Теле булһа икән таштарҙың...Таллинн ҡалаһының Иҫке ҡала тип аталған ҡәлғә өлөшөнә экскурсия ҡылабыҙ. Яҡташыбыҙ Гөлбоҫтан Ноғоманова (Илеш районынан) гид ролен үтәп, тарих һөйләй. Уның әйтеүенсә, Салауат менән Юлайҙы хәҙер “Толстая Маргарита” тип аталған башняның подвалында тоталар. Әммә һуңынан асыҡланыуынса, пугачевсыларҙың тотолған урыны әле Rivikogn - Дәүләт Йыйылышы урынашҡан “Длинный Герман” башняһы икән. Уйлап ҡараһаң, бында ниндәйҙер мөғжизәле тап килеүме, уртаҡлыҡмы бар. 1773 йылда төҙөлгән башня немец теленән тәржемә иткәндә “доблестный воин” тигәнде аңлата. Диңгеҙ өҫтөнән 100 метр бейеклектә торған башняның 30 метр тәрәнлектәге подвалында тотолған Салауат та шундай түгелме ни?! Ә хәҙер унда һәр таң Эстонияның Дәүләт гимны яңғырай һәм күк-ҡара-аҡ төҫтәге флаг бейеклеккә үрләй. Көн байығанда иһә, “Минең һөйөклө Ватаным” йыры аҫтында төшөрөлә. Әлбиттә, төрлө заманда, төрлө хужалар хакимлыҡ иткәндә бында төрлө флагтар елберҙәй. Әммә 1989 йылдан – Эстонияның Рәсәйҙән бойондороһоҙлоғо тергеҙелгәс, өс төҫлө триколор ҡабат үҙ урынын ала. Ә теге мәлдә... “Толстая Маргарита” башняһына текләп, һүҙһеҙ ҡалғайныҡ. Гүйә, күңелдәр генә һөйләште. Һәр кем үҙенең кисерештәрен сайпылтмаҫҡа тырышты, иң изге тойғолдарҙың ҡайһы берәүҙәрҙең башня таштарынан да ҡатыраҡ, рәхимһеҙерәк күңеленә бәрелеп селпәрәмә килеүенән ҡурҡып, тышҡа сығарырға теләмәне, ахыры. Бары тик эргәләге юлдашыңдың тамағына тығылған төйөндө ауырлыҡ менән йотоп ебәреүен дә ишетерлек тынлыҡ. Йөҙҙәр ҙә етдиләнгәндән-етдиләнә бара. Сәфәр башында уҡ: “Салауатты кем тип ҡарарға? Ул бит юлбаҫар булған...” – тигән фекерен йәшермәүсе бәғзеләр ҙә уйсанлана төшкән...
Эйе, беҙ шул хәләттә теләһә ҡайһы бинаны: “Бында Салауат тотолған”, - тип күрһәтһендәр, быға ышанырға әҙер инек. Әммә тарих күпме генә юл яҙлыҡтырырға, бутарға, батыр менән беҙҙең күңелдәрҙе аймылыштырырға теләһә лә, хәҡиҡәт барыбер тантана итә. Өнһөҙ таштар ғына иһә, быуаттар буйы үҙҙәрендә күпме сер һаҡлап, тора-тора ла, ҡасандыр бер, серҙәрен күтәрә алмайынса ҡолай. Бары Шәхес кенә Хәтер тере саҡта мәңге йәшәй.
|
