Вуглеводний обмін

Дата добавления: 2014-12-06; просмотров: 709

Барлық адам қызметінің облыстарында әртүрлі процестермен басқарылатын, осы немесе басқа функцияларды орындайтын жүйелердің алуан түрлері бар. Алайда, басқару жүйелерінің құрылу принциптері, басқару принциптері заңдар сиқты жалпыға бірдей қасиетке ие болып келеді. Бүгінгі күнде басқару принципінің төрт түрі белгілі:

1. Циклдың тұйықталмағандық принципі.

2. Кері байланыс принципі немесе тұйықталған цикл принципі.

3. Аралас принцип.

4. Адаптивті принципі.

Циклдың тұйықталмағандық принципінің негізі мынада талап етілетін басқару заңы берілетін әсерге сәйкес, тек қана басқару мақсатының негізінде ғана қалыптасады. Берілген принципті жүзеге асыратын басқару, берілетін әсермен басқару деп аталады. Осы принциппен құрылатын жүйе тұйықталмаған және тұйықталған болып келеді.

Тұйықталмаған жүйенің функциональді сызбасы 2- суретінде кескінделген.

2-суреті. Тұйықталмаған жүйенің функциональді сызбасы

Жүйенің элементтері:

БО – басқару объектісі;

БҚ – басқарушы құрылғы;

R – реттеуіш.

Жүйенің координаталары (айнымалылар):

g(t) – жоспарлау әсері;

y(t) – басқарылатын (реттелетін) өлшем;

f(t) –қоздыру әсері;

u(t) – басқарушы әсер.

Басқару объектісі дегеніміз – техникалық құрылғы немесе технологиялық процесс, оның кейбір физикалық өлшемдері өзгермейтін немесе мақсатқа бағытталған өзгертулерге сүйенеді. Жоспарлаушы құрылғы жоспарлаушы әсерді өңдеу арқылы басқару мақсатын құру үшін арналған.

Реттеуіш басқару заңын құру үшін қызмет етеді, соған сәйкес, соңғысын талап етілетін күйге келтіру үшін, басқару объектісіне қойылатын басқарушы әсерді береді.

Жүйенің кіріс өлшемдері болып сәйкесінше жоспарлаушы және қоздырушы әсерлері болып келеді. Жоспарлаушы әсер дегеніміз – басқару мақсаты арқылы анықталатын әсер, сәйкесінше онымен бірге басқарылатын өлшем өзгертілу керек. Қоздырушы әсер сыртқы ортаның басқару объектісіне белгілі-бір әсерді білдіреді, және ереже бойынша, оған теріс ықпал көрсетеді. Объективті түрде бұл әсер тіршілік ететін және кездейсоқ болып бөлінеді. Жүйенің шығыс координатасы болып басқарылатын немесе реттелетін өлшем болып келеді. Бұл өлшем басқару объектісінің күйін сипаттайды және ол тұрақтандыруға немесе басқару мақсатымен сәйкес берілген бейнеге өзгертілуге жатады. Басқарылатын өлшем талап етілетін мәндерді қабылдау үшін басқару объектісіне басқарушы әсер – u(t) әсерді беру керек. Басқарушы әсер реттеуіш арқылы қалыпқа келтіріледі және соңғысы керекті күйге өтуі үшін, басқару объектісіне беріледі. Демек, басқарудың мақсаты басқарылатын әсерді қалыпқа келтіруінде болып келеді.

Тұйықталмаған жүйеде, тұйықталмаған циклдың принципы мен функциональді сызбасына қарағанда, реттеуіш басқарылатын әсерді тек қана жоспарлаушы әсердің негізінде ғана қалыпқа келтіріп отыр, яғни

u(t) =F[g(t)]. (1)

(1) өрнегі тұйықталмаған жүйенің басқару заңын сипаттайды.

Басқару заңыдегеніміз – алгоритм немесе функциональді тәуелділік, соған сәйкесінше реттеуіш басқарылатын әсерді қалыпқа келтіреді.

Тұйықталмаған жүйе үшін, басқарылатын объектіге жүйе жұмысының процесінің әсері тікелей тәуелсіз болып келетіні қалыпты болып келеді. Осыдан тұйықталмаған жүйенің негізгі кемшілігі – жұмыстың дәлдігінің төмен болуы.

