттанғандығын білдірмейді. Кәсіпорын осы кезеңдердің қайсысында дәлсіздіктер жібергенін анықтауы керек. Жабдықтаушыны таңдаған соң жабдықтау шарттары мен мерзімдері және басқа да жағдайлар белгіленген ресми өзара мәмілеге қол қойылады. Жабдықтаушыны таңдау мәмілелері яғни, жабдықтау шарты және мерзімі көрсетілген ресми келіссөздер негізінде тапсырыс беру мерзімі, тапсырысты орындаушының атауы мекен-жайы, тауар сипаттамасы, жеткізу мерзімі, бағасы т.б. да мәліметтері бар тапсырыстар ресімделеді. Маңызды мәмілелер ұзақ келіссөздердің пәні болып табылады, нәтижесінде жан-жақты шарттар жасалады. Тапсырыстың орындалу барысын жабдықтау бөлімі жүзеге асырады. Өнеркәсіптік маркетингте тауарларды сатып алу туралы шешім қабылдау түрі ұжымдық және жекелей болуы мүмкін.Оған тұтынушы-ұйымның жұмыс істеу ерекшелігі, ондағы қабылданған жұмыс әдістері, сатып алынатын тауардың өзгешеліктері де ықпал етеді. Егер өнімді сатып алу туралы шешім алқалы түрде ақылдасып, шешілсе, онда осы процеске қатысушылардың пікіріне келісу талап етіледі. Ол мәселелердің өзара келісіп шешілуі, саудаласу, пікірталас, сендіру сияқты әр түрлі әдістермен жүргізілуі мүмкін. Сатып алу туралы түпкілікті шешім жағдайлық факторларға байланысты. Оларға экономикалық жағдайдың өзгеруі (кеден баждарын енгізу, бағаны мемлекеттік бақылау, инфляция), әлеуметтік жағдайлар (ереуілдер, аштық жариялау), ұйымдық өзгерістер (басқару құрылымын жетілдіру, жұмысшылар санының қысқаруы), саяси (эмбарго енгізу), жабдықтаушылар әрекетіндегі жаңалықтар (баға, қызмет көрсету, өткізу және жылжыту) жатады. Түпкі тұтынушылардың мінез-құлқына қарағанда тұтынушы-ұйымдарда сатып алу туралы шешім қабылдау процесі ұтымды болады. Бұл сатып алу барысының нақты өндіріс қажеттілігіне бағынышты болуымен түсіндіріледі. Шешімдерді белгілі бір психологиялық ерекшеліктерге ие мамандар қабылдайтын болғандықтан, шешім түп ақырына дейін ұтымды бола алмайды. Сатып алу туралы шешім көбіне әр түрлі пікірді ойластыруды талап етеді, мұнда да шешім қабылдауға қатысатын тұлғалардың психологиялық ықпалы шын мәнісінде сезіледі. Оның үстіне, сатып алу туралы процеске қатысатындардың барлығының жеке мотивациясы болады. Тұтынушы-ұйымдар үш түрлі сатып алулармен жұмыс жасайды. Өзгеріссіз сатып алу. Үнемі сатып алынатын, қымбат емес тауарларға қолданылады. Мұндай сатып алулар үйреншікті, сондықтан ұйымдар жабдықтаушыларға қайта тапрыс беруге машықтанған. Мысалы, жиһаз фабрикасы зауыттан бекіткіштер мен бұрандалар алады. Өзгерістері бар жаңғыртып, жетілдірілген (модификацияланған), қайта сатып алулар. Сатып алулар бұрын сатып алған орташа құнды тауарлар бойынша іске асады. Мұндай алулар жабдықтау шартын нақтылауды талап етеді және біршама тәуекелге ие. Сатып алуға қатысушылардың пікірі мақұлданып, жүзеге асады. Жаңа сатып алулар. Кәсіпорын үшін тәуекел деңгейі жоғары қымбат тауарлар үшін қолданылады. Мүндай сатып алулар шешім қабылдауға едәуір уақыт талап етеді, өйткені тәуекел деңгейі өте жоғары. Мысалы, металлургиялық комбинат үшін прокат станын салу. 3. Өндірістік мақсатқа арналған тауарларды сатып алушыларға әсер ететін факторлар Өндірістік мақсатқа арналған тауарларды сатып алу туралы шешім қабылдауда қоршаған орта, ұйымдық, тұлғааралық және жекелей факторлар әсер етеді. Қоршаған орта факторларына: экономикалық (алғашқы сұраныс деңгейі, несие үшін процент, жабдықтау шарты т.