Дәріс тезистері. ?ксикология (грек тілінен, toxicon–у жәнеlogos- өлім)- удың тірі ағзаға әсерінің заңдылықтарын.

Токсикология (грек тілінен, toxicon – у жә неlogos- ө лім)- удың тірі ағ зағ а ә серінің заң дылық тарын оқ ытатын медицинаның бө лімі. У іс жү зінде кез-келген химиялық қ осылыс болуы мү мкін, ағ зағ а тү скен санына байланысты ө мір ү шін қ ауіпті жағ дай туғ ызуы жане ө мірлік маң ызды функциялардың бұ зылыстарын шақ ыруғ а қ абілетті. Заттардың улылығ ы қ анша жоғ ары болса, сонша аз дозада ағ заның ө мірлік ә рекетінің бұ зылысын шақ ырады. Ағ зағ а аз мө лшерде тү сіп, улану шақ ыратын жә не ө лім тудыратын зат у деп аталады.

Қ азіргі заманғ ы ғ ылымның даму этабында, тұ рмыста жә не ө ндірісте қ олданылатын техникалар, қ оршағ ан орта химикаттары адам ү шін қ ауіпті. Қ азіргі уақ ытта 500-ге жуық токсикалық заттар белгілі. Кө пшілік ә лем елдері сияқ ты біздің еліміздің клиникалық практикасында да жедел улану жиі кездеседі. Соң ғ ы жылдары алкогольдік жә не есірткілік заттармен, сонымен қ атар психотропты ә серлі тыныштандырғ ыш заттармен, фосфоорганикалық инсектицидтермен жә не сірке суы эссенциясымен улану жә не ө лім саны артуда. Удың ағ амен ә рекеттесуі салдарынан интоксикация немесе улуну деп аталатын патологиялық жағ дай туады.

Ағ зағ а сырттан тү скен " экзогенді" улармен улану терминологияғ а сә йкес интоксикация деп аталады. Жалпы токсикологияның негізіне токсикологиялық заттардың ағ задағ ы қ озғ алысын: тү су жолын, сің ірілуін, метаболизмін(биотрансформация) жә не шығ арылуын оқ ыту кіреді. Сол себепті токсикологияның бірінші тапсырмасы токсикалық қ асиеті бар химиялық заттардың сипаттамасы жә не оларды табу болып табылады. Удың ағ замен ә рекеттесуін оқ ытатын екі аспект бар. Олар: ағ зағ а зат қ алай ә сер етеді (токсикодинамика) жә не заттармен ағ зада қ андай ө згеріс болады (токсикокинетика). Токсикологияның екіншітапсырмасы оқ ытылатын химиялық заттың токсикалық ә сер зонасын (токсикометрия) анық тау болып табылады.

Уланудың токсикологиялық диагностика зертханасының 3 негізгі бағ ыты бар:

1) Ағ заның биологиялық ортасынан токсикалық затты жедел табуғ а арналғ ан арнайы токсикологиялық зерттеу (сапалық жә не сандық).

2) Қ анның биохимиялық қ ұ рамының патологиялық ө згерісін анық тау мақ сатында арнайы биохимиялық зерттеу жү ргізу.

3) Бауырдың, бү йректің жә не басқ а ағ залар мен жү йелердің функциясының токсикалық зақ ымдалу дә режесін диагностикалауғ а арналғ ан арнайы емес биохимиялық зерттеу.

Ағ заның биологиялық ортасынан (қ ан, зә р, жұ лын-ми сұ йық тығ ы, диализдеуші сұ йық тық тар) токсикалық заттарды минимальды қ ысқ а мерзімде (1-2 сағ ат) жеткілікті дә лділікпен анық тау ү шін химия-токсикологиялық талдауғ а аспаптық экспресс-ә дістер пайдаланылады.

Барлық іс ә рекеттер заң ды жә не заң сыз есірткілік заттар айналысына байланысты бірқ атар заң ды қ ұ жаттармен регламенттеледі. Оларғ а Қ Р-ның қ ылмыстық қ ылмыстық іс жү ргізу кодексі, Қ Р-ның қ ұ кқ ық тық қ аулысы, Қ Р-ның ДСМ жазбалары жә не бұ йрық тары, сонымен қ атар бірқ атар нормативтік қ ұ жаттардың ведомосты (МВД, КНБ) кіреді.

Бө лшектелген ағ залардың химия-токсикологиялық соттық сараптамасы бірнеше жұ рналдардың мә ліметіне сә йкес жә не Қ Р-ның ДСМ 20.12.2004ж. 875/1 бұ йрығ ымен қ абылданғ ан " Соттық -медициналық сараптама жасау жә не ұ йымдастыру ережелері" қ ұ жатына сә йкес жү ргізіледі. Бұ л жұ рналдар сараптау жә не зерттеу регистрациясы жә не соттық -медициналық сарапшы-химиктің зерттеудің жү ргізілуі туралы, аспаптардың жұ мысы, есебі, нә тижесі, этил спиртінің шығ ынын есепке алу жұ рналы, материалдық бағ алау, сандық есебі туралы қ ысқ аша жазылғ ан жұ мыс жұ рналы.