Тұйықталмаған принцип бойынша барлығына таныс көптеген автоматтар жұмыс жасайды, мысалы, сағат, белгілі комбинацияға тиынды салған кезде кейбір белгілі заттарды лақтыратын автомат (билеттер, шоколад) және тағы да сол сияқтылар. Осындай жүйенің мысалы ретінде мылтықтан атқан кездегі басқару жүйесін де қарастыруға болады.

Тұйықталған циклдың (кері байланыс принципі) принципіндебасқару заңы жоспарлаушы әсерден басқару өлшемінің ауытқуы негізінде қалыпқа келтіріледі. Мұндайбасқаруауытқу бойынша басқару деп аталды, бұл кезде басқарылатын өлшем басқарушы әсерге ықпал көрсетеді. Бұл принципті жүзеге асыратын жүйе тұйықталған немесе кері байланыспен басқару жүйесі деп аталады.

Тұйықталған жүйенің функциональді сызбасы 2- суретінде кескінделген.

3- суреті. Тұйықталған жүйенің функциональді сызбасы

Жүйенің элементтері:

БО – басқару объектісі;

БҚ – басқарушы құрылғы;

ӨТҚ– өлшеп-түрлендіретін құрылғы;

СҚ – салыстырушы құрылғы;

R – реттеуіш.

Жүйенің координаталары (айнымалылар):

g(t) – жоспарлау әсері;

y(t) – басқарылатын (реттелетін) өлшем;

f(t) –қоздыру әсері;

x(t) – келіспеушілік (қате);

u(t) – басқарушы әсер.

Тұйықталған жүйені алу үшін тұйықталмаған жүйеге қосымша: өлшеп-түрлендіруші және салыстырушы құрылғыларды енгізе отырып тұйықтау керек. Өлшеп-түрлендіруші құрылғы басқарылатын өлшемді өлшеу (бақылау) үшін және түрге келтіру үшін қызмет етеді, ол өңдеу мен беру үшін ыңғайлы болып келеді. ӨТҚ кері байланысты жүзеге асырады, яғни басқару нәтижесін ескере отырып, басқарылатын әсерді қалыпқа келтіруге рұқсат беретін себеп пен салдар байланысы. Салыстырушы құрылғы басқарылатын өлшемді жоспарланатын әсермен салыстыру үшін және салыстыру нәтижесін келіспеушілік сигнал түрінде беру үшін ұсынылады

x(t) = g(t) – y(t) (2)

Келіспеушілікбасқару өлшемінің жоспарлаушы әсерден ауытқуын білдіреді, яғни жүйенің қатесі болып келеді, және ол басқарушы әсердің реттеуіш арқылы қалыпқа келтіруінің көзі болып келеді. Демек, басқару заңы тұйықталған жүйеде келіспеушілік функциясы болып келеді

u(t) = F[x(t)] (3)

Басқарушы әсер басқару объектісіне x(t)à0 болғанша дейін беріледі.

Осындай әдіспен тұйықталған жүйе әр уақытта x(t) келіспеушілікті нөлге келтіргенше дейін жұмыс жасайды.

Тұйықталған циклдың (кері байланыс) принципі – басқарудың негізгі принципі болып келеді. Ол көптеген жүйелердің басым негізінде жатыр, өйткені басқару кезінде шешуші рөлді басқару нәтижесі туралы ақпарат ойнайды.

Тұйықталған жүйелердің негізгі артықшылығы болып олардың жоғары дәлдігі болып келеді, алайда, тұйықталмаған жүйелерге қарағанда жылдамдығы аз болып келеді.

Тұйықталған жүйелердің мысалы ретінде мұздатқыштағы температураның тұрақтылық жүйесі, автопилот, жоғарғы мектептегі оқыту жүйесі және тағы сол сияқтылар.

Аралас принцип тұйықталмаған және тұйықталған принциптердің бір жүйеде үйлестіруін білдіреді. Өзіне жоспарлаушы әсермен және ауытқумен басқаруды үйлестіретін басқару аралас басқару деп аталады. Мұндай басқару жоғары дәлдік пен жоғары жылдамдықты қамтамасыз етеді. Аралас принципті жүзеге асыратын жүйе аралас деп аталады.

