Етапи становлення психології як науки. Виникнення і розвиток психології в Україні

Дата добавления: 2015-03-11; просмотров: 827

1.Егер адам агзасына куши мен сипаты шамадан тыс коп факторлар асер етсе онда коршаган орта мен адам агзасы ара\гы тепе-тендик бузылып,адам агзасында ауру п.б.Коршаган ортанын факторлары арк адам агзасына тикелей асер етуге б\ды.Мыс,молшерли ж\е белгили жуйеде салкындатылган болме адам агзасын шыныктырады, ондай шыныккан адамдар жогары тыныс алу жолдары аурулары мен жукпалы ауру\мен ауырмайды десе де б\ды.Коршаган ортанын адам агзасына асер ететин факторларынын жаратылысы ж\е асер ету спецификасы ар турли.Барлык экол-к фактор-р 2 топка болинеди:1)абиотикалык-оли табигаттын асер етуине байл атмос\к ауаны,суды,топыракты жаткызуга б\ды.2)биотикалык- тири табигаттын асер етуине байл.Корш ортанын адам денсаулыгына асери физ-к, хим-к,биол-к,псих-к факторга байл.Гигиенанын негизги миндети ол корш ортанын фактор\на гигиеналык негизделген нормативти енгизу.Гигиеналык норматив д\з минималды н\е шектеули сандык корсеткиш туринде корш ортанын жеке болек физ\к,хим\к,биол\к фактор-н косылган молшеринин адам агзасына терис асерин тигизбейтин молшери. Гигиеналык молшердин негизги миндетине мыналар киреди: 1.Жогаргы шектеули рационнын курамы 2.Оптималды ж\е рукрат етилген молшер: микроклимат, жарыктану, кун козин саулелендиру, ультракулгин саулелери, атмосфералык кысым. Корш орта факторлары ж\е корш орра жагдайы тек адам\га асер етип кана коймайды,адам да корш ортагаг оз асерин тигизе алады. Мыс,жумыс ж\е демалыс режимин дурыс уйымдастыру, жуйели тамактану ж\е т.б.

2.Шаруаш\ты ауыз сумен кам\з ету коздерин тандау келеси тартиппен орналасады. 1) Пластаралык кысмды су н\е оны артезианды су дейди. 2) Пластаралык кысымсыз су.3) Жер бети сулары.Ауыз сумен кам-з ету кезинде 2 турли су кози колд.:жер асты сулары ж\е жер усти су коздери.Жер асты сулары 3турге болинеди: топырактык, грунтты,пластаралык.Топыракты су топыракка атмос-к кысым тускенде п.б.ол жер бетинде орнал\ды Жанбыр жауганда,ка еригенде онын молшери кобейеди,ойткени ол жерге синип улгермейди,Грунтты сулар-жер бетине ен жакын орнал\кан су кабаты.Онын астынгаы жагында су откизбейтин кабат б\ды. Грунтты су атмос-к тусимдермен: кар ж\е жанбыр суымен коректенеди.Пластаралык сулар 2ге болинеди: пластаралык кысымды ж\е п-к кысымсыз н\е мундай суды артезиан су д.а. гигиеналык козкарастан ишуге ен колайлы су кози-артезианды су б.с. Ойткени олар жедин терен кабатында орн-кан. Микробтармен ластану каупи жок, хим-к курамы туракты.Жер бети суларына озендер ,колдер,су коймалары жатады.Ашык су коздерин ауыз су ретинде колданар алдында миндетти турде ондеуден ж\е залалсыздандырудан отуи керек. Ашык су хим-к курамы иуракиы емес, аз минерализацияланган асиресе атмос-к тусимдер болган кезде курамы катты озгерди.Еңбек демалысы кезінде санаториялық курорттық емдеумен қам-з етуі қажет.