б.) саясат, ҒТП, бәсекелестік, кросс-мәдени факторлары жатады. Экономикалық факторлардың әсері ең алдымен мыналардан көрінеді: сатып алушы төмен баға ұсынатын немесе сапалы тауар өндіретін, не болмаса жақсы сервис пен жабдықтаудың қолайлы жағдайын тудыра алатын экономикалық даму келешегі зор жабдықтаушыны қалайды. Өнімді жабдықтау ceбебі бойынша өзара іскерлік қарым-қатынас орнататын елдің келіссөз жүргізу стильдері мен ерекшеліктерін білу қажет.Мысалы, еуропалықтар американдықтарға қарағанда ресмижағдай мен атаққа мән береді. Жапонияда өзара сенім негізінде жеке қарым-қатынастар орнату – сатушы мен сатыпалушы арасындағы ұтымды қатынастардың алғышарты болып табылады. Мысалы, жапондықтар үшін келіссөз жүргізу – ұжымда бұрын қабылданған шешімді бекіту. Ал американдықтар үшін келіссөздер – сауда жасау мүмкіндігі болыптабылса, жапондықтар бұған дайын болмауы мүмкін. Сонымен қатар жапон дәстүрі бойынша келіссөз кезіндеоның шарттарынан бірден бас тартуға болмайды. Жапонияда іс жүзінде «жоқ» деген сөзді айтпайды, бұл сөзді намысқа тию деп санайды. Қарсы болған күннің өзінде жапондық «жоқ» деген сөздің орнына «мұны жасау өте қиын» деп жауап қатады. Өндірістік мақсатқа арналған тауарларды сатып алушыларға ұйымдық, тұлғааралық және тұлғалық; факторлар әсер етеді. Ұйымдық факторлар – бұл ұйымның мақсаттары мен саясаты, жұмыс тәсілі, ұйымдық құрылымы, басқарудың қабылданған түрі. Осылайша, қабылданған шешімге материалдық-техникалық қамтамасыз ету бөлімінің статусы, жабдықтаушылармен ұзақ мерзімді мәмілелердің бар болуы, және Интернеттің, өндіріс пен жабдықтауды дәл уақытында орындайтын қазіргі заманғы инновациялық технология (lust in Time), Канбан, ФҚТ (ФСА), сапалы толық бақылау болуы әсер етеді. Мысалы, өндіріс пен жабдықтаудың дәл уақытылы жүйесі дегеніміз – материалдар мен қосалқы бөлшектерді клиенттің зауытына өндіріске қажет шақта жеткізу. Мұндай жағдайда материалды қоймада сақтаудың қажеті жоқ. Осы жүйемен толық жұмыс істейтін «Toyota» компаниясында 250-ден аспайтын жабдықтаушы болса, мұндай жүйені толық қолданбайтын «General Motors» компаниясының 3,5 мыңнан астам жабдықтаушылары бар. lust in Time жүйесі жабдықтау мен тапсырыс арасындағы шығындарды төмендетуге мүмкіндік беретін жабдықтаушылар мен тұтынушының өндірістік циклдерінің тығыз үйлесуін талап етеді. Сонымен қатар, ұйым құрылымы да аса маңызды. Орталықтандырылған бюрократиялық ұйымдар негізінен сатып алудың ескі әдісін пайдалануды ұнатады және жаңа тауарлар немесе жабдықтаушыларды қарастыруға бейімделген. Шешім қабылдаудың ашық түрін ұстанатын фирмалар жаңа тауарлар мен жабдықтаушыларды ынталандыруға тырысады. Қазақстанда өндірістік мақсатқа арналған тауарларды сатып алу кезінде лизингті белсенді пайдалана бастады. Лизинг объектілеріне: басу машиналарынан бастап электростанцияларға дейін, ұшақтан бастап, ауыл шаруашылығына қажет техникалар, пішен шабатын машиналарға дейін және т.б. құралдар жатады. Лизинг – бұл сату-сатып алумен, жалға бepу және несиемен байланысты экономикалық және заңды қатынастар кешені. Мұнда лизинг беруші өзіндік және тартылған қаражаты есебінен өз меншігіне ұзақ мерзімді тұтыну тауарларын және инвестициялық тауарларды сатып алып, олар лизинг алушыға нақты төлемге және мерзімге уақытша пайдалануға береді. Қазақстандық компаниялардың ұсынатын лизинг нобайының ресейлікке қарағанда артықшылықтары бар. Ресейде ауыл шаруашылық техникасы 5 жылға пайдалануға берілсе, Қазақстанда 7 жылға беріледі. Елімізде қуатты лизингтік компания «ҚазАгроҚаржы» («КазАгроФинанс») шаруа қожалықтарына, өндірістік кооперативтерге және басқа өндірушілерге ауыл шаруашылығы техникасын ұсынады. Компания ассортиментінде отандық ауыл шаруашылықмашина жасаудың ең жақсы үлгілері, (Павлодар трактор шынжыр табанды тракторлары және т.