Аралас жүйенің функциональді сызбасы 1.3-суретінде кескінделген.

4-суреті. Аралас жүйенің функциональді сызбасы

Аралас жүйені жүзеге асыру үшін тұйықталған жүйеге қосымша функциональді ЖКШ және ҚКШ элементтерін қосу керек.

ЖКШ – жоспарлайтын әсер бойынша компенсациялаушы шынжыр, ол жоспарлаушы әсер бойынша жүйе жұмысының қатесін компенсациялауға мүмкіндік береді.

ҚКШ – қоздырушы әсер бойынша компенсациялаушы шынжыр, ол қоздырушы әсер бойынша жүйе жұмысына келтіретін теріс ықпалын компенсациялауға мүмкіндік береді.

Компенсациялау шынжырлары дифференциалдайтын құрылғылар болып келеді және олар жүйенің кіріс әсерлерін болжау үшін қызмет етеді, ол жүйеге адын-ала болжаммен жұмыс жасауға мүмкіндік береді. Осыған орай, аралас жүйелер жоғары дәлдік пен жылдамдыққа ие болып келеді.

Функциональді сызбадан көрініп тұрғандай, аралас жүйені басқару заңы мынадай түрге келеді:

u(t) = F[x(t), g(t), f(t)] (4)

Жалпы жағдайда, аралас жүйедегі басқарушы әсер жоспарлаушы және қоздырушы әсерлер арқылы беретін келіспеушілік функциясы болып келеді. Сонымен қатар жоспарлаушы әсер бойынша аралас жүйені жасауға болады, егерде

u(t) = F[x(t), g(t)] (5)

және тек қана қоздырушы әсер бойынша, егерде

u(t) = F[x(t), f(t)] (6)

Аралас басқару сыртқы әсерлерге инвариантты жүйелерді жүзеге асыруға мүмкіндік береді.

Адаптивті принципінде, осы принципті жүзеге асыратын жүйелер, жұмыс процесінде өзгеретін сыртқы жағдайларға икемделіп бейімделеді. Мұндай басқару адаптивті деп, ал берілген принциппен сәйкес жұмыс жасайтын жүйелер де адаптивті деп аталды және олар ең жетілген болып есептеледі.

Адаптивті жүйелер, ережеге сәйкес, өздерінің құрамында бейімделу қажет болатын сыртқы жағдайлар немесе басқару процесінің сапасын көрсететін қосымша блоктар мен контурларға ие.

Адаптивті жүйелер экстремалды реттеу жүйесі, параметрі өзі бапталатын жүйе және құрылымы өзі бапталатын жүйе деп бөлінеді.

Экстремалды реттеу жүйелерідеп баптауы, программасы, не жаңғырту заңы, басқару объектісінің жұмыс режимін барынша ыңғайлы жасау мақсатында жүйенің ішкі күйі, не сыртқы жағдайдың өзгерісіне сәйкес автоматты түрде өзгеретін тұрақтандырғыш, қадағалауыш, немесе программалы басқару жүйелерін айтады. Мұндай жүйелерде тұрақты баптау, не программа орнына арнайы автоматты іздестіру құрылғысы орнатылады. Бұл құрылғы объектінің пайдалы әсер коэффициенті, өнімділігі, үнемділігі және тағы басқа қайсыбір сипаттамаларына талдау жасауының нәтижесінде, бүкіл жүйе жұмысына ықпалын тигізетін әртүрлі қоздыру әсерінің үздіксіз өзгеріп отырған жағдайында, басқару құрылғысына реттелетін шаманың экстремалды мәнін береді.

Экстремалды реттеу жүйесін алу үшін тұйықталған жүйеге қосымша ЭІАҚ – экстремумды іздейтін автоматтық құрылғыны қосады, ол p басқару объектісінің жұмыс режимін анықтайтын параметрін талдайды, және басқару объектісінің жұмыс режимін тиімді болу үшін, жоспарлаушы g(t) әсерін өзгерту мақсатында қоздырады. p параметрінің талдауы және жоспарлаушы g(t) әсерінің өзгеруі p (ықшамдалатын басқару объектісінің параметрі) экстремалды мәнге ие болғанша жалғаса береді.