3. Өндірістегі сауықтыру шараларының маңызы, уларды өндірістен толығымен алып тастау н\е оларды улылығы аз заттармен алып тастау.Алдын алу шаралары ретінде жеке бас гигиенасын сақтаудың маңызы зор.Тамақ ішер, су ішер, темекі шегер алдында қолды, бетті сабындап жуып, ауыз қуысын таза сумен шаю керек.Кейбір өндірістерде жұмысшылырға профилактикалық мақсатта тегін сүт береді. Сүт тағам рационының физиологиялық бағасын көтереді.Ағзаның иммунитеті көтеріледі.Кейбір өндірістердің жұмысшылары үшін профилактикалық тамақтанудың 5 арнайы рационы анықталған.Ол белгілі бір удын ағзаға әсерін шектейді.Профилактикалық тамақтарды жұмысшылар таңғы ас ретінде тегін алады.Жеке қорғаныс ретінде арнайы киімдер киюі қажет. Еңбек гигиенасы дәрігерінің жұмысы жалпы ж\е кәсіптік аурулар анықтау, жыл сайынғы динамика б\ша өндірістегі жарақатттар туралы қорытынды беру, осыны қорытындылай келе өндірістік жанама факторлардан туындайтын ауру себебін анықтау. Дәрігер жұмысы мақсаты аурушандықты төмендету, қауіпсіз еңбек жағдайын жасау. Дәрігер міндеті: жұмысшыларға жоғары деңгейлі мед-қ көмек көрсету, жұмысшылар жағдайын диспансерлік қадағалау, профилактикалық жұмыстар жүргізу, қауіпсіздік шараларын орындауды қадағалау,санитарлық ағарту шараларын ұйымдастыру. Мед-қ текмеріс 2 түрде жүргізіледі.1.Алдын ала тексеру, жұмысқа тұрар алдында тексеру, өндірістегі жұмысты орындар кездегі денсаулық жағдайын қарау, белгілі бір ауру болса, анықтау ж\е жұмысқа алмау. 2. Мезгілдік мед-қ тексеру әр 3-6 ай сайын жылына 1 н\е 2рет тексеру жүргізіледі.Бұл кәсіптік аурулардың п.б. алдын алу үшін жүргізіледі. Еңбектің физиологиялық аспектілері жұмыс орнын құрыл жабдықтарды, машина мен қондырғыларды физиологиялық талаптарға сай орналастыру, физиол-қ негізделген жұмыс ж\е демалыс режимін енгізгу, физиол-қ ауыр дене еңбегін азайту, қимылдау белсенділігін физиол-қ жағынан жеткілікті жұмыспен қам-з ету, миға, анлизаторларға ж\е эмоцияға күш түсетін еңбек қауіптілігн азайту ж\е бір сарынды жұмысты азайту.Еңбек физиол-сы – физиол-ң юір таруы.Ол адам ағзасының жұмыс кезінде функционнальді өзгерістерін зертттеп, жұмыс қабілетін сақтау ж\е оны жоғарлыату, жұмыс процессінің адам денсаулығына теріс әсерінін алдын алуы б\ша шаралар кешенін әзірлейді.

Билет

1.Жел раушаны арқылы ашық атмосферадағы ауаның қозғалысын ,бағытын анықтайды.Оны жарықтың түсү бағытынан бастап анықтайды.Тұрғын бөлменің микроклиматы д-з,сол бөлменің 1ауасының температурасы 2 ауа ылғалдылығы 3 ауа жылдамдығы 4 қабырғаның температурасы.егер турғын уйдің микроклиматы нашар болса,ол ағзаның жалпы әлсіреуіне,жумыс қабілетінің төмендеуіне ,турлі паталогиялық өзгерістер:салқындау немесе дененің қызып кетуіне алып келеді.жылулық комфорт болу ушін бөлменің темп.сы 18-20 С болу керек.Бөлме температурасын термометр, термографпен.ауа ылғалдылығын психрометр,ауа жылдамдығын қанатшалы анамометр қуралдарымен анықтайды.бөлмеде ауа ылғалдылығы нормада 40-60% болуы керек.Ауа қысымы барометрмен өлшенеді.Ауа жылдамдығының қозғалысы анамометрмен өлшейді,ол 0.5м/с-тен жоғары болғанда анықтайды.бұл аспап ауа райын бақылайтын станцияларда қолданылады.