б.) Ресей, AҚШ Бельгия, астық жинау комбайндары, беларустық доңғалақты және шынжыр табанды тракторлар, украиндық тіркемелі егін оратын машиналар, сондай-ақ егін егу және егін егу алдындағы жұмыстарды жүргізу құралдары бар. Павлодар трактор зауытының Т-95,4 тракторын фермер лизингке 2009 ж. дейін жылына 7% төлем жасай отырып, 20 мың долларға сатып алады. Тұлғааралық және жекелей факторларға тиісті өкілеттілік, статус және бедел, сатып алу жөнінде шешім қабылдайтын адамның жасы, білімі және қызметі жатады. Сатыпалу жөніндегі мамандар өз жұмысын ұйымдастыру үшін қилы тәсілдерді ұстанады. Кейбір жоғары білімді жас жабдықтаушылар компьютерге құлай беріледі және жеткізіп берушіні таңдамас бұрын барлық бәсекелес ұсыныстарға мұқият машиналық талдау жасайды. Ескі мектептің өз ісіне мығым «мықтылары» жабдықтаушыларды бір-бірімен қақтығыстырып жүріп-ақ мақсаттарына жетеді. Лекция 6. Маркетинг кешенін әзірлеу. Тауарларды әзірлеу: тауарлар, тауарлық маркалар, орау, көрсетілетін қызметтер 1. Тауар. Тауар түрлерін топтастыру 2. Тауардың өмірлік циклының кезеңдері 3. Тауарлық-маркалық саясат 4. Тауарлық белгілер иелерінің қазақстандық қауымдастығы
Маркетинг кешені 4 құрылымдық компоненттен тұрады: 1. Тауар 2. Баға 3. Тарату әдістері 4. Ынталантыру әдістері Тауар түсініктемесінің саны жеткілікті. Тауар дегеніміз – бұл мұқтаждықты немесе талап-тілекті қанағаттандыратын және нарыққа назар аударту, сатып алу, пайдалану немесе тұтыну үшін ұсынылатын нәрсенің бәрі. Олар объектілер, көрсетілетін қызметтер, орындар, ұйымдар және идеялар болуы мүмкін. Тауарлық бірлік – шаманың, бағаның, сыртқы пішінінің көрсеткіштерімен және басқа да атрибуттарымен сипатталатын ерекшеленген тұтастық. Мысалы, тіс пастасы – тауар, ал "Проктер энд Гембл" фирмасының "Колгейт" пастасының қыспасы, бағасы 190 теңге – тауарлық бірлік. Тауарларды ойлап шығарушылар дайындайды және оны әзірлеген уақытта идеяны 3 деңгейде қабылдау қажет: 1. Ойдағы тауар,бұл деңгейде мына сұрақтарға жауап беріледі: "Сатып алушы нақты нені сатып алады? Сатып алушы қандай мұқтаждықты қанағаттандырады?" Өйткені қандай да болмасын тауар – ол белгілі бір проблеманы шешетін орау арқылы көрсетілетін қызмет. 2. Нақтылы түрінде орындалған тауар,ол бес негізгі сипатымен: сапасының деңгейімен, ерекшеліктер жинағымен, арнайы әшекейленуімен, маркалық атауымен, ерекше орауымен белгіленеді. 3. Нығайтылған немесе кеңейтілген тауар – тауарға қолдау ретінде қосымша көрсетілетін қызметтер мен пайдасын беру. Фирма тауарға үнемі қолдау жасап отыратын тиімді жолдарды іздеуі қажет. Тауарлар әлемі ауқымды және сан алуан, сондықтан онда дұрыс бағыт ұстану үшін оны топтастыруда әртүрлі әрекеттер жасалып жатыр. Тауарларды топтастырудың негізгі түрлері Тауарды пайдалану дәрежесі немесе материалдық қажеттілігі бойынша топтастыру: Ұзақ мерзім пайдаланылатын тауарлар – көп мәрте пайдаланылатын материалдық бұйымдар (тоңазытқыштар, станоктар, киім); Қысқа мерзім пайдаланылатын тауарлар – пайдаланудың бір немесе бірнеше циклі ішінде толық қолданылатын материалдық бұйымдар (отын, жағар май, сыра, тұз, сабын); Көрсетілетін қызметтер – белгілі бір тарап іс-әрекет, басқасына пайда немесе қанағаттандыру түрінде ұсынатын сату объекті (тұрмыс қажетін өтеу ұйымдары, заң және бухгалтерлік кеңсе, банктер). 