5-сурет. Экстремалды реттеу жүйесінің функционалды схемасы.

Экстремалды реттеу жүйесінің мысалы ретінде жол ұзындығының бірлігіне сәйкесінше минимум жанармайды шығындайтын және автомобиль қозғалысының ең тиімді жылдамдығын қамтамасыз ететін жүйені қарастыруға болады.

Параметрлері өздігінен бапталатын жүйелерде сыртқы жағдайлар немесе реттеу объектісінің сипаттамалары өзгергенде басқару құрылғысының өзгермелі параметрлері автоматты түрде (берілген программа бойынша емес) өз мәндерін ауыстырады. Бұл жағдай жүйе жұмысының орнықтылығын және реттелетін шаманы берілген, не тиімді деңгейде ұстап отыру үшін қажет.

Өздігінен бапталатын жүйелердің ең қарапайымы болып жоспарлаушы және қоздырушы әсерлер арқылы параметрлері өздігінен бапталатын реттеуіш жүйелері болып келеді (6-сурет). Бұл жүйелер өздерінің құрамында жоспарлаушы және қоздырушы әсерлер үшін А анализаторына және берілген критерийге сәйкес реттеуіш параметрлерін баптайтын реттеуіш құрылымының КН контурына ие.

Өздігінен бапталатын жүйелердің мысалы ретінде автоматты реттеуіш күшейткіштер(АРК) және автоматты жиілік құрылым (АЖҚ) контурлары бар радиотехникалық жүйелерді жатқызуға болады.

6-сурет. Өздігінен бапталатын жүйенің функционалды схемасы.

Құрылымы өздігінен бапталатын жүйелерде сыртқы жағдайлар немесе реттеу объектісінің сипаттамалары өзгергенде, жүйе элементтері бір-бірімен басқадай схема бойынша жалғастырылады немесе жүйе схемасына жаңа элементтер енгізіледі. Құрылымды былайшы өзгертудің (іріктеудің) мақсаты басқару есебін тиімді шешу болып табылады. Құрылымды іріктеу есептеуіш және логикалық амалдарды қолдану арқылы автоматты түрде іздестіру жолымен жүзеге асырылады. Мұндай жүйелер сыртқы жағдай мен объект сипаттамаларының барлық өзгерісіне икемделіп қана қоймай, сонымен қатар жеке элементтердің ақауына, не істен шыққанына қарамастан, жаңа тізбек түзе отырып әрекет жасауы тиіс. Құрылымы өздігінен бапталатын жүйелерді жетілдіруге болады. Ол үшін іріктеуді бірнеше нұсқада тез орындап, солардың ішінен ең «тәуірін» таңдап алады.

Құрылымы өздігінен бапталатын жүйелердің мысалы ретінде кең таратылған екі есептейтін жүйелерді айтуға болады. Бұл жүйелердің құрамында екі өлшейтін канал бар: қатаң және дәл есептеулерді өлшейтін. Келіспеушілік өлшеміне байланысты өлшейтін каналды жүйенің өзі таңдайды.

Техникалық автоматты жүйелерден басқа әрекеттердің сәйкес принциптері биологиялық жүйелерге, экономикалық жүйелерге және тағы сол сияқтыларға салынған, ал олар кибернетиканың және жалпы басқару теориясының жүйелерінің сәйкес бағыттарымен оқытылады.

Механизм внедрения программы

К созданию программы нас побудил поиск точек соприкосновения ДОУ и Школы в плане преемственности в новых условиях реализации ФГТ и ФГОС.

Программа регламентирует деятельность образовательных учреждений в вопросах организации преемственности согласно государственным образовательным стандартам.

Так называемые точки соприкосновения мы видим в решении проблем, которые представлены как направления, т. е.структура программы опирается на три направления:

1. Согласование целей и задач осуществления преемственности на дошкольном и начальном школьном уровне.

2. Отбор содержания образования для детей дошкольного и младшего школьного возраста с учётом принципов непрерывности образованияи психолого-педагогических условий реализации непрерывного образования в соответствии с ФГОС и ФГТ.

3. Обогащение организационных форм и методов обучения, как в дошкольном учреждении, так и в начальной школе.