2.компьютермен жумыс істеу кезінде адам денсаулығына шу ,діріл,жылу бөліну ,зиянды заттар,иондаушы сәулелер,жарықтандырудың нашар болуы және т.б.Компьютерлік болмеде шу мен дірілдің көзі болып принтер мен плоттерлер болып табылады. Компьютердің вентиляциясымен электр қуатынан бөлменің температурасының жоғарылауы байқалады. Компьютерлік бөлменің жарықтануы жақсы болуы керек,бөлме жалпылама паталокты жарықтандыру қолданылады.Компьютермен жумыс істеу барысында көз бен экранның арасындағы ара қашықтық 600-700мм ,символдардың биіктігі 3-4мм ,символдардың арасындағы аралық 15-20 мм болуы керек.Жумыс ауқыты 1-2 сағатта 15 минут демалыс болуы қажет.Негізгі көп зағымданатын ағза ретінде көз болып табылады.Ен көп көңіл бөлінетіні көздің аккомодациясына,көз өткірлігіне, көз дің түстің сезімталдығына мән беріледі.

3.Жеке бас гигиенасына мыналар кіреді:күн тәртібі,тамақтану,тері күтімі,ауыз қуысы ,дұрыс киіну,дене тәрбиесі,үйдің санитарлық жағдайы,тұрмыста,еңбек кезінде,дем алу және ұйқы кезінде жеке бас гигиена мәселері. Дене тазалығы дегеніміз – алдымен тері күтімі. Терінің дұрыс күтімі ағзаның қалыпты қызмет атқаруына әсер етеді. Тері алуан түрлі физиологиялық - биологиялық функцияны орындайды. Терінің құрылысы өте күрделі.
Жұмыс жасап, күнделікті тұрмысты шаруамен айналысқан шақта адам терісін кір шалады. Адам терлесе кір теріге жабысып қалып, терінің тыныс алуын қиындатады. Өйткені тері бездері бітеліп қалады. Осыдан барып теріде өтетін физиологиялық - биохимиялық үрдістердің қызметі мүлдем бұзылады. Бітелген май бездеріне жұқпалы ауру тарататын микробтардың енуі фолликулитті туындатады. Микробтар әсерінен терінің бетіндегі органикалық заттар ыдырап, жағымсыз иісті май қышқылы бөлінеді және тері қабынуы – дерматит дерті дамиды. Басқадай іріңді тері аурулары пайда болады. Тәуліктік тері гигиенасы үшін неше түрлі тәсілдер қолданады. Олардың ішінде теріні тазалықта ұстау үшін денені иісі жақсы сабынмен сабындап жуу керек. Қолдағы барлық бактериялардың 90 % тырнақ астында жиналады және оларды тек арнаулы щеткамен ғана тазартуға болады.Тіс және ауыз гигиенасы. Адамның тісі оның негізгі мәшинесі. Өйткені қандай тамақ болсын тіспен шайнап жейді. Тісі жоқ адамның сөзі дұрыс болмайды. Тіс адамның бет әлпетінің сұлулығын қамтамасыз етеді. Тісі түсіп қалу, тісті ауыз қуысының гигиенасын сақтамағандықтан болады. Сондықтан да тіс пен ауыз қуысын ерекше күтімге алған жөн. Тіс және ауыз қуысы күтіміне мына төмендегілер жатады:
1. Белгілі бір дағды бойынша тіс ысқышты пайдаланып, тісті үнемі тазартып отырған жөн. Тіс щеткасының пайдалануға қолайлы болғаны дұрыс. Синтетикалық материалдардан жасалған щеткаларды 3-4 айда ауыстырып отырыңдар;
2. Қызыл иікті де қолмен ысқылап, ерінбей массажды үнемі жасап отырған дұрыс;
3. Тісті төменнен жоғары немесе керісінше тіс тазалаған жөн. Тіс тазалау мерзімі 3-4 минуттан аспауы керек.
4. Тіс тәулігіне екі рет тазартылуы тиіс (таңертең және ұйықтар алдында). Ауыздан жағымсыз иістер шығып тұруы мүмкін. Оны кетіру үшін марганцовканың оның әлсіз ерітіндісімен шайған жақсы нәтиже береді;
5. Тіс щеткаларын сабындап таза сумен мұқият түрде жуып, спиртпен дезинфекциялаған жаман болмайды. Киім – кешек және аяқ киім тазалығы. Адамның барлық денесі, киім – кешегі, аяқ киімі өте келісімді болуы тиіс. Алдымен аяқ киімге көңіл бөлу қажет. Аяқ киімнің әдемі жаңа, киюге өте қолайлы болып, аяқты қыспау керек. Биік өкшелі аяқ киімді киюдің қажеті жоқ. Сол сияқты кроссовкаларды жалпы киюге болмайды. Ол аяқты бұзады, бірнеше аяқ дерттерін аяққа туғызады. Өйткені барлық кроссовкалар синтетикалық материалдан жасалады. Киім жыл мезгіліне және ауа райына сай киілуі керек. Әсіресе балалардың киіміне ерекше көңіл аударған жөн. Тар киім киген қыздардың денесінде «Джинсовый дерматит» деген дерт үнемі тар джинсы киіп жүргендіктен пайда болады. Жұмыс киімдері өте кең болуы керек. Жұмыс киімі мақтадан тігілген болу керек. Синтетикалық киімді жазды күні киюдің қажеті жоқ. Өйткені адам денесінің терлегенде киімге тер сіңбей жұқпалы ауру тарататын микробтардың ұясына айналуы мүмкін.