2. Тауардың өмірлік циклының кезеңдері Тауарлар адамдар сияқты дүниеге келеді және кетеді. Тауардың өмірлік циклының кезеңдеріне көз жүгіртсек, олар алынатын пайдасымен және өткізу көлемімен байланысты. Тауардың өмірлік циклы (ТӨЦ) – сатуды дамыту және пайда алу процесі мынадай төрт негізгі кезеңнен тұрады: • Тауарды нарыққа шығару • Өсу кезеңі • Толысу кезеңі • Құлдырау кезеңі Тауардың өмірлік циклының әрбір кезеңінің маркетинг стратегиясы әртүрлі болып келеді. 1-кезең – зерттеу және әзірлеу кезеңі Тауардың ғұмыры өнім ретінде дүниеге келмей тұрып-ақ идеядан, ойлап шығарудан, әзірлеуден басталады. Бұл кезеңде маркетингтің рөлі идеядан оны бұйымға айналдыру процесімен айқындалады. Бұл үшін тұтынушы маркетингтің көмегімен сол өнімге деген мұқтаждықты зерттейді және болашақ тұтынушының кім болатынын анықтайды. Кәсіпорын үшін тауар шығарудың бұл кезеңі – бұл тек шығындар мен ықтимал болашақ кірістер ғана. Бұл уақытта маркетингтің міндеті – ықтимал тұтынушыларға жаңа идея, іске асырылған идея қандай пайда әкелетінін оларға түсіндіру. 2-кезең – енгізу Өткізу көлемі баяу өседі. Өндірушілер аз, сондықтан олар тауарды шағын партиялармен шығарады. Тауарды нарыққа шығару кезінде шығын көп жұмсалатынына байланысты осы кезеңде пайда болмайды. Ықтимал тұтынушы жаңа тауарға бейқам қарайды, сондықтан тауардың пайдалы қажеттіліктері мен ерекшеліктері жөнінде түрлі ақпарат беру қажет. 3-кезең - өсу Жаңа тауарды тез қабылдау кезеңі. Бұл уақытта жарнаманың көмегі сол – ол нарықта жаңа тауар пайда болғанын тез жариялауы керек. Тауардың сапасы тұрақтанып, оған сұрыныс көбейеді. Тауарды өткізу көлемі мен жалпы пайда тез өсе бастайды. Тауар шығару көлемі өскен сайын шығын азая береді. 4 кезең – толысу Тауар ірі-ірі партиялармен, жақсы жолға қойылған технологиялармен және жоғары сапамен шығарылады. Сату көлемі жоғары нәтижеге жеткенше өседі. Өткізу қарқыны бәсеңдей түсуімен сипатталады. Бұл тауарды сатып алушылардың көпшілігінің қабылдауымен байланысты. Бәсекенің шиеленісуіне байланысты баға төмендейді, соның нәтижесінде пайда мөлшері тұрақтанады немесе тауарды бәсекелесушілерден қорғау үшін шығынның көбеюіне байланысты біршама азаяды. Жарнама назары бұқаралық және керітартпа сатып алушыларға аударылады. Бәсеке нарықтың бір бөлігін сақтап қалу үшін жүргізіледі. Фирма тауарды одан әрі жетілдіруге және жаңа өткізу салаларын іздестіруге тиіс. 5 кезең – құлдырау Тауарды өткізу көлемі күрт төмендеп, пайда азаятын кезеңде тауарлар кейде зиянмен сатылуы да мүмкін. Сұраныс тұрақты түрде төмендейді, өндіріс қуаты артылып қалады. Бәсекелесушілер саны азаяды, өйткені тұтынушылар саны қысқарады, маркетингтік іс-шаралар мен жарнамаға жұмсалатын шығын азаяды. Тауар ғұмырын ұзартудың жолдары: 1. жедел жарнаманы қолдану, тауардың орауын, бағаны және өткізу жүйелерін өзгерту; 2. осы тауарды жақтайтын тұтынушыға жақындап қалған тауарды сату арқылы соңғы пайданы "сығып" алу; 3. тауар шығаруды тоқтатып, оны сатудан бас тарту, бірақ бұған асықпаған жөн. Ең алдымен сатуға сұранысы жоқ осы тауардың партиясынан құтылып алған жөн. 4. маркетинг тауар ғұмырының барлық кезеңінде өндірушіге барынша көп пайда табуына көмектесіп, одан бір сәт қол үзіп қалмауы керек. Егер кәсіпорын өзі шығарған тауарлардың өмір циклында оларды бір-бірімен алмастырып отырмаған болса, сол уақытта ғана оның құлдырауы мүмкін. Өйткені нарықты бір тауармен толықтырғанға дейін келесі, жаңа тауар нарыққа шығарылуы қажет. 