Подготовка к школе зачастую рассматривается как более раннее изучение программы первого класса и сводится к формированию узкопредметных знаний и умений. В этом случае преемственность между дошкольным и младшим школьным возрастом определяется не тем, развиты ли у будущего школьника качества, необходимые для осуществления новой учебной деятельности, сформированы ли ее предпосылки, а наличием или отсутствием у него определенных знаний по учебным предметам. Однако многочисленные исследования психологов и педагогов показывают, что наличие знаний само по себе не определяет успешность обучения, гораздо важнее, чтобы ребенок умел самостоятельно их добывать и применять.

В этом заключается деятельностный подход, который лежит в основе государственных образовательных стандартов.

Основные задачи сотрудничества ДОУ и школы:

• установление единства стремлений и взглядов на воспитательный процесс между детским садом, семьей и школой;

• выработка общих целей и воспитательных задач, путей достижения намеченных результатов;

• создание условий для благоприятного взаимодействия всех участников воспитательно-образовательного процесса – воспитателей, учителей, детей и родителей;

• всестороннее психолого-педагогическое просвещение родителей;

• оказание психологической помощи в осознании собственных семейных и социальных ресурсов, способствующих преодолению проблем при поступлении ребенка в школу;

• формирование в семьях позитивного отношения к активной общественной и социальной деятельности детей.

Важнейшим условием эффективности работы по налаживанию преемственных связей детского сада и школы является четкое понимание целей, задач и содержания осуществления преемственности.

Примерные общие цели образования детей дошкольного и младшего школьного возраста:

• воспитание нравственного человека;

• охрана и укрепление физического и психического здоровья детей;

• сохранение и поддержка индивидуальности ребенка, физическое, психическое развитие детей.

Непрерывность дошкольного и начального образования предполагает решение следующих приоритетных задач:

На дошкольной ступени:

• приобщение детей к ценностям здорового образа жизни;

• обеспечение эмоционального благополучия каждого ребенка, развитие его положительного самоощущения;

• развитие, инициативности, любознательности, произвольности, способности к творческому самовыражению;

• формирование различных знаний об окружающем мире, стимулирование коммуникативной, познавательной, игровой и др. активности детей в различных видах деятельности;

• развитие компетентности в сфере отношений к миру, к людям, к себе; включение детей в различные формы сотрудничества (со взрослыми и детьми разного возраста).

В соответствии со Стандартом на ступени начальной школы осуществляется:

· становление основ гражданской идентичности и мировоззрения обучающихся; формирование основ умения учиться и способности к организации своей деятельности

· умение принимать, сохранять цели и следовать им в учебной деятельности, планировать свою деятельность, осуществлять ее контроль и оценку, взаимодействовать с педагогом и сверстниками в учебном процессе;

· духовно-нравственное развитие и воспитание обучающихся, предусматривающее принятие ими моральных норм, нравственных установок, национальных ценностей;

· осознанное принятие ценностей здорового образа жизни и регуляция своего поведения в соответствии с ними; совершенствование достижений дошкольного развития, специальная помощь по развитию сформированных в дошкольном детстве качеств;

· индивидуализация процесса обучения, особенно в случаях опережающего развития или отставания.

В программе раскрыты принципы отбора содержания непрерывного образования детей дошкольного и младшего школьного возраста:

Принцип развития.

Принцип гуманитаризации.

Принцип целостности.

Принцип культуросообразности.

Принцип содержания образования.

Формы осуществления преемственности

Механизм осуществления преемственности, его составные части функционируют с помощью определенных форм и методов, реализуемых в процессе специально организованной деятельности администрации, педагогов ДОУ, учителей начальных классов по созданию условий для эффективного и безболезненного перехода детей в начальную школу.

Формы осуществления преемственности могут быть разнообразными, и их выбор обусловлен степенью взаимосвязи, стилем, содержанием взаимоотношений образовательных учреждений.

Формы осуществления преемственности:

1. Работа с детьми:

• экскурсии в школу;

• посещение школьного музея, библиотеки;

• знакомство и взаимодействие дошкольников с учителями и учениками начальной школы;

• участие в совместной образовательной деятельности, игровых программах, проектной деятельности;

• выставки рисунков и поделок;

• встречи и беседы с бывшими воспитанниками детского сада (ученики начальной и средней школы);

• совместные праздники (День знаний, посвящение в первоклассники, выпускной в детском саду и др.) и спортивные соревнования дошкольников и первоклассников;

• участие в театрализованной деятельности;

• посещение дошкольниками адаптационного курса занятий, организованных при школе (занятия с психологом, логопедом, музыкальным руководителем и др. специалистами школы).