БИЛЕТ

1. Гигиена-негизги профилак пан ретинде медицинада манызды орын алады.Ол алдын алу багытынын 1-ши кезектилигимен ерекшеленеди. Дамутарихы Гигиенеанаын гылым ретинде дамуы ХІХг аягында ж\е ХХг басында басталды.Б.з.1,5 мын жыл бурын Египетте уйлерди,кошелерди тазарту коныстардлы жинау ж\е оны алып кету оне жеке бас гигиенасын сактау наукасты жекешелеу тагамтану гигиенасы тур ережеси болган.Еж Кытайда жуйели тамактану,дем алу тартиби елди мекенди жоспарлау б\ша талаптар белгили болды.Даригер Авиценна 5 томдык «даригер гылымынын каноны» шыгармасынын гигиена билиминде «Жагымды ауа тур», «Су сапсы тур» макалалар жазган.Ресейде эконм-н,когамнын нашар дамуына байл гигиена оте жай дамыган. ХІХг гигиена кенинен дами бастады ж\е онын дамуына коптеген галымдар Н.И.Пирогов,С.Г.Боткин,А.А.Остроумов ыкпал етти.ССРО да гигиенанын негизин калаушы галымдар А.П.Доброславин ,Ф.Ф.Эрисман,Г.В.Хлопин. Доброславин А.П.(1842-1889) Ресей гигиена кафедрасынын алгаш профессоры.1871 ж Петербургте медицина хирургия академиясында ен алгаш гигиена кафедрасын уйымдастырган ж\е менгерушиси болган.Ен алгаш гигиена панинин лекциялар жинагын шыгарган. Ф.Ф.Эрисман(1842-1915) аигили гигиенист,когам кайраткери.Маскеу университетинде ен алгаш гигиена кафедрасын ж\е Ресейде санитарлык станса ашкан.Жумысшынын жумыс жагдайын зерттеп сол туралы «Мамандык ж\е жумыс истеу гигиенасы» атты енбегин жазган.Хлопин Г.Ф(1868-1929) Ф.Эрисманнын окушысы озинин гылыми тажирибелик жумыстарын корш ортаны зерттеуге арнап,суга,топыракка,ауага зерттеу жургизип ол б\ша адистемелик нускаулар жазган. Гигинанын Казакстанда дамуы 1932 ж Алматы каласында респуб-да 1-ши мед-к институты ашылып,сол жылы гигиена кафедрасы ашылды,онын негизин калаушы Попов Н.П. болды.Кейинирек Карагандынын мемл институты,казак енбек физиологиясы мен гигиенасы гылыми зерттеу институты уйымдастырылды.Оларды гигиена гылымдары-н билимдери б\ша ар турли жоспарлы зерттеулер жургихзилди.