3. Тауарлық-маркалық саясат Тауар саясатының маңызды элементтерінің жиынтығы болып оның таңбасы, орауы, атқарылатын қызметі және тауарлық ассортиментін әзірлеу табылады. Марка – ол тауардың атауы, белгілі бір қаріппен жазылған рәмізі, суреті немесе олардың қосындысы. Маркалық атау – ол марканың бір бөлігі, оны айтуға болады және тауардың сапасы жақсы деген ойды білдіреді, мысалы, "Шевроле", "Пума". Маркалық белгі – ол өзге тауардан айыру үшін белгіленген сөзбен, суретпен көлемді етіп бейнеленген марканың бөлігі, эмблемасы. Тауарлық белгі (®, ™) – құқықтық қорғаумен қамтамасыз етілген марка, оның бөлігі. Авторлық қүқық;(©) – әдебиеттік, музыкалық немесе көлемді шығармалардың құрамы мен нысанын басып шығаруға, сатуға және басқадай түрлендіруге өзіндік құқық. Тауарлық номенклатура – нақтылы сатушы мен сатып алушыларға ұсынылатын тауарлардың және тауарлық бірліктердің ассортименттік топтарының жиынтығы. Тауарлық ассортимент – өз араларында қызмет жасауының ұқсастығы бойынша немесе осы бір тұтынушылар тобына сатуына немесе бір диапазон бағалары төңірегіне өте тығыз байланысты тауарлар тобы. Егер фирма өз тауарына маркалық атау беруін шешсе, онда ол келесі шешімдерді қабылдауы тиіс: А) Марканың иесі жөніндегі шешім: • тауар өндіруші маркасының атауымен; • өзінің маркасын иеленуге аламын деген делдалға тауардың берілуімен; • тауардың бір бөлігі өндірушінің маркасымен, келесі бір бөлігі делдал маркасының атауымен шығырылса. Б) Маркалық;Маркалық тауарды әзірлеген уақытта оның сапа деңгейін және басқа тауардың сапасы жөніндегі шешім. да есептелген қабілеті.айырықша белгілері қандай болатынын шешіп алу қажет, өйткені олар мақсатты нарықта марканың айқындамасын тұрақты ұстануды қамтамасыз етеді. Сапа – ол маркалық тауардың өз қызметін орындауға В) Туыстық маркалар жөніндегі шешім. Маркалық атаулар берілуінің мәселесіне 4 көзқарас айқындалған: • жеке маркалық атаулар • барлық тауарларына бір маркалық атау беру • туыстық тауарлар үшін ұжымдық маркалық атау беру • жеке атаулармен үйлестірілген фирманың сауда атауы Г) Марканы пайдалану аясын кеңейту жөніндегі шешім. Тауар үлгісін немесе жаңа тауарды нарыққа шығару кезінде жетістіктерге жеткен маркалық тауарларға мүмкіншілік беру. Д) Көп маркалық көзқарас жөніндегі шешім Көп маркалық көзқарас – ол сатушының бір тауарлық санатта 2 немесе одан да көп маркаларды пайдалануы. Маркалы тауар – бұл жоғары сапалы тауар, сол себептен ол маркаланбаған тауармен салыстырғанда 15-20% жоғары бағаланады. Маркалы тауар бойынша мамандандырылған "Интер-бранд" консалтинг компаниясы 1996 жылы өз зерттеулерінің нәтижелерін жарыққа шығарды, ол бойынша әлемде ең белгілі, ең әйгілі 10 марка бар екен: Макдональс, Дисней, Кока-Кола, Сони, Джиллет, Мерседес-Бенц, Левис, Микрософт, Мальборо. Тауар маркалары санаткерлік меншіктің объектісі болып табылады және "Тауар маркасы, қызмет керсету белгілері мен тауардың шығу тегін білдіретін атаулар туралы" Қазақстан Республикасының заңымен қорғалады.
|