2. Взаимодействие педагогов:

• совместные педагогические советы (ДОУ и школа);

• семинары, мастер- классы;

• круглые столы педагогов ДОУ и учителей школы;

• психологические и коммуникативные тренинги для воспитателей и учителей;

• проведение диагностики по определению готовности детей к школе;

• взаимодействие медицинских работников, психологов ДОУ и школы;

• открытые показы образовательной деятельности в ДОУ и открытых уроков в школе;

• педагогические и психологические наблюдения.

Важную роль в преемственности дошкольного и начального образования играет сотрудничество с родителями:

3. Сотрудничество с родителями:

• совместные родительские собрания с педагогами ДОУ и учителями школы;

• круглые столы, дискуссионные встречи, педагогические «гостиные»;

• родительские конференции, вечера вопросов и ответов;

• консультации с педагогами ДОУ и школы;

• встречи родителей с будущими учителями;

• дни открытых дверей;

• творческие мастерские;

• анкетирование, тестирование родителей для изучения самочувствия семьи в преддверии школьной жизни ребенка и в период адаптации к школе;

• образовательно-игровые тренинги и практикумы для родителей детей предшкольного возраста, деловые игры, практикумы;

• семейные вечера, тематические досуги;

• визуальные средства общения (стендовый материал, выставки, почтовый ящик вопросов и ответов и др.);

• заседания родительских клубов (занятия для родителей и для детско-родительских пар).

Ожидаемые результаты.

Результатом реализации программы сотрудничества должно быть создание комфортной преемственной предметно-развивающей образовательной среды:

обеспечивающей высокое качество образования, его доступность, открытость и привлекательность для обучающихся, воспитанников, их родителей (законных представителей) и всего общества, духовно-нравственное развитие и воспитание обучающихся и воспитанников;

гарантирующей охрану и укрепление физического, психологического и социального здоровья обучающихся и воспитанников;

комфортной по отношению к обучающимся, воспитанникам (в том числе с ограниченными возможностями здоровья) и педагогическим работникам.

Результатом плодотворного сотрудничества педагогов начальной школы и дошкольного учреждения, родителей (законных представителей) воспитанников и обучающихся должно быть развитие интегративных качеств дошкольника, которые служат основой для формирования компетенций, необходимых для обучения в школе (см. Приложение 1 «Портрет выпускника ДОУ»; Приложение 2 «Портрет выпускника начальной школы»).

Портрет выпускника ДОУ в соответствии с ФГТ:

Физически развитый, овладевший основными культурно-гигиеническими навыками. У ребенка сформированы основные физические качества…;

- любознательный, активный, интересуется новым, неизвестным в окружающем мире…

- эмоционально отзывчивый…

- овладевший средствами общения и способами взаимодействия с взрослыми и сверстниками..

- способный управлять своим поведением и планировать свои действия…

- способный решать интеллектуальные и личностные задачи (проблемы), адекватные возрасту…

- имеющий первичные представления о себе, семье, обществе, государстве, мире и природе…

- овладевший универсальными предпосылками учебной деятельности: умениями работать по правилу и образцу, слушать взрослого и выполнять его инструкции.

- овладевший необходимыми умениями и навыками. У ребенка сформированы умения и навыки, необходимые для осуществления различных видов детской деятельности.

Приложение № 2

ФГОС ориентирован на становление личностных характеристик выпускника«Портрет выпускника начальной школы»:

-любящий свой народ, свой край и свою Родину;

-уважающий и принимающий ценности семьи и общества;

-любознательный, активно и заинтересованно познающий мир;

-владеющий основами умения учиться, способный к организации собственной деятельности;

-готовый самостоятельно действовать и отвечать за свои поступки перед семьей и обществом;

-доброжелательный, умеющий слушать и слышать собеседника, обосновывать свою позицию, высказывать свое мнение;

-выполняющий правила здорового и безопасного для себя и окружающих образа жизни.