2. Ауа рай белгили аймакта атмос-к жагдайдын кыска мерзим уакытында метеорологиялык фактор-ын биригуимен сипат\ды(кун саулеси,темп-а,жылдамдык,жел багыты,атмос кысым,атмос-н молдирлиги) Ауа райынын озгеруи кезектик ж\е кезектик емес болып 2 болинеди.Кезектик ауа райы жайлап озгереди-1 тауликте.Олфихиологиялык процесстин тауликтик ыргагымен сипат\ды.Кезектик емес озгеру аяк астынан ауа массасынын жылуы мен кун саулесинин белсендилигимен,жердин магниттик аумагынын озгеруимен магнитти желдер,куннин куркиреуи мен сипат\ды.Ауа райнын озгеруи адамнын физиол жагдайына ж\е онын денс\на терис асер етеди.Адам агзасы ар турли реакция береди,Мыс,журек кантамыр ауруымен ауыратындар,гипертония ауыратындар скззимтал болып келеди.Климат-бул белгили бир жерге тан ауа райынын коп жылдык режими.Климат калыптасуына асер ететин факторлар:кун саулеси каркындылыгы, тениздик денгейдин биктиги,сулы жер ауа массасынын жылу ерекшеликтери.Ауа ылгалдылыгына, атмос кысымга,темпер-нын озеруине байл адамнын жог бейимдилиги.Алдын алу: озине демалыс жариялау, дурыс уйыктау, жумыс н\е оку орнын желдету керек Тамак рационын витамин корсеткишинин жогары болуы,

3. Консервилеу- тагамдардын биол багасын,дамдик касиетин сактап, эпидемиялогияык жагынан кауипсиз етип, узак уакытка сенимди сактау.Консервилеу,асиресе жемис-жидек\ди ж\е оларды ондеуден откизгеннен кеинги алынатын тагам\да жыл мезгилина карамастан кез келегн уакытта колд мумкиндик береди.Консервиленген тагам\ды алыс жактарга тасымалдауга,бул тагам ондирилмейтин аймактардын вилеудиция адамдарынын тагамтану рационоында колд мумкиндик береди.Консервилеу тек сапасы жогары тагамдар гана колд.Консервилер кебу,ауа алмасу,жаксы болмаъелерде 0-5 темп\да сакталады.Темп-н курт озгеруин болдырмау керек.Ол консервилердин сыртында су тамшылардын п.б. акелип соктырады.Банкилер ылгалданады.Тамак тагамдарынын сактау мезимин узарту ушин консервилейди.Тамак тагамдарынын сапасын, тагамдык ж\е биол багасын узак уакыт сактау ушин консервилеу адистери колд:1)темп фактор комегимен консервилеу:а.жогары темп комегимен(стерилизация,пастеризация) б)томенги темп комегимен (салкындату, катыру) в)ультра жогары жиликти токтын комегимен; 2) Сусыздандыру комегимен консервилеу:а.атмос кысым комегимен(табиги ж\е жасанды кетиру), в.вакум комегимен (вакуумды,сублимациялы),3)Ортанын касиетин озгерту комегимен:а.осмотикалык кысымнын жогарылату комегимен (туздап, кантпен) б.сутек иондарын концентр жогарылатып концервилеу (маринадтау,ашыту);4)Хим-к заттардын комегимен консервилеу(антисептиктердин, антибиотиктердин, антиокислительдер колд, ягни тотыуга карсы асер ететин заттар колд).5)аралас адис колданып консервилеу (кактау, пресивтеу)

БИЛЕТ

1.Қазіргі кезде Қаз \да өз алдына гигиена мектебі бар.1932 ж Алматы қаласында респуб\да ен бірінші мед\қ институт ашылды.Сол жылы гигиена кафедрасы да ашылды.Осы ғылыми жетістік\ге еңбегі сінген ғалым гигиенистер; К.Р.Амрин,Т.Ш.Шарманов,Б.Е.Алтынбековтың еңбектері зор.Ғылыми бағыттың тағы бір тармақтың жетілуіне қоршаған ортаны қорғау мәселесі адамның өмір сүру сүру ортасы сапасына баға беру Қазақс\ң биогеохим\қ провинциялар\ғы мед\қ,экол\қ мәселе б\ша еліміздің әйгілі ғалым гигиенисті Амрин көптеген зерттеулер жүргізді.Бұл кісі АММИ жалпы гигиена кафедрасын 1980-1994 басқарды. Амрин Қаз\да қорш орта гигиенасың негізін қалаған адам. 1960-1991жж тағам гигиенасы\ң қарқынды даму кезеңі десе де б\ды. Академик Т.Ш.Шарманов біздің елімізде тағам гигиенасы дамуына,гигиенистер мектебін құруда ж\е бұл саланың дамуына баға жетпес еңбек сіңірген.Шарманов- медицина ғылымдары\ң докторы, профессор, Ресей медицина ғылымының ж\е ғылым академиясының академигі, Қазақ тағамтану академисяның ж\е профилактикалық медицина академиясының президенті.Академия-тамақтану физиологиясы мен иммунологиясы,биохимися мен гигиенасының ауқымды мәселелерін қамтыған кешенді зерт\р ж\е Орт Азия Республика\ғы емдәмдік профилактика мен емдәмдік емдеу орталығы б.т.1997 ж бері «здоровье и болезнь» журналының негізін қалаушы ж\е бас редакторы.Ол кісінің жетекшілік етуімен ТМД жерінде теңдесі жоқ балалар тағамының Орталығы құрылды,денс\қ сақтау ісіне балалар тағамының жаңа түрлері мен бірнеше емдік профила\қ тағамдық өнімдер енгізілді.2001 ж еңбек сіңірген қайраткер ж\е ғылым номинациясы б\ша платиналы Тарлан егеменді сыйлығының лауреаты.2005 ж әлемдік денс сақтау ісіне қосқан үлесі үшін ДДҰ\ң Лион Бернард атындағы медалін алды.Оратлық Қаз\ғы ашық су көздерінің санитарлық жағдайын өндірістік қалдық сулары әсері жұмысшылардың ағзасына су ж\е дірілдің алдын алу шараларын анықтауға үлесін қосқан ғылыми жетістіктерге еңбегі сіңген гигиенист Алтынбеков.

2.Климат бұл белгілі бір жерге тән ауа райының көп жылдық режимі. Климаттың қалыптасуына әсер ететін негізгі фактор\ға мыналар жатады: күн сәулесі қарқындылығы, жер беті сипаты, рельефі, теңіз биіктігі, сулы жер,кебу жер т.б. көрсеткіш ауа райы жылжу ерекшеліктері.Жер шары 4климаттық ауданға бөлінеді:суық, салқын, жылы, ыстық.Осы аудан\ң аумағында жергілікті жердің ерекш\не байл оларды аймақ\ға бөледі, әр аймақ өзінің климаттық жағымен ерекш\ді.Бұрынғы ССРО көптеген аймағына суық климаттан салқын климат ортаңғы жолаққа тән,жылы ж\е жұмсақ климат Қырымның оңт жағасына Кавказға тән,ал ыстық климат Орта Азия мен Қаз\ға тән бұлардың жергілікті ерекшеліктеріне теңіз жағас\ғы, өсімдіктер, рельефтер, сол климаттық аймақта сипатын анық\ды.Аклиматизация д\з жаңа климаттық жағдайға қалыптасу, ол күрделі әлеу биол процессс.Акклиматизация процессі басқа климаттық жерге көшкенде н\е уақытша барғанда көңіл аудару керек.Акклиматизация процессі кезінде жеке бас гигиенасы сактаудың,шынығудың, спортпен шұғылданудың ж\е дұрыс тамақтанудың маңызы зор.Жалпы әлеу гигиеналық шаралар маңызды орын алады:елді мекенді ж\е тұрғын үйлерді дұрыс орналастыру, қажетті тағам өнімдері мен ж\е қажетті киіммен жеткілікті мөлшерде қам\з етумен арнайы профилак шаралар: ауру тасымалдаушылармен күрес, солт\те ультракүлгін сәулесімен сәулелендірумен тағамды витаминизациялау.

3. Ауруханада тамақтануды ұйымдастыру. Ауруханада науқасты емдеу үшін 15түрлі диета түрлері қолд-ды. Олар ауру түріне б-сты. Ауруханада емдік тамақты ұйым-ды бақылаудан төендегі мәселелер туындауда: 1)тағамның сапасы,тағамның түр түрін дайындау аура түріне б-сты белгіленген тағам түрінде қол-ну.2)тағамдарды витаминдеу3)тағамды дайындауда сан.технологиялық режимди сақтау.4)тағамдық шикізаттарды сақтауда, тасымалдауда,дайындауда сан.ережелердің толығымен орындалуы. Ауруханада тағам орталық тамақ дайындау орындарында дайындалып,барлық бөлімдерге таратылады.аурухана бөлімдерінде асханалар жұмыс істейді,дайын тағам буфет арқылы таратылады.Бұл жерде тағамдар белгілі бір темп-да сақталады, порцияларға бөлінеді.Кофе шай итмұрын қайнатпасы қайнатылады.Мектеп жасындағы балаларға дұрыс өсіп жетілуі үшін мектепте:танертенгі түскі тамақ бнруді ұйымдастырудың маңызы зор.

Билет

1.Бөлмеде адамдар үнемі болғандықтан ол жердің ауасының физикалық қасиеттері өзгереді:ауа темп.сымен ылғалдылығы көтеріледі.Ауа құрамы адамның тыныс алуы кезінде де өзгереді.Ауада адамның терлеуінен,бөлменің қабырғасында зәк болса,бөлмеде жағымсыз иіс пайда болады.көптеген елді мекендерде тұрмыстатабиғи және жасанды газ қолданады,егер турғын бөлмелерге газ шығатын болса газбен жедел улану болады.Тұрғын үйледе ауа газбен тамақ жасау кезінде ластанады.Жабық бөлмеде егер ауру немесе бактериа тасымалдаушы адам болса,ол жердің ауасында патогенді бактериалар болуы мүмкін.Бұл кезде бөлме эпидемиологиялық жағынан қауіпті болады.Бөлменің ауасы арқылы мына аурулар таралады:Туберкулез ,тымау,қызамық ,қызылша,коклюш,дифтериа,желшешек.

2. Ғимараттар мен үй-жайлардың құрылысына жер учаскесін таңдауға, жобалауға, салуға, реконструкциялауға, жабдықтауға, күтіп-ұстауға және пайдалануға, сумен жабдықтауға, кәріздеуге, жарықтандыруға және желдетуге, жинауға, залалсыздандыруға, тасымалдауға, сақтауға және көмуге, еңбек, тұрмыстық қызмет көрсету, медициналық қамтамасыз ету, тамақтандыру жағдайларына, медициналық мақсаттағы бұйымдарға стерилизациялау және дезинфекциялау жүргізу жағдайларына, денсаулық сақтау объектілеріне санитариялық-эпидемияға қарсы (профилактикалық) іс-шаралар ұйымдастыруға және өткізуге қойылатын санитариялық-эпидемиологиялық талаптарды белгілейді. . Корпустар мен басқа ғимараттар арасындағы арақашықтық күн сәулесінің түсуінің, жарықтандырудың, желдетудің және шудан қорғаудың оңтайлы жағдайларын қамтамасыз етуі тиіс. Тұрғын үй және қоғамдық ғимараттарда мыналарды: пациенттер тәулік бойы болатын стационарды, микробиологиялық (вирусологиялық, паразитологиялық) зертханаларды, магнитті-резонанстық томография бөлімшелерін орналастыруға жол берілмейді.Тұрғын үйдің микроклиматы қалыпты дәрежеде болуы.Үй ішінде жумыс істеуге, демалуға,ұйықтауға толық жағдайы сәйкес келуі керек.

3.Акселерация д-з – балалық кезде немесе жасөспірім кезде психикалық дамудың жылдам дамуы.Физиологиялық тұрғыда акселерация организмнің жылдам дамуы және өсуі ,психиологияда – психологиялық дамып жетілу болып табылады.Децелерация – акселерацияға қарама қарсы процес болып табылады,яғни организмнің немесе органдардың биологиялық,физиологиялық пісіп жетілуінің баяулауы.Бұл процесте 20жастан асқан адамдардың салмағының, кеуде қуысының, бұлшықеттерінің күшінің төмендегенін байқауға болады.Бұл өзгерістер белгілі бір фактордың әсерінен болуы мүмкін:экологиялық фоктор, гендік мутация,әлеуметтік жағдайдың немесе тамақтанудың төмендеуі т.б.Әр баланы медициналық тексеруден кейін 5 топқа бөліп ,біреуіне жатқызып қарастырады:1-топ-сау балалар;2-топ-сау бала, бірақ аурудан кейін функционалды өзгерістері бар балалар;3-топ-созылмалы аурумен ауыратын,өмір сүруге және еңбек етууге бейімделген балалар;4-топ- созылмалы аурумен ауыратын,өмір сүруге және еңбек етууге бейімділігі жоқ балалар;5- топ-декомпенсация- ағза қызметінің бұзылуы анықталған ,1-2- топтағы мүгедектер.

10 билет

1.Микроклимат- шектелген территориялық климаттық ерекшелігін сипаттайды .М:қала,курортты,бөлменің микроклиматы. Жайлы микроклиматта адам жылуды жақсы сезінеді,ОЖЖ оптималді жумыс істейді,дене еңбегі мен оймен жумыс істеу қабілеті жоғары болады. Ауа райының қолайсыздығы адамның денесінің қызуын немесе салқындауына , яғни адамның ағзасында әр түрлі жедел және созылмалы аурулар тудырады. Акклиматизация д-з жаңа климаттық жағдайға қалыптасуы.Бұл басқа климаттық жерге көшкенде немесе уақытша барғанда пайда болады.Акклиматизация процесі кезінде жеке бас гигиенасын сақтаудың, шынығу,спортпен шұғылданудың және дұрыс тамақтанудың маңызы зор. Бөлменің температурасын термометрмен өлшейді. Бөлменің орташа темп-сын 6 нүктеден анықтайды:тігінен 3нүктеде – биіктігі еденнен 0,1;1,5м және бөлменің төбесінен 0,15 м жетпей.6 нуктеде анықталған темп-ны бір-біріне қосып,6 бөледі.

2.Судың сапасын берілген санитарлық нормаларға дейін жеткізу ,су тазарту қондырғылары арқылы жүзеге асырады.Суды тазарту үшін келесі сатылардан өткізеді:мөлждірлендіру,судың коагуляциясы,суды тұндыру,суды сүзу. Ал суды залалсыздандыру арқылы судың құрамындағы микроорганизмді жою болып табылады.суды залалсыздандыру 3 ке бөлінеді: хим-қ, физ-қ, аралас түрі.Хим-қ әдіске-хлорлау, озондау, ауыр металдардың иондарымен өңдеу жатады. Хлорлау – су тазалау стансаларында арнайы қондырғыда хлораторларда жүргізіледі .Ірі су құбырларына газ тәрізді хлор қолданылады,ол қолданылатын жеріне сұйытылған түрде баллондарда жеткізіледі. Хлорлаудың 2 турі қолданылады:нормадағы дозамен хлорлау, суперхлорлау.Хлорды жұту дегеніміз 1дм. куб судың 30 минут хлормен қатынаста болған кезде,органикалық заттардыңтотығуына кеткен хлордың мөлшерін айтамыз. Судың арнайы өңдеу әдістеріне – суды жумсарты, тұщыландыру,фторлау,дефторлау,темірлеу,темірсіздендіру жатады.

3.Өндірістік процестің көбі шумен байланысты.Шу дауыстың жиілігіне байланысты есту қабілетіне теріс әсерін тигізуі мүмкін.Санитарлық нормалар мен ережеге сай оймен атқарылатын жумыс бөлмеде шудың мөлшері50дБ,басқару бөлмесінде 60 дБ,шу шығаратын қондырғылар бар бөлмеде 80-85 дБ көп болмауы керек.Шудың кері әсері ретінде “шумен жарақаттану” есту қабілетінің төмендеуі,кәсіптік кереңдік байқалады.Ол жоғары дәрежелі дыбыстық қысымның әсерінен болады,бұл кезде құлақтың барабан пердесі жарылып кетуі мүмкін.Құлақта ауырлық сезіледі,бас айналады,есту мүшесі зақымдалады.Шудың алдын алу шаралары:технологиялық процесті жақсарту,бөлменің ішінде шудың таралуын азайту,жеке қорғану құралдарын қолдану,гигиеналық нормалау,жұмысшыларды медициналық тексеру.Ультрадыбыс-естілетін жиіліктен 20 кгц жоғары дыбыстардың теңселіп қозғалуы.Ол ауада ,суда ,темірлерде жақсы таралады,таралу жылдамдығы темперадураға байл. Инфрадыбыс – 20 гц-тен төмен диапазондағы дыбыстар.Инфрадыбыс әсерінен адамдарда жумыс қабілеті нашарлайды,жүйке жүйесі,жүрек қан тамыр, тыныс алу жүйесіне әсер етеді. Шудың деңгейін анықтау үшін ИШВ -1аспабы қолд.Шудың күштілігі 115 ДБ асса шудан қорғайтын шлемдер